هزینه‌ای که با مسئولیت‌پذیری کاهش می‌یابد

وقتی کسی با یک رفتار خود به دیگری ضربه می‌زند از نظر قانونی می‌توان با او به دو شیوه برخورد کرد. نخست اینکه او را ملزم کرد خسارت وارده را جبران کند و دوم اینکه دولت به نمایندگی از عموم مردم فرد را مجازات کند. هر دوی این روش‌ها در حال حاضر در جامعه ما اجرایی می‌شود، اما سوال این است که کدام کار بهینه‌تر است؟ این مطلب به این ترتیب قرار است به ما بگوید که برای تنظیم روابط اجتماعی از بستر قانون استفاده از مسئولیت مدنی بهتر است یا مسئولیت کیفری. قانون قرار است رفتارهای آدمیان را تنظیم و بهنجار کند. پیش از قانون نظام‌های عرفی و اخلاقی و دینی این کار را انجام می‌دادند، اما مساله این بود که ضمانت اجرایی چون فشار اجتماعی، وجدان فردی یا عذاب اخروی داشتند و این ضمانت‌های اجرا برای تنظیم روابط پیچیده اجتماعی در دنیای امروز ما مناسب نبود. این‌گونه بود که آدمیان برای گریز از خشونت به دولت پناه بردند و به او وکالت دادند تا تنظیم روابط را از طریق قانون به دست گیرد و البته متعهد شدند که به این ضمانت‌های اجرا تن دهند. می‌دانیم که ضمانت‌های اجرا دو نوع هستند: مدنی و کیفری. در بخش مدنی قرار است فرد خسارت وارده به فرد دیگر را به صورت مالی جبران کند. بنابراین اگر با اتومبیل خود به دیگری برخورد کردید، باید خود یا شرکت بیمه‌ای که با آن شرکت قرارداد دارید خسارت فرد مقابل را پرداخت کند. ماده یک قانون مسئولیت مدنی می‌گوید: هر کس بدون مجوز قانونى عمداً یا در نتیجه‌ی بى‌احتیاطى به جان یا سلامت یا مال یا آزادى یا حیثیت یا شهرت تجارتى یا به هر حق دیگرى که به موجب قانون براى افراد ایجاد شده لطمه‌اى وارد کند که موجب ضرر مادى یا معنوى دیگرى شود، مسئول جبران خسارت ناشى از عمل خود است....