پرونده‌ای درباره اف‌ای‌تی‌اف؛ پشت درهای بسته اقتصاد

در دنیایی که پول‌ها بی‌صدا جابه‌جا می‌شوند، بخشی از حساب‌های بانکی به‌نوعی در سایه هستند و کیف پول دیجیتالی ممکن است راه فراری برای تروریسم مالی باشد، نهادهایی مثل FATF قرار است نظم بیاورند، شفافیت مطالبه کنند و جلوی تولید پول‌های کثیف را بگیرند. گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در آغاز کارش را با توصیه‌هایی ساده شروع کرد: بانک‌ها باید بدانند پول از کجا آمده و به کجا می‌رود. اما حالا ماجرا پیچیده‌تر شده است. دارایی‌ها دیگر فقط در بانک‌ها نیستند. از رمزارزها گرفته تا ساختارهای نوظهوری مثل DAOها و حتی زیرساخت‌های نامتمرکز، FATF را با این پرسش بنیادین مواجه کرده‌اند که چطور می‌شود نظم را به چیزی تحمیل کرد که مرکز ندارد؟ با این حال، مشکل FATF فقط با رمزارزها نیست. بسیاری از منتقدان می‌گویند این نهاد بیش از آنکه فعال باشد، واکنشگر شده: معمولاً یک قدم عقب‌تر از بازار است و سعی دارد چارچوب‌هایی را به هم وصله بزند که دیگر کار نمی‌کنند. در این میان، کشورهایی هم هستند که نه‌فقط با FATF مشکل فنی دارند، بلکه درگیر نزاع‌های سیاسی هستند: ایران یکی از این کشورهاست که سال‌ها با این استدلال بیرون گود ایستاده که این نهاد به ابزاری سیاسی برای اعمال فشار اقتصادی بدل شده است. از سوی دیگر، نبود چارچوب‌های شفاف و پذیرفته‌شده‌ جهانی، همکاری بانک‌های بین‌المللی با ایران را دشوار کرده و دست‌وپای بسیاری از کسب‌وکارهای قانونی را بسته است. آیا FATF باید بازطراحی شود؟ بدون تردید. آیا ایران باید به FATF بپیوندد؟ پاسخ شاید به میزان شجاعت سیاست‌گذاران برای مواجهه با ساختارهای جهانی و همزمان اصلاح داخلی برگردد. دوراهی‌ای که مقابل ایران است، بیشتر از همیشه توی چشم می‌زند: پیوستن به سیستمی جهانی با قواعدی سخت‌گیرانه، یا ماندن در حاشیه‌ای که هر روز تنگ‌تر می‌شود.