نگاهی به سالی که گذشت و چشم‌اندازی به آینده صنعت برق و رمزارز؛ ماینینگ با سرکوب مواجه است

سال ۱۴۰۳ را می‌توان یکی از پرچالش‌ترین سال‌ها برای اکوسیستم برق و صنعت استخراج رمزارز در ایران به شمار آورد. از تغییرات ناگهانی در سیاست‌های وزارت نیرو گرفته تا برخوردهای دوگانه با فعالان صنعت رمزارز، همگی نشان از سالی پرفرازونشیب داشتند. در این یادداشت، نگاهی خواهیم انداخت به تحولات مهم این سال و چشم‌اندازی به آینده، با تمرکز بر بحران انرژی، سیاست‌های دولتی، فناوری‌های نوین و مسیر احتمالی پیش روی صنعت.

سال ۱۴۰۳ نقطه عطفی در تغییر سیاست‌های وزارت نیرو در قبال اقتصاد صنعت برق بود. برای نخستین بار، حمایت‌های مشخصی از شرکت‌های خرده‌فروش برق صورت گرفت و امکان مشارکت آنها در بازار آزاد تقویت شد. این موضوع باعث شد استارت‌آپ‌های فعال در حوزه مدیریت انرژی و فروش برق فرصت بیشتری برای توسعه پیدا کنند. ورود فناوری‌های جدید به این حوزه، مانند الگوریتم‌های بهینه‌سازی مصرف برق، یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات سال بود که می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی ایفا کند.

با این حال، مشکل اصلی صنعت برق همچنان کمبود ظرفیت تولید، فرسودگی خطوط انتقال، راندمان پایین نیروگاه‌ها و افزایش شکاف میان عرضه و تقاضا بود. برآوردها نشان می‌دهند ایران در تابستان ۱۴۰۴ با کمبود ۲۵ تا ۲۷ هزار مگاوات برق روبه‌رو خواهد شد، که بحرانی جدی برای صنایع و شبکه توزیع در پی دارد.

صنعت استخراج رمزارز، یک قربانی خاموش

در حالی که سال ۱۴۰۳ برای بسیاری از صنایع فناوری و دیجیتال سالی پر از تحولات بود، صنعت استخراج رمزارز در ایران تحت فشار بی‌سابقه‌ای قرار گرفت. برخلاف حمایت‌هایی که از برخی دیگر از حوزه‌های اقتصاد دیجیتالی شد، ماینینگ رمزارزها همچنان با سیاست‌های سخت‌گیرانه و سرکوب مواجه بود.

این استاندارد دوگانه در سیاست‌گذاری نشان می‌دهد دولت هنوز تصمیم روشنی در مورد نقش استخراج رمزارزها در اقتصاد کشور نگرفته است. در حالی که استخراج رمزارز می‌توانست یکی از ابزارهای کلیدی برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های برق به‌ویژه نیروگاه‌های خورشیدی باشد، اما در نبود شفافیت و نیز فشارهای نظارتی، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی علاقه چندانی به ورود به این حوزه نشان ندادند. همچنین، دولت با افزایش بی‌سابقه ماینینگ زیرزمینی و تخمین مصرفی بین ۱۷۰۰ تا ۲ هزار مگاوات از برق کشور مواجه است، که خود نشان‌دهنده ناکارآمدی سیاست‌های فعلی و ضرورت بازنگری در رویکردهای موجود است.

سال گذشته شاهد رشد استفاده از فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی و الگوریتم‌های پیشرفته در مدیریت مصرف برق بودیم. استارت‌آپ‌های جدید در این حوزه کوشیدند با بهره‌گیری از الگوریتم‌های یادگیری ماشین و سیستم‌های مدیریت هوشمند انرژی، بهره‌وری شبکه برق را افزایش دهند. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های خورشیدی و تجدیدپذیر به عنوان یک فرصت جدید برای صنعت استخراج رمزارز مطرح شد.

با افزایش هزینه‌های برق و کمبود عرضه در کشورمان، بسیاری از فعالان این صنعت درصدد استفاده از برق خورشیدی برای ادامه فعالیت خود هستند. اگر سیاست‌های حمایتی و رویکرد وزارت نیرو در این زمینه تغییر کند، ماینرها می‌توانند از طریق احداث نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس، نه‌تنها برق مورد نیاز خود را تامین کنند بلکه بخشی از ظرفیت مازاد را نیز به شبکه یا بورس انرژی بفروشند.

همچنین همانند سالیان گذشته یکی از فرصت‌های ازدست‌رفته در مدیریت منابع انرژی کشور، استفاده بهینه از گازهای همراه (فلرینگ) در میادین نفتی و گازی است. سالانه میلیاردها متر مکعب گاز فلر بدون هیچ استفاده‌ای در مشعل‌های نفتی سوزانده می‌شود، درحالی‌که این گاز می‌تواند به عنوان منبعی برای تولید برق، تامین خوراک پتروشیمی‌ها، یا حتی در صنعت استخراج رمزارز، حل بخشی از بحران انرژی کشور و سایر صنایع انرژی‌بر مورد استفاده قرار گیرد.

در بسیاری از کشورهای پیشرو، از فناوری‌های جدید برای جمع‌آوری، تصفیه و تبدیل گاز فلر به انرژی الکتریکی یا سوخت قابل مصرف استفاده می‌شود. در ایران، با وجود ظرفیت‌های بالقوه، هنوز اقدام موثری در این زمینه انجام نشده است. اگر سیاست‌گذاران با رویکردی نوین و با تکیه بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به این مسائل بپردازند، می‌توان از این منابع برای کاهش فشار بر شبکه برق، تامین برق صنایع و حتی کم کردن آلودگی‌های محیط‌زیستی بهره برد.

سال ۱۴۰۴ می‌تواند سالی سرنوشت‌ساز برای اکوسیستم برق و صنعت رمزارز در ایران باشد. اگر دولت در پی افزایش بهره‌وری صنعت برق است، نمی‌تواند به سیاست‌های محدودکننده در حوزه استخراج رمزارز ادامه دهد. سرمایه‌گذاران خصوصی که به دلیل سیاست‌های پیش‌بینی‌ناپذیر از این صنعت خارج شده‌اند، در صورت ارائه یک چارچوب شفاف، می‌توانند دوباره به این حوزه بازگردند و نقش مهمی در توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر و بهینه‌سازی مصرف برق ایفا کنند.

از سوی دیگر، بحران کمبود برق در سال آینده یک چالش جدی خواهد بود. بدون سرمایه‌گذاری‌های کلان در زیرساخت‌های جدید، شبکه برق کشور نمی‌تواند پاسخگوی تقاضای فزاینده صنایع باشد. با این حال، بدون تغییر در سیاست‌گذاری‌ها و ایجاد فضای لازم برای اجرای این روش‌ها، این راهکارها به‌تنهایی کافی نخواهند بود.

سالی برای تصمیم‌های بزرگ

سالی که گذشت، با چالش‌ها و فرصت‌های بسیاری همراه بود. صنعت برق در مسیر تغییر و تحول قرار دارد، اما سیاست‌گذاری‌های غیرشفاف همچنان مانع از ورود سرمایه‌گذاران به حوزه‌های کلیدی مانند صنعت استخراج رمزارز و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌شود.

سال ۱۴۰۴ می‌تواند نقطه عطفی در این زمینه باشد- یا شاهد سیاست‌های جدید و شفاف‌تری خواهیم بود که فرصت‌های جدیدی برای صنعت برق و رمزارز فراهم کند، یا این روند همچنان ادامه خواهد یافت و باعث تضعیف بیشتر این اکوسیستم خواهد شد. تصمیم‌هایی که در ماه‌های آینده گرفته می‌شود، می‌تواند سرنوشت این دو صنعت را برای سال‌های آینده رقم بزند.