چرا نور با فیبر به منازل نمی‌رسد

فیبر نوری. این کلمه را زمان تحصیل در مدرسه برای اولین بار شنیدم، یکی از هم‌کلاسی‌ها که پدرش در شرکت مخابرات مشغول کار بود سعی می‌کرد با زبانی ساده نحوه عبور لیزر تا مسافت‌های طولانی را برای ما تشریح کند و انعطاف‌پذیری تارهای شیشه‌ای و عبور نور از آن برای چند صد کیلومتر را، که از منظر ما جادویی بس شگرف بود که بیشتر به حقه‌های شعبده‌بازان می‌ماند. خبر تولید این محصول عجیب در کشورمان و این موضوع که تنها چند کشور از تکنولوژی تولید آن بهره‌مند هستند باعث غرور و افتخار بود و این کلمه جادویی فیبر نوری را در ذهن‌هایمان جاودانه کرد. استفاده از فیبر نوری در تجهیزات Backbone شبکه از همان سال‌های پسین دهه 60 در ایران شروع شد و با بسط تکنولوژی‌های دیجیتالی توسعه یافت به نحوی که متراژ فیبر نوری احداث‌شده جزء لاینفک گزارش‌های توسعه‌ای وزارت ارتباطات قرار گرفت.
با شروع خصوصی‌سازی در صنعت ارتباطات و صدور پروانه نقطه دسترسی انتهایی – ندا (Private Access Provider – PAP) در ابتدا این مجوز به صورت یک مجوز کلی و امکان ایجاد دسترسی پرسرعت برای کاربران از طرق مختلف بود که شامل خطوط مخابراتی – فیبر نوری – بستر بی‌سیم و حتی بستر برق بود. بالطبع در ابتدا ارائه خدمت ADSL جهشی بزرگ نسبت به خطوط Dialup آن زمان قلمداد می‌شد و سریع‌ترین روش اجرا برای پاسخگویی به نیاز کاربران بود و اکثر شرکت‌های PAP در آن زمان این تکنولوژی را برای توسعه خود برگزیدند. در سال‌های بعد با نگاهی به رشد فزاینده و بسیار سریع پهنای باند در کشور و توسعه سرویس‌های مختلف پرمصرف مانند تلویزیون‌های اینترنتی نیاز به برنامه‌ریزی برای قدم‌های بعدی توسعه حس شد.
در سال 87 اولین بار ایده توسعه شبکه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری (Fttx) مطرح شد. از همان ابتدا امکان‌سنجی طرح در بخش خصوصی مبرهن بود که در صورت اجرای منطبق بر زمان‌بندی و ثبات در قیمت‌های مصرف‌کننده و تجهیزات بازگشت سرمایه بیش از 10 سال به طول خواهد انجامید. لیکن در صورت اجرای Fttx و خصوصاً Ftth انحصار مخابرات شکسته می‌شود و بازار رقابتی‌تر از قبل خواهد شد. این افق پیش رو باعث شد تمایل به سرمایه‌گذاری در این حوزه مطرح شود و حتی طرح‌هایی به منظور اجرا در دو منطقه از تهران آماده شد. با اعلام این مطلب ایده اعطای مجوز اپراتور چهارم مطرح شد و در کش و قوسی که بیش از یک سال به طول انجامید این مجوز جدید بر قامت ایرانیان نت دوخته شد. در اواخر سال 89 این مجوز مصوب شد و در اوایل سال 90 شرکت ایرانیان نت شکل گرفت و در سال 91 رسماً فعالیت خود را آغاز کرد.
در بخش تعهدات ایرانیان نت ملزم است که در سال دوم فعالیت خود یک میلیون درگاه (پورت) پرسرعت، در سال سوم سه میلیون درگاه و تا پایان سال هشتم تعداد شش میلیون و ۸۷۰ هزار درگاه فیبرنوری برای اتصال کاربران نهایی به اینترنت پرسرعت نصب کند. اما متاسفانه بعد از گذشت شش سال هنوز این اعداد رویایی بیش به نظر نمی‌رسند.
در بازبینی پروانه‌های حوزه فناوری اطلاعات که طی سال‌های 93-95 در سازمان تنظیم مقررات در جریان بود مجوزی به نام FCP شکل گرفت که در آن اجازه شبکه‌سازی در حوزه غیر زیرساخت و اتصال کاربر نهایی بدون محدودیت در تکنولوژی و نوع مدیا داده شده است. هنوز مدت زیادی از اعطای اولین پروانه‌های FCP نگذشته بود که زمزمه‌هایی مبنی بر تمدید انحصار ایرانیان نت و ورود MTN به این حوزه با سهام مدیریتی شنیده شد و حتی در واپسین روزهای وزارت آقای دکتر واعظی توافق‌نامه‌ای نیز با ایرانسل امضا شد و شرکت‌های FCP از ورود به این بازار منع شدند.
پس از تصویب نحوه واگذاری امکانات پایه مخابراتی در کمیسیون تنظیم مقررات و انتظار برای ورود MTN به بازار Fttx شرکت‌های FCP مشتاق به سرمایه‌گذاری در حوزه توسعه فیبر با تشکیل کنسرسیومی به ایجاد یک شبکه مستقل با استفاده از داکت‌های مخابراتی در چند شهر اقدام کردند تا بستری باشد برای توسعه شبکه دسترسی پس از آزادسازی Fttx، اما دیری نپایید که ایرادات حقوقی و تضامنی نبودن کنسرسیوم بهانه‌ای شد برای تعطیلی کار توسط شرکت مخابرات و این پروژه بعد از دو سال فعالیت به حالت تعلیق درآمد.
در آذرماه 96 مصوبه 266 کمیسیون تنظیم مقررات با تغییر مدل تعرفه و قیمت‌گذاری ارتباطات ثابت، شرکت mtn، اعلام کرد به دلیل عدم توجیه اقتصادی و بر هم خوردن نقشه‌های کسب‌وکار دیگر مایل به سرمایه‌گذاری نیست و پس از مدت‌های مدید انتظار در باغ سبز Fttx برای شرکت‌های داخلی نمایان شد و به‌رغم فرصت‌سوزی اتفاق‌افتاده فعالیت شرکت‌ها آغاز شد اما عدم اتصال به کافوهای مسی از سوی شرکت مخابرات سرمایه‌گذاری انجام‌شده را به حالت تعلیق درآورده و تاکنون سرویسی واگذار نشده است و آینده نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. به نظر برای درمان این زخم قدیمی نیاز به جراحی و ترسیم راهی نو است که حداقل موارد زیر را در بر گیرد:

• تعیین تعرفه‌های سرویس کاربر نهایی به نحوی که در سبد خانوار جای گیرد و برای اپراتور سودآور نیز باشد.
• الزام شرکت مخابرات به برقراری ارتباط کافوها با شرایط ترسیمی از سوی حاکمیت
• بازنگری مداوم در تعرفه و نحوه واگذاری امکانات پایه مخابراتی همزمان با بازنگری در قیمت سرویس‌ها
• تفکیک بازار موبایل و ثابت و پایش دائمی و جدی آن
• تامین ارز با قیمت معقول برای تجهیزات مورد نیاز

به نظر می‌رسد در صورت تعیین تکلیف و بازنگری در موارد فوق روند توسعه این تکنولوژی سرعت می‌گیرد و توسعه بازار ثابت کشور مطابق با نیازهای کشور انجام خواهد شد.