راه نجات از دست تلگرام

از زمانی که دستگاه‌های پخش ویدئو را در چادرشب می‌پیچیدیم و فیلم‌هایش را زیر پیراهن پنهان می‌کردیم تا امروز که به راحتی و سادگی می‌توان جدیدترین تولیدات سینمای جهان را در کمتر از نیم‌ ساعت دانلود کرد راه زیادی آمده‌ایم. حالا بسیاری از مردم به دیدن سریال‌های شناخته‌شده جهان عادت کرده‌اند. سریال‌هایی مانند فرار از زندان (Prison Break)، دوستان (Friends)، از راه به در شدن (Breaking Bad)، گمشده (Lost)، بازی تاج و تخت (Game of Thrones) و خانه پوشالی (House of Cards) نمونه‌هایی از این دست هستند که آنچنان محبوب شده‌اند که حتی مورد آخر به صورت رسمی در ایران دوبله و پخش شد. یکی از همین دست سریال‌ها، نارکوها (Narcos) است که داستانی واقعی را روایت می‌کند. در زبان اسپانیایی «نارکو» مخفف «نارکو ترافیکانته» است که به کارتل‌های بزرگ مواد مخدر گفته می‌شود. این سریال تلاش یک مامور اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا (DEA) و آن بخش از ارتش کلمبیا را روایت می‌کند که هنوز درگیر فساد نشده است. در بخشی از این سریال مامور آمریکایی متوجه می‌شود کارتل مواد مخدر حتی وزیر دفاع و رئیس‌جمهور کلمبیا را هم خریده‌اند و مقامات ارشد آمریکا نیز از این موضوع خبر دارند و به دلیل برخی ملاحظات سیاسی سکوت کرده‌اند. تنها راهی که به ذهن مامور DEA می‌رسد در میان گذاشتن موضوع با رسانه‌هاست. او با یک خبرنگار مصاحبه می‌کند و در ادامه، فشار افکار عمومی بر دولت آن‌قدر زیاد می‌شود که چاره‌ای جز برخورد با اعضای ارشد کارتل باقی نمی‌ماند. وقتی این قسمت از سریال را، که با تصاویر مستند تکمیل شده بود، می‌دیدم به آزادی رسانه فکر می‌کردم. آن هم در کشوری که فساد حتی رئیس‌جمهورش را نیز درگیر کرده است. به قدرتی که رسانه آزاد دارد و برکاتی که برای جامعه و کشور به همراه می‌آورد.

***

این روزها همه از دست تلگرام می‌نالند. از وزیر و وکیل گرفته تا رئیس ‌کل بانک مرکزی که گرانی دلار را به گردن تلگرام انداخت. شاید هم «کار، کار تلگرام» باشد؛ اما چه شد که به اینجا رسیدیم؟ ریشه این مشکل را باید در سال‌ها پیش جست‌وجو کرد. زمانی که رسانه‌های رسمی آن‌طور که باید عمل نکردند و رسانه‌های مستقل توقیف و محدود شدند. همان زمان بود که مردم به استفاده از رسانه‌های غیررسمی ترغیب شدند. روزگاری این رسانه‌های غیررسمی شایعات درگوشی بودند که در اتوبوس و تاکسی و صف نانوایی و غیره رد و بدل می‌شدند. اما زمانه تغییر کرده است. امروز رسانه یعنی تلگرام. رسانه‌ای که خارج از ساختار رسمی قرار دارد و به سرعت می‌تواند عطش کاربران به داشتن خبر را برطرف کند. در این میان حجم عظیمی از اطلاعات غلط و دروغ با سرعت منتشر می‌شوند و روزها طول می‌کشد واقعیت به دست همه برسد.

***

حالا مسئولان کشور از وضعیت ناراضی هستند. تلگرام را مسئول آشفتگی‌ها و دروغ‌گویی‌ها می‌دانند؛ اما باز هم راه اشتباه را انتخاب کرده‌اند. همان راهی را که پیشتر بارها و بارها آزموده‌اند و به بن‌بست رسیده‌اند. راه نجات از دست تلگرام- و پلتفرم‌های مشابه- بستن آنها نیست. باز گذاشتن دست رسانه‌های مستقل است. اگر اجازه دهیم رسانه‌های رسمی آزادانه فعالیت کنند، رسانه‌های غیررسمی در زمان کوتاهی به حاشیه می‌روند. آنچه به ‌عنوان «مهاجرت مقدس» یا «کوچ داوطلبانه» خوانده می‌شود نه با دستور و بخشنامه و نه با اینترنت رایگان و تبلیغات رنگارنگ حاصل نمی‌شود؛ تنها رسانه رسمی آزاد است که می‌تواند با غیررسمی مقابله کند.