ارتباطات دور در دولت سیزدهم

دهه‌های ۶۰ و ۷۰ شمسی، سال‌های توسعه تلفن ثابت در ایران بود. در حالی که ضریب نفوذ تلفن در ایران کمتر از سه و تعداد مشترکان در اول انقلاب فقط ۷۵۰ هزار بود، با همت مهندس غرضی تقریباً اکثر خانوارهای ایرانی صاحب یک خط تلفن شدند یا به‌راحتی می‌توانستند از این وسیله ارزشمند ارتباطی استفاده کنند. دهه ۸۰، دهه توسعه تلفن همراه و ارتباطات روستایی بود و دهه ۹۰ را باید دهه توسعه اینترنت و خدمات برخط نامید. اما دهه ۹۰ تفاوت جدی دیگری با سال‌های قبل داشت و آن اینکه نقش دولت در توسعه ارتباطات به حداقل رسیده بود و با خصوصی‌سازی مخابرات و حضور دیگر اپراتورهای بخش خصوصی عملاً دولت به یک مقررات‌گذار و ناظر تبدیل شده بود و کار عملیاتی او هم محدود به شرکت ارتباطات زیرساخت می‌شد. لیکن دولت در این زمینه به دلایل گوناگون از جمله جوانی رگولاتوری و عدم سابقه مقررات‌گذاری در ایران و دیگر موانع موجود موفقیت نبود.

ارتباطات دور در دولت سیزدهم چگونه بود؟ چه سیاست‌هایی باید اعمال می‌شد؟ آیا دولت به اهداف خود رسید؟ به اعتقاد من دولت سیزدهم از ابتدا باید سه سیاست راهبردی را دنبال می‌کرد:

الف- بهبود سیاست‌گذاری و مقررات‌گذاری در بخش ارتباطات
ب- توسعه زیرساخت‌های اینترنت در ایران
ج- توسعه کاربرد ارتباطات و فناوری اطلاعات در ایران.

در بخش مقررات‌گذاری ارتباطات دور در سه سال از عمر دولت سیزدهم عملاً چهار نفر به عنوان مدیر رگولاتوری انتخاب شدند که به نظر می‌رسد هیچ‌کدام فرصت ایجاد تغییر ساختار اساسی در این بخش را به دست نیاوردند و درگیر کارهای روزمره شدند و البته تصمیمات خوبی در بخش توسعه فیبر نوری و چند حوزه دیگر گرفته شد که در ادامه به آن می‌پردازیم. پس من همچنان عقیده دارم سیاست‌گذاری بخش ارتباطات دور در ایران ناقص است و در آینده می‌تواند توسعه ارتباطات را دچار بحران جدی کند. معتقدم اگر رگولاتوری در ایران مستقل نشود، هرگز در سیاست‌گذاری و مدیریت بخش نمی‌تواند موفق باشد.

در بخش توسعه زیرساخت‌های اینترنت، رتبه ایران به دلیل سرعت پایین در سطح جهانی خوب ارزیابی نمی‌شود و در داخل هم، کاربران از آن گله‌مند هستند. بر همین اساس، در دولت سیزدهم به‌درستی سیاست توسعه ۲۰ میلیون دسترسی فیبر نوری در دستور کار قرار گرفت و به عنوان برنامه راهبردی وزارت ارتباطات به تصویب رسید.

باید یادآوری کنم از ۱۰ سال قبل اکثر کشورهای دنیا این سیاست را با حمایت دولت، از سوی بخش خصوصی پیش بردند و امروز ضریب نفوذ فیبر نوری در اروپا بیش از ۵۰ و در برخی کشورها مثل قطر و امارات تا ۹۵ درصد است. در سایر کشورها هم رشد توسعه شبکه فیبر نوری بسیار سریع ارزیابی می‌شود. اما در ایران به‌جز شرکت مخابرات ایران که از سال ۹۶ فعالیت خود را در این زمینه شروع کرد، دولت اقدام خاصی نکرده بود، بنابراین ضروری بود در این باره اقدامی جدی شروع شود.

دولت سیزدهم در بخش فضایی، توسعه شبکه انتقال، تقویت پیام‌رسان‌های داخلی و هزینه اعتبارات به‌دست‌آمده از طرح خدمات عام یا همان USO در روستاها و مناطق محروم هم اقدامات مثبت و درخور دفاعی داشته است و آثار آن کاملاً مشهود است. اما سیاست فیلترینگ که وزارت ارتباطات نقشی در آن ندارد یا نقش کمی دارد اجازه نمی‌دهد مشتریان مزه توسعه را خوب احساس کنند.

موضوع کاربرد ارتباطات هم از بحث‌های اساسی هر کشوری است و اتحادیه جهانی مخابرات نیز توجه ویژه‌ای به آن دارد. سه شاخص اعلامی اتحادیه مذکور در توسعه‌یافتگی ارتباطات، زیرساخت، مهارت و کاربردهاست. با وجود اینکه هنوز در همه شاخص‌ها عقب هستیم لیکن رتبه کاربرد ارتباطات و فناوری اطلاعات در همه سال‌ها وضع به‌مراتب وخیم‌تری در ایران داشت. اما در سه سال گذشته تلاش خوبی برای توسعه این بخش انجام شد و رتبه جهانی ایران تا آنجا که اطلاع دارم ۶ پله رشد کرد.

به هر روی دولت سیزدهم با حادثه تاسف‌بار شهادت رئیس‌جمهور و همراهان یک سال زودتر در تیرماه به پایان می‌رسد و شاید اگر فرصت می‌شد نتایج برنامه‌های دولت بهتر قابل ارزیابی بود.