سامانه محچک چیست، با مسدودسازی حساب چک برگشتی آشنا شوید

در سامانه محچک، حساب صادرکننده چک برگشتی در صورت کافی نبودن موجودی حساب برای پرداخت مبلغ چک، به طور خودکار توسط سیستم بانکی مسدود می‌شود. این مسدودسازی تا زمانی که چک رفع سوء اثر نشود، ادامه خواهد داشت.

اهداف اصلی سامانه محچک

سامانه محچک با هدف ساماندهی به نظام پرداخت و حمایت از حقوق ذینفعان چک راه‌اندازی شده است. مهمترین هدف این سامانه کاهش چک‌های برگشتی است که این کار را معمولا از طریف مسدودسازی خودکار حساب انجام می‌دهد. اهداف اصلی سامانه محچک به شرح زیر است:

کاهش چک‌های برگشتی

با مسدودسازی خودکار حساب صادرکننده چک برگشتی، انگیزه برای صدور چک بدون پشتوانه کم می‌شود و در نتیجه تعداد چک‌های برگشتی کاهش می‌یابد. به این معنی که اگر چک بلامحل صادر شود حساب فرد مسدود شده و عملا امکان معامله با آن حساب را نخواهد داشت. علاوه بر این ذینفع چک (یا گیرنده چک) به سرعت از برگشت چک مطلع می‌شود و می‌تواند نسبت به مسدودسازی حساب صادرکننده چک اقدام کند.

ایجاد نظم و انضباط در نظام پرداخت

کاهش چک‌های برگشتی یکی از مواردی است که می‌تواند به نظم و انضباط در نظام پرداخت کشور کمک کند و سامانه محچک با ساماندهی به صدور چک و تضمین وصول مطالبات، تعداد چک‌های برگشتی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این باعث کاهش هزینه‌های مرتبط با وصول مطالبات نیز می‌شود.

حمایت از حقوق ذینفعان چک

چک یکی از ابزارهای مهم در موضوع تبادل مالی است و حفظ امنیت فضای تبادل می‌تواند منجر به رونق اقتصادی بیشتر شود. بنابراین لازم است که ذینفعان چک مورد حمایت قرار گیرند. با کمک سامانه محچک ذینفع چک به سرعت و به صورت آنلاین از برگشت چک مطلع می‌شود. در ادامه او می‌تواند با مسدودسازی حساب صادرکننده چک، به سرعت به مطالبات خود برسد. با ساماندهی به صدور چک و تضمین وصول مطالبات، اعتبار چک در معاملات افزایش می‌یابد.

نحوه عملکرد سامانه محچک

روش کار سامانه محچک بدین صورت است که پس از غیر قابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک، اطلاعات چک برگشتی توسط بانک یا موسسه اعتباری در سامانه یکپارچه بانک مرکزی (سماچک) ثبت و کد رهگیری دریافت می‌شود. پس از گذشت ۲۴ ساعت از ثبت اطلاعات و در صورت عدم رفع سوء اثر چک، مراتب به سامانه محچک اعلام می‌شود.

در ابتدا، صادرکننده چک باید در هنگام صدور چک، اطلاعات مربوط به چک را به طور کامل و صحیح در سامانه صیاد ثبت کند. این اطلاعات شامل مشخصات صادرکننده، گیرنده، مبلغ چک، تاریخ صدور و سررسید چک است.

ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد به منظور احراز هویت صادرکننده چک و تطبیق موجودی حساب با مبلغ چک انجام می‌شود. ذینفع چک می‌تواند با مراجعه به سامانه صیاد یا اپلیکیشن بانک خود، وضعیت چک را استعلام کند.

صادرکننده چک موظف است قبل از صدور چک، مبلغ چک را به حساب خود واریز و موجودی حساب برای وصول چک را تامین کند. این امر به منظور تضمین موجودی کافی برای پرداخت مبلغ چک در زمان ارائه به ذینفع انجام می‌شود.

در زمان ارائه چک به ذینفع یا گیرنده چک، بانک صادرکننده چک به طور خودکار از سامانه محچک استعلام موجودی حساب صادرکننده چک را می‌گیرد. سامانه محچک موجودی تمام حساب‌های صادرکننده و امضاءکنندگان چک را از شبکه بانکی استعلام می‌کند و بر اساس موجودی استعلام شده، عملیات مسدودسازی وجوه حساب‌ها به میزان کسری مبلغ چک بر اساس اولویت مشخص شده برای حساب‌ها انجام می‌دهد.
اگر موجودی حساب صادرکننده چک برای پرداخت مبلغ چک کافی باشد، هیچ اقدامی انجام نمی‌شود و چک به طور عادی قابل وصول خواهد بود. اما اگر موجودی حساب صادرکننده چک کافی نباشد، حساب او به طور خودکار توسط سامانه محچک مسدود می‌شود. این مسدودسازی تا زمانی که چک رفع سوء اثر نشود، ادامه خواهد داشت. مسدودسازی حساب صادرکننده چک برگشتی فقط شامل حساب‌های مرتبط با صدور چک می‌شود و سایر حساب‌های او را تحت شعاع قرار نمی‌دهد.

صادرکننده چک برای رفع سوء اثر چک باید مبلغ چک را به حساب ذینفع واریز کند و گواهی رفع سوء اثر را از بانک دریافت کند. پس از دریافت گواهی رفع سوء اثر، حساب صادرکننده چک از حالت مسدودسازی خارج می‌شود. صادرکننده چک می‌تواند با مراجعه به شعبه بانک خود یا از طریق سامانه‌های الکترونیکی بانک نسبت به رفع سوء اثر چک اقدام کند.

نحوه استعلام وضعیت چک در سامانه محچک

ذینفع چک می‌تواند با استفاده از دو روش به صورت آنلاین از وضعیت چک در سامانه محچک مطلع شود:

استعلام از طریق سامانه صیاد:

به سامانه صیاد به آدرس https://www.cbi.ir/simplelist/19689.aspx  مراجعه و روی گزینه “استعلام چک” کلیک کنید. اطلاعات چک شامل شماره سریال چک، شناسه صیاد و کد ملی گیرنده را وارد کنید. سپس روی دکمه “استعلام” کلیک کنید. وضعیت چک (اعم از معتبر، برگشتی، مسدود شده، رفع سوء اثر شده و …) به شما نمایش داده خواهد شد. توجه داشته باشید برای استفاده از سامانه صیاد و اپلیکیشن بانک، به کد ملی و رمز عبور خود نیاز دارید.

استعلام از طریق اپلیکیشن بانک:

• اپلیکیشن بانک خود را نصب و فعال کنید.
• به بخش “خدمات چک” یا “استعلام چک” در اپلیکیشن مراجعه کنید.
• اطلاعات چک را مطابق با راهنمای اپلیکیشن وارد کنید.
• روی دکمه “استعلام” کلیک کنید.
• وضعیت چک به شما نمایش داده خواهد شد.

علاوه بر روش‌های آنلاین فوق، ذینفع چک می‌تواند با مراجعه به شعبه بانک خود و ارائه مشخصات چک، از وضعیت چک به صورت حضوری مطلع شود.