پژوهشی در بنیادهای حقوقِ هوشِ مصنوعی (۵)؛‌ حاکمیت‌پذیری هوش مصنوعی

رصد سیاره‌ها اندیشیدن، تجربه‌ای مانند رصد سیاره‌هاست. چون آنچه موضوع اندیشیدن است، نه منجمد و ایستا، بلکه خود سیال و در حرکت است. اندیشه در خصوص فناوری و مشخصاً هوش مصنوعی نیز از این قاعده مستثنی نیست و در حین پژوهیدنِ ما، موضوعِ تحقیق نیز در حال دگرگونی و تغییر است. در پنجمین یادداشت از سلسله‌مباحث مربوط به بنیادهای حقوقِ هوش مصنوعی- که مقارن شده با نخستین شماره در اردیبهشت سال هزار و چهارصد و سه- رخداد حائز اهمیتی را پشت سر گذاشته‌ایم و در حد فاصل یادداشت بند ۴۲ تا ۴۳، سازمان ملل متحد، نخستین پیش‌نویس قطعنامه مربوط به هوش مصنوعی را به تصویب رساند. در آغازِ یادداشت، چند ملاحظه حائز اهمیت در این مصوبه را بر‌می‌شمارم و سپس به زنجیره تاملات‌مان بازخواهم گشت. تصویب چنین مستندی در سطح مجموع عمومی سازمان ملل متحد بیانگر آن است که دغدغه ساماندهی هوش مصنوعی به امری فراملی بدل شده است. ۴۳. در روزهای پایانی سال یک‌هزار و چهارصد و دو (۲۱ اسفند برابر با ۱۱ مارس) پیش‌نویس شماره A/78/L.49 به تصویب سازمان ملل متحد رسید. ارزیابی جزئیات این سند موضوع یادداشت اخیر نیست اما چند نکته از آن با سیر اندیشه‌ورزی ما انطباق دارد: الف) اتکا به تاریخ‌مندی حقوقی: در مقدمه یادداشت چهارم شرح داده شد که چرا «قانون ظهور عقل جمعی» است. خرد عامه یا عقل‌ جمعی، امری تاریخ‌مند است. یعنی نمی‌توان با یک انفجار و جرقه از مرحله‌ای به مرحله بعد جهید یا تجربه تاریخی یک تمدن را کپی و سپس به ذهن مردمانی دیگر تزریق کرد. برای همین قوانین کپی‌شده و بدون پشتوانه تاریخی عمدتاً خوش‌فرجام نیستند.حتی تجربیاتی مانند نوزایی (رنسانس) نیز خلق‌الساعه نیست و در تاریخی به قدمت چند قرن حاصل می‌شود. به همین سبب حتی در پیش‌نویس مستند اخیر که به ظاهر نوآورانه و بدیع به نظر می‌رسد، شاهد اتکای سند به مستندات قدیمی‌تر هستیم. ابتدای...