۹ مهر ۱۴۰۳
آیا اینترنت همراه برای همیشه نسخه اینترنت ثابت را در ایران خواهد پیچید؟
گمراهی ثابت
نیمه اول دهه ۸۰، زمانی که هنوز داشتن یک خط تلفن همراه برای بسیاری از مردم ایران آرزو بود، اینترنت پرسرعت در کشور عرضه شد. پیش از آن نیز اینترنت دایالآپ در حد و اندازههای خود کاربرانی داشت. زمانی که شرکتهای ندا (PAP) توانستند پروانه فعالیت بگیرند انتظار میرفت تعداد مشترکان اینترنت در کشور به شکل چشمگیری افزایش یابد؛ اما چنین نشد. تا پیش از آنکه شرکت مخابرات ایران بتواند وارد این عرصه شود تمامی شرکتهای PAP رویهمرفته کمتر از دو میلیون مشترک ADSL داشتند. آمدن مخابرات هم گرچه تکانی به بازار داد، اما باز هم نتوانست معضل دسترسی در کشور را حل کند. به گونهای که بیش از یک دهه بعد از عرضه اولین اشتراکهای اینترنت پرسرعت، هنوز تعداد مشترکان این فناوری به ۹ میلیون نفر نرسیدهاند. در این میان تلفن همراه با همه مشکلاتی که بر سر راهش بود اکنون بیش از ۴۰ میلیون مشترک اینترنت پرسرعت دارد.در این سالها برای حل معضل دسترسی به اینترنت ثابت در کشور اقداماتی صورت گرفته است. پروانه وایمکس و ایرانیاننت داده شده و تعرفهها تا سر حد امکان پایین آمدهاند، اما باز هم اتفاق درخوری رخ نداده است. چنین شد که با آمدن اینترنت همراه مردم به سمت آن گرایش پیدا کردند و تعرفههای بسیار پایین این فناوری نیز مزید بر علت شد. ناتوانی شرکتهای فعال در زمینه اینترنت ثابت (اعم از شرکت مخابرات ایران و شرکتهای PAP) باعث شد به ارتباطات ثابت بیتوجهی شود و اکنون در حالی که دهه ۹۰ از میانه گذشته است همگان به این نتیجه رسیدهاند که اینترنت همراه نمیتواند و نباید جایگرین اینترنت ثابت شود. اما چگونه میتوان مشترکان اینترنت همراه را به سمت ثابت هدایت کرد؟کیفیت ADSL و پهنای باندی که در اختیار مشترکان قرار میدهد تفاوت چندانی با 4G تلفن همراه ندارد و در عوض، اینترنت همراه محدود به یک مکان ثابت نیست. از سوی دیگر تعرفههای اینترنت همراه، که تقریباً در تمامی دنیا بسیار بیشتر از اینترنت ثابت هستند، در ایران اگر کمتر نباشند، بیشتر هم نیستند. موضوع دیگر در درسترس بودن اینترنت ثابت است. هنوز در بسیاری از اماکن عمومی و خصوصی اینترنت وجود ندارد و کاربران نمیتوانند به شبکه متصل شوند. وایفای عمومی، VDSL، FTTx و فناوریهایی از این دست میتوانند مشکل را حل کنند، اما عرضه این فناوریها به عموم مردم سرمایهگذاری هنگفتی نیاز دارد که فعلاً از عهده هیچ کدام از بازیگران این عرصه برنمیآید. از سوی دیگر تمامی این سرمایهگذاریها منوط به ارتقای شبکه شرکت مخابرات ایران است که تنها سیممسی دارد و برای بهروزرسانی آن مخابرات با مشکلات متعددی، به خصوص مالی، روبهروست.بیتوجهی به شبکه ارتباط ثابت در طول بیش از یک دهه اکنون اثرات خود را نشان داده است و شاید اگر در یکی دو سال آینده به این موضوع توجه جدی نشود، مشکلات فراوانی در دسترسی مردم به اینترنت و انجام کارهای روزمره پدید آید. آن هم در شرایطی که عرضه الکترونیکی خدمات روزبهروز در کشور بیشتر میشود و اختلال در این عرضه میتواند تبعات نامناسبی به همراه داشته باشد.
از زمان ورود اینترنت به کشور «کیفیت» حلقه مفقوده این سرویس بوده است. در چند سال گذشته نسخههای گوناگونی برای بهبود ارائه سرویس اینترنت ثابت (ADSL)در ایران پیچیده شده که هیچ کدام به پیشرفت وضعیت آن کمک نکرده است. ادامه این وضعیت کار را به جایی رسانده که بسیاری از کارشناسان پیشبینی میکنند، با توجه به رشد قابل توجه استفاده از اینترنت همراه، پایان عمر اینترنت ثابت کشور نزدیک است. اگر در ۱۰ سال گذشته فراهم نبودن زیرساختهای شبکه، انحصار در واردات پهنای باند توسط زیرساخت، فرسوده بودن شبکه مخابرات و انحصار در شبکه انتقال دلیل اصلی شکایت شرکتهای اینترنتی بر سر توسعه خدماتشان عنوان میشد، حالا تعدد پروانههای اینترنتی، پایین بودن قیمت اینترنت همراه، نبود سرمایه برای توسعه شبکه بر مبنای فیبر نوری به عنوان عمدهترین دلیل رشد نیافتن اینترنت ثابت در کشور اعلام میشود. همین شرایط هم باعث شده در حالی که اینترنت ثابت نزدیک به ۵۰ درصد بازار ارتباطی کشورهای بزرگ دنیا را در اختیار دارد، آینده فعالیت شرکتهای اینترنت ثابت کشور در هالهای از ابهام قرار گیرد. نوشداروی دیرهنگام سرویس اینترنت ثابت از اوایل دهه ۸۰ در اختیار عموم جامعه قرار گرفت؛ یعنی اواخر کار دولت هشتم و آغاز کار دولت نهم. آمارها و گزارشهای مختلف نشان میدهد این سرویس در دوران اصلی رشد خود به دلیل انحصار در شبکه انتقال مخابراتی، فرسوده بودن شبکه ارتباطی، ارائه نشدن پهنای باند مورد نیاز شرکتهای اینترنتی از سوی شرکت زیرساخت، قانونگذاریهای ضدرقابتی و ناباوری دولت (نهم و دهم) به توسعهICT امکان بلوغ در کشور را پیدا نکرد. در نهایت با روی کار آمدن دولت یازدهم بهبود کیفیت سرویس اینترنت به یکی از وعدههای اصلی تبدیل شد. محمود واعظی، وزیر ارتباطات این دولت، در ابتدای شروع کار خود قول داد کیفیت اینترنت پرسرعت کشور را افزایش میدهد. در این زمینه نیز کارگروه عیبیابی تشکیل شد تا معضلات رشد کیفیت...