مساله‌ای به نام انتشار

بسياري از تخلفات و جرائمی که در قوانین مختلف، من‌جمله در قوانین مربوط به فضای مجازی، از آن نام برده شده منوط به قیدی به نام انتشار است. مثلاً در ماده 742 قانون مجازات اسلامی (بخش جرائم رایانه‌ای) آمده: «هر كس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده محتویات مستهجن را منتشر، توزیع یا معامله كند یا به قصد تجارت یا افساد تولید یا ذخیره یا نگهداری كند، به حبس از نود و یك روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال (5.000.000) تا چهل میلیون ریال (40.000.000) یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.» حال یک سوال مهم از نظر حقوقی این است که چه زمانی انتشار فعلیت پیدا می‌کند و مثلاً بر اساس ماده 742 می‌توانیم بگوییم محتویات مستهجن منتشر شده است. متاسفانه می‌توان مدعی شد حقوق ایران فاقد تعریف مشخصی برای انتشار است و در مواردی نیز که به این موضوع توجه شده، یا تعریف جامع نیست یا اینکه به صورت مصداقی به ابزارهای انتشار اشاره شده است بدون اینکه اصل موضوع انتشار تعریف شود. با این حال تلاش خود را برای به دست آوردن تعریفی در این زمینه خواهیم کرد. دهخدا در لغت‌نامه خود می‌گوید که انتشار به معنای گسترده گردیدن و دراز گشتن روز، طولانی شدن و امتداد یافتن روز، فاش شدن خبر، فاش شدگی، شایع شدگی و شیوع یافتگی، شیوع، پراکنده گردیدن شتران از غفلت شبان، پراکنده شدن هرچه باشد و افشانده شدن است. 2. این واژه واژه‌ای عربی است و در قرآن نیز استفاده شده و از این رو، مشاهده نظر مفسران در این زمینه ضروری است. محمدحسین طباطبایی در تفسیر المیزان خود، در بیان آیه 3 از سوره مرسلات (والناشرات نشرا) نوشته: «نشر صحيفه و كتاب و جامه و امثال آن، به معناى گشودن آن است، و مراد از (نشر) گشودن صحف وحى است... و معناى آيه...