پژوهشی در بنیادهای حقوقِ هوشِ مصنوعی (۳)؛ آفتِ مقدم داشتن قانون بر حق

درآمد یادداشت سوم آنچه خواهید خواند، سومین یادداشت از سلسله مباحث «پژوهشی در بنیادهای حقوقِ هوشِ مصنوعی» است. در یادداشت نخست به این موضوع پرداختم که برای آگاهی بر «سیرِ تفکر» (و نه فقط اطلاع از دستاوردهای آن) نیازمند «تبیین مسیر» هستیم و به این منظور یادداشت‌ها به صورت بندبند تقدیم می‌شود به نحوی که هر بند نتیجه بند سابق و مقدمه بند آتی باشد و چنان‌که ملاحظه کردید، چرایی و چگونگی شیوه ارائه مطلب به تفصیل بحث شد. در یادداشت دوم به «پرسش» پیرامون «حقوق هوش مصنوعی» پرداختم لکن بحث با تامل در خود مفهوم «پرسش» آغاز شد و سرانجام رسیدیم به این جمع‌بندی که برای رسیدن به پاسخ نیازمند تعمق کافی در پرسش هستیم و پرسش از حقوق هوش مصنوعی به سه سوال دیگر متکی است: ۱) حق چیست و ۲) هوش چیست و ۳) وصف مصنوعی به چه معناست. تا اینجا ۲۲ بند از سفر اندیشه‌ورزی‌مان را سپری کرده‌ایم و یادداشت سوم (بهمن‌ماه سال هزار و چهارصد و دو) از بند بیست و سوم آغاز می‌شود. توجه به اجزای پرسش ۲۳. درنگ در پرسش با تفکیک مفردات آغاز می‌شود. به این ترتیب پرسش از «حقوقِ هوش مصنوعی» مستلزم تفکیک سه مفرد: حقوق- هوش- مصنوعی است و من این تفکیک را «تجزیه پرسش»‌ نامیده‌ام. ضرورت تجزیه پرسش از آن روست که معنایِ «ترکیب»، حاصل برهم‌کنش عناصر است. پس باید سوال را به سه سطح تفکیک کرد: سطح اول- حق چیست سطح دوم- حق ِهوش چیست سطح سوم- حق هوش مصنوعی چیست و غفلت از این شیوه است که گاه جامعه را بر سر پرسش‌ها به وادی جدل گمراه می‌کند. به عنوان مثال می‌بینیم که جماعتی مشغول مناظره و گاه مشاجره بر موضوع «حقِ حیات» هستند اما قبل‌تر در پرسش «حق چیست» به هم‌فهمی نرسیده‌اند. نمی‌شود که ساختمان را یکباره با جهیدن به طبقه دوم آغاز کرد و همواره...