آیا اقتصاد دیجیتال ایران می‌تواند همگام با جهان رشد کند؟ هدف‌گذاری‌های حداقلی

به گزارش پیوست، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم در هفته‌های انتهایی عمر این دولت آمارهایی از سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی کشور ارائه کرد. او گفته بود سهم این بخش از کل کیک اقتصاد در سال ۹۲،‌ ۱.۷ درصد بوده و در سال ۹۹ به ۶.۴ درصد رسیده است. آذری جهرمی پیش‌بینی کرده بود تا پایان آن سال یعنی سال ۱۴۰۰، این نسبت به ۷.۲ درصد می‌رسد. با عوض شدن دولت و رفتن به عیسی زارع‌پور به صدر وزارت ارتباطات اما این اعداد مورد تردید قرار گرفت. زارع‌پور چند ماه پس از شروع کارش در دی ماه ۱۴۰۰، اعلام کرد این سهم بین ۴ تا ۵ درصد است.

علی‌اصغر انصاری، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی این وزارتخانه، در گفت‌وگو با پیوست دلیل این اختلاف آماری را شرح داده بود. انصاری در این رابطه گفته بود: «مبنای محاسبه، مدل‌ها و شاخص‌های اندازه‌گیری ممکن است تفاوت داشته باشد. در مقاطعی نیز ممکن است جایی آمار تخلیه شود؛ مثلاً در مورد ICT روستایی آماری از سوی آقای جهرمی گفته می‌شد، آقای زارع‌پور که دوباره بازشماری کرد، دید بعضی از فناوری‌ها منسوخ شده است یا قراردادهای قبلی تمام شده و پورت‌هایی جمع‌آوری شده است. گزارش آقای زارع‌پور و آقای جهرمی از یک دفتر در وزارتخانه استخراج شده است اما در مبانی آن تفاوت‌هایی ایجاد کردیم تا بتوانیم گزارش‌های دقیق‌تری ارائه دهیم. برآوردهای قبلی یک مقدار کلی‌تر بود.»

حالا مجلس و دولت می‌گویند قصد دارند این سهم را ارتقا دهند.

به سوی ۱۰ و ۱۵ درصد

زارع‌پور از ابتدا که به ساختمان سیدخندان رفت تا به امروز تاکید کرده سهم این بخش از اقتصاد باید تا پایان دولت به ۱۰ درصد برسد. حدود دو هفته پیش بود که او اعلام کرد این سهم اکنون به ۷.۹ درصد رسیده است.

او در مراسم افتتاحیه همایش بانکداری الکترونیکی و نظام‌های پرداخت گفت باید تا ۵ سال آینده، سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی کشور به ۱۵ درصد برسد. اشاره وزیر ICT به تکلیف برنامه هفتم توسعه در این خصوص بود. در این برنامه که روزهای نهایی بررسی آن در مجلس سپری می‌شود، تکلیف شده سهم اقتصاد دیجیتال از اقتصاد باید تا پایان زمان اجرای برنامه، احتمالا سال ۱۴۰۷، به ۱۵ درصد برسد.

به وزارت ارتباطات ۶ ماه پس از تصویب برنامه هفتم، فرصت داده شده با مشارکت و همکاری وزارت‌خانه‌های اقتصاد، صمت و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری سند ملی توسعه اقتصاد دیجیتال را تهیه کرده و در هیات وزیران به تصویب برساند.

آیا ۱۵ درصد کافی است؟

با وجود اینکه آمارها نشان می‌دهد اقتصاد دیجیتال حتی در دورانی که رشد‌های منفی در اقتصاد کشور اتفاق می‌افتاد، حال بهتری داشت و اندک اندک جلو می‌رفت، اما باز هم سهم ۱۰ درصدی این بخش نمی‌تواند دستاورد بزرگی باشد.

طبق اعلام بانک جهانی، اقتصاد دیجیتال بیش از ۱۵ درصد اقتصاد جهان را اشغال کرده است و طی ۱۰ سال اخیر، ۲.۵ برابر سریع‌تر از GDP کالاهای فیزیکی رشد کرده است.

سازمان همکاری دیجیتال (DCO) گفته انتظار می‌رود اقنتصاد دیجیتال تا سال ۲۰۳۰، ۳۰ درصد از اقتصاد جهانی را تصاحب کند و منجر به ایجاد ۳۰ میلیون شغل شود.

بیشترین سهم این بخش از اقتصاد متعلق به چین است. دومین غول اقتصادی جهان اکنون ۴۱.۵ درصد از اقتصاد خود را به این بخش اختصاص داده است. فاصله چشم‌گیر چین با وضعیت فعلی ایران تعجب‌برانگیر نیست اما در مورد کشورهای دیگر نیز، آمارها اختلاف را نشان می‌دهند.

استونی، لیتوانی و لتونی از کشورهایی هستند که شاید تا به حال نام آنها را در میان اخبار این حوزه نشنیده‌ایم اما ۱۸ درصد اقتصادشان را این بخش در اختیار دارد، بیش از دو برابر آمار ایران.

به فرض تحقق هدف ۱۵ درصدی برنامه هفتم توسعه، در آن زمان سهم اقتصاد دیجیتال ایران از GDP، نصف میانگین جهانی خواهد بود.

چرا کند پیش می‌رویم؟

محمد موسی‌زاده موسوی، مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری‌های نوظهور دیجیتال شخصی است که گزارش‌هایی برای مرکز پژوهش‌های مجلس در خصوص بررسی وضعیت این بخش از اقتصاد تهیه کرده بود.

او در رابطه با موانع رشد اقتصاد دیجیتال در ایران به پیوست گفته بود: «ابتدا باید بپرسیم چرا سهم اقتصاد دیجیتالی در صنایع و کسب‌وکارها تا این میزان پایین است؟ صنایع و کسب‌وکارهای بزرگی در کشور داریم که هنوز به اقتصاد دیجیتالی میدان نداده‌اند. مثلاً در صنایع بالغ مانند کشاورزی، حمل‌ونقل، سلامت و آموزش رسمی نتوانستیم بازار را برای ورود اقتصاد دیجیتالی مهیا کنیم که ارزش اقتصادی قابل توجهی خلق کند. از سوی دیگر در کشور ما زیرساخت‌های لازم برای توسعه اقتصاد دیجیتالی هم به خوبی فراهم نشده است. برخی از این زیرساخت‌ها تخصصی است مانند زیرساخت‌های ذخیره‌سازی و پردازشی، یا اینترنت پایداری که برای کسب‌وکارها و فعالان قابل دسترس باشد. بخشی از زیرساخت‌ها هم به توسعه کسب‌‌وکار مربوط می‌شود.»

پویا پیرحسینلو، مدیرعامل ابرآروان و رئیس کمیته اینترنت انجمن تجارت الکترونیک کسی است که باور دارد «اعتماد در اقتصاد دیجیتالی ما دچار فروپاشی شده است». او در همین رابطه به پیوست گفته بود: «شفاف است که وضعیت اینترنت‌مان بحرانی و اسفباری است. تا وضعیت اینترنت ایران حل نشود و بهبود پیدا نکند، اقتصاد دیجیتالی بهبود پیدا نمی‌کند و هیچ راه‌حل دیگری هم برای این کار وجود ندارد.»