قطعی پیام‌رسان‌ها؛ یک اختلال ساده و چند موضوع غیر ساده -۱

شامگاه دوشنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ خبر رسید که برخی پیام‌رسان‌های داخلی از کار افتاده‌اند. ساعتی بعد، فیلم سخنان محمد احسان خرامید، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با شبکه خبر منتشر شد که این اختلال را ناشی از مشکل برق در دیتاسنتر عنوان کرد و بعدتر هم خبر رسید که اختلال برطرف شده است.

اختلال در سرویس‌دهی پلتفرم‌های اینترنتی، نه موضوع جدیدی است و نه به ایران منحصر می‌شود. حتی اندازه پلتفرم‌ها و تعداد مشترکان آنها نیز تاکنون نتوانسته است وقوع اختلال را منتفی کند. نمونه‌های فراوانی از اختلال سرویس‌های بین‌المللی وجود دارد. البته در ماجرای اخیر، می‌توان مسئله را از نگاه فنی- مدیریتی نیز بررسی کرد که در یادداشت دیگری به آن خواهم پرداخت.

اما هرقدر بخواهیم از کنار این اختلال، ساده بگذریم، باز هم چند نکته باقی می‌ماند که شایسته توجه هستند.

اول؛ توضیح و عذرخواهی رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بابت بروز این اختلال بود. چند هفته قبل، پیام‌رسان «نشان» به دلایل فنی چند ساعتی از دسترس خارج شد. آیا در آن زمان هم وزارتخانه خود را ملزم به ارائه توضیح می‌دانست؟ اگر هرکدام از پلتفرم‌های پرکاربرد داخلی مانند دیجیکالا، کافه‌بازار، آپارات، اسنپ، تپسی و دیوار و… دچار اختلال شوند، وزارتخانه واکنش نشان خواهد داد؟ اگر پاسخ منفی باشد (که به زعم من منفی است) آن‌وقت باید جایگاه پیام‌رسان‌های داخلی و نسبت آنها را با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پرسید.

دوم؛ تماس تصویری با رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات روی پلتفرم خارجی «اسکایپ» انجام شد. (در فیلم مربوطه، لوگوی اسکایپ زیر لوگوی شبکه خبر، دیده می‌شود.) آن هم در دوره‌ای که تقریباً هر هفته، مقامات مختلف کشور در مذمت پلتفرم‌های خارجی و لزوم استفاده از نمونه‌های داخلی سخن می‌گویند و تا جایی که امکان داشته، پلتفرم‌های خارجی، فیلتر و مختل شده‌اند. مصاحبه جناب خرامید در اسکایپ این حس را ایجاد می‌کند که انگار در شرایط حساس، پلتفرم‌های داخلی به کار نمی‌آیند و فقط برای روزهای خوش طراحی شده‌اند.

سوم؛ باز خدا را شکر که معدود پلتفرم‌های خارجی از تیغ بی‌دریغ بومی‌سازی نجات پیدا کرده‌اند که بتوان از طریق آنها، پیام را به مردم منتقل کرد وگرنه احتمالاً باید یا تلگراف ارسال می‌شد یا با دود علامت می‌دادند.

چهارم؛ بی‌راه نیست اگر بگوییم میلیون‌ها مشترک پیام‌رسان‌های داخلی (براساس آمارهای وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات) در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های فیلتر شده از موضوع اختلال، خبردار شدند و تا لحظه نگارش این یادداشت، هزاران کسب‌وکار فعال در پیام‌رسان‌های بومی (باز هم براساس آمارهای وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات) شکایتی از قطع سرویس نداشته‌اند. این دو موضوع، عمق تاثیرگذاری و کاربری پیام‌رسان‌های داخلی را به خوبی نشان می‌دهند.

شاید به این فهرست بتوان باز هم افزود؛ اما تا همین‌جا هم اگر به پاسخ برسد، بسیار راه‌گشا خواهد بود.