پرونده‌ای درباره اطلاعات وارونه؛ راویان پنهان

اطلاعات نادرست (Misinformation)، اطلاعات وارونه (Disinfromation) و اطلاعات آسیب‌رسان (Malinformation) با شتابی بیش از سرعت نور به حرکت درمی‌آیند، به هر کجا سرک می‌کشند و در هر نقطه‌ای، جایی برای خود باز می‌کنند.

این وضعیت مختص قرن بیست‌ویک نیست. هزاران سال بیشتر است که دروغ‌رسانی، بشر را به ستوه آورده. ایدئولوژی‌های مختلف را بارها بر جوامع حاکم کرده، از صلح‌، جنگ ساخته و تمدن‌ها را نابود کرده‌. همان‌طور که پاول پی‌هریس می‌گوید: «ایده‌ها، دروازه‌های امپراتوری‌ها را از جای برکندند.»

امروز اما در عصر طغیان اطلاعات، فرایند دروغ‌رسانی پیچیده‌تر و در عین حال ساده‌تر شده است: شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های دیجیتالی، تلفن‌های هوشمند، همه‌ و همه انتشار اطلاعات را پرشتاب‌تر و آسان‌تر کرده‌اند؛ از طرف دیگر فرایند تولید اطلاعات وارونه بیش از پیش سیاسی شده است: دروغ‌رسان‌ها بیشتر به استخدام دولت‌ها و حزب‌ها درمی‌آیند، هر روز صبح پشت میز می‌نشینند و مشتی اطلاعات وارونه و آسیب‌رسان را در هر جا که دسترسی دارند منتشر می‌کنند. آنها اختلاف می‌اندازند، مداخله‌ می‌کنند، روایت‌های کذب را اشاعه می‌دهند، به‌ویژه در رسانه‌های اجتماعی.

به نظر می‌رسد این روند، صنعتی پنهان است که رشدی تصاعدی در بازار پرمتقاضی دارد: طبق تحقیق دانشگاه آکسفورد، در سال ۲۰۲۰ شرکت‌های تجاری در حداقل ۴۸ کشور برای نشر دروغ یا اطلاعات وارونه استخدام شدند؛ رقمی که دو برابر آمار سال قبل است.

در این پرونده با تمرکز بر اطلاعات وارونه یا دروغ‌رسانی (Disinfromation)، تاریخچه‌‌ آن را مرور می‌کنیم و به روش‌های مختلف انتشار اطلاعات وارونه و مقابله با آن می‌پردازیم. همچنین نگاهی می‌اندازیم به اقدامات شبکه‌های اجتماعی و دولت‌ها در انتشار یا ممانعت از انتشار اخبار جعلی و اطلاعات وارونه. استارت‌آپ‌هایی را بررسی می‌کنیم که به مبارزه با دروغ‌رسانی برخاسته‌اند. از طرف دیگر، تاثیر گسترش اطلاعات وارونه بر جامعه را مرور می‌کنیم و ضعف‌ها و قدرت‌های ذهن انسان در مواجهه با سیل خبرهای نادرست را برمی‌شماریم.