پرونده‌ای درباره دیپلماسی فناوری؛ زبان سیاست در دنیای دیجیتال

در جهان امروز، فناوری فقط ابزاری برای ارتباط یا تولید نیست و به یکی از زبان‌های اصلی قدرت بدل شده؛ از سیلیکون‌ولی تا پکن، از بروکسل تا دوبی، دولت‌ها و شرکت‌ها در رقابتی پنهان و آشکار برای «نفوذ دیجیتال» و «استانداردگذاری جهانی» هستند. در این میان، مفهومی تازه وارد واژگان سیاست جهانی شده است: دیپلماسی فناوری (Tech Diplomacy). اما دیپلماسی فناوری دقیقاً چیست؟ چه تفاوتی با دیپلماسی دیجیتال (Digital Diplomacy) یا دیپلماسی سایبری (Cyber Diplomacy) دارد؟ اگر دیپلماسی دیجیتالی به استفاده‌ دولت‌ها از ابزارهای آنلاین برای ارتباط و نفوذ سیاسی اشاره دارد و دیپلماسی سایبری به حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی و امنیت شبکه می‌پردازد، دیپلماسی فناوری گامی فراتر است: گفت‌وگویی میان دولت‌ها و غول‌های فناوری درباره‌ «ساختار قدرت دیجیتال»، از داده و الگوریتم گرفته تا اخلاق هوش مصنوعی و حاکمیت اطلاعات. در یک دهه‌ اخیر، کشورهایی مانند دانمارک، فرانسه و ژاپن منصب‌های رسمی «سفیر فناوری» ایجاد کرده‌اند تا رابطه‌ میان دولت و شرکت‌هایی چون گوگل، متا و مایکروسافت را سامان دهند؛ شرکت‌هایی که امروز عملاً از بسیاری دولت‌ها اثرگذارترند. اما در کنار این موج، نگرانی‌هایی نیز ابراز می‌شود: دیپلماسی فناوری ممکن است به ابزاری تازه برای استعمار داده بدل شود؛ جایی که برخی از کشورها تنها نقش مصرف‌کننده و منبع داده پیدا می‌کنند و سیاست‌های فناوری از کشورهایی معدود دیکته می‌شود. در این پرونده می‌خوانیم که چگونه از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵، کشورها برای نخستین ‌بار «سفیر فناوری» منصوب کردند. چطور شرکت‌ها به قدرت‌های فراملی بدل شدند و باعث شدند سیاست جهانی در مرز میان دیپلماسی و داده بازتعریف شود. در این پرونده روایت‌ها و تحلیل‌هایی از پژوهشگران، سیاست‌گذاران و ناظران جهانی گرد آمده تا تصویری چندلایه از آینده‌ روابط بین‌الملل در دوران فناوری ترسیم کنیم، جایی که مرز میان «قدرت نرم» و «کد سخت» روزبه‌روز باریک‌تر می‌شود.