تو یکی نه‌ای هزاری تو چراغ خود برافروز؛ تقابل حق اختراع (Patent) با کد منبع باز

«نحوه اعمال قدرت از میان هزاران بار کشمکش بین جهان قدرتمند و جهان ضعیف، تعیین می‌شود. بدین ترتیب این دو جهان هرگز مرز مشخصی نخواهند داشت چراکه هرکس بخش کوچکی از وجود خود را از این دو جهان وام می‌گیرد.» این جمله از واتسلاف هاول / Václav Havel (1936- 2011) اولین رئیس‌جمهور کشور چک است که از قضا نمایشنامه‌نویس و نویسنده نیز بود. تفاوت ندارد که نحوه اعمال قدرت شما با چه ابزار قانونی باشد، مهم این است که می‌خواهید آن را در برابر چه کسانی به کار بگیرید. در قامت یک مالک یا دارنده حق قانونی به دنبال اعمال قانون علیه یک نفر یا اجتماعی از افراد، چندان تفاوتی ندارد، مهم این است که در نهایت کدام طرف از قدرت یا ضعف خود به درستی استفاده خواهد کرد. آنچه در این بخش بازگو می‌شود صرفاً حق اختراع به عنوان حق مالکانه ثبت‌شده بر نرم‌افزار تحت توسعه نیست، بلکه مقصود حق اختراع متعلق به اشخاص ثالثی است که: ۱- در مجوز بهره‌برداری منبع‌باز همکاری نداشته‌اند و می‌تواند بر آزادی توسعه‌دهندگان نرم‌افزار کد منبع‌باز تاثیر داشته باشد. ۲- در توسعه نرم‌افزار کد منبع‌باز نقش داشته‌اند. حالت اول در حقیقت بحث سیاست مالک حق اختراع در مواجهه و حالت دوم، بحث تفسیر مجوز بهره‌برداری و استراتژی مالکیت فکری است که در ادامه به تفصیل به هر یک پرداخته خواهد شد: حالت اول چنان‌که گفته شد، در این شرایط، مالک حق اختراعی که در بخشی از نرم‌افزار با کد منبع‌باز مورد استفاده قرار گرفته است در روند توسعه، هیچ حضور و نقشی نداشته است. کسانی که اندک تجربه‌ای در مذاکرات مربوط به قراردادهای نرم‌افزاری داشته‌اند به خوبی می‌دانند که پذیرش مسئولیت نقض حق اختراع نرم‌افزار متعلق به اشخاص ثالث، با توجه به دشواری اطلاع از سوابق حق اختراعی که می‌تواند در این بین مشکل‌ساز باشد، چندان آسان به نظر نمی‌رسد. هیچ‌یک از طرفین...