«Gaslighting» کلمه سال دیکشنری مریم وبستر در سال ۲۰۲۲

طبق اعلام وب‌ستر، در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال گذشته میزان جست‌وجو برای  کلمه «Gaslighting» در وب‌سایت مریم وبستر (merriam-webster.com) ۱۷۴۰ درصد افزایش یافته است. اما اتفاق دیگری را هم شاهد بودیم. برخلاف بیشتر کلمات منتخب، یک حادثه واحد را نمی‌توان دلیل شهرت این عبارت دانست.

پیتر سوکولفسکی، ویراستار مریم وبستر، در مصاحبه‌ای با آسوشیتدپرس گفت: «این کلمه به ویژه در چهار سال گذشته، با سرعتی در زبان انگلیسی مورد توجه قرار گرفت که تعجب من و بسیاری از همکارانم را برانگیخت.»

او گفت: «این کلمه در تمام روزهای سال دائماً جست‌وجو شده است.»

عوامل مختلفی باعث افزایش توجه مردم به این عبارت شده‌ است. ما دیپ‌فیک (Deepfake) و وب تاریک (Dark web) را داشتیم. دولت‌های پنهان (deep states) و اخبار جعلی (fake news) را داشتیم و مقدار زیادی تمسخر (trolling) را شاهد بودیم.

تعریف اصلی مریم وبستر برای Gaslighting، دستکاری روانی یک فرد معمولاً در یک دوره زمانی طولانی است که «باعث می‌شود قربانی اعتبار افکار خود، برداشتش از واقعیت یا خاطرات را زیر سوال ببرد و معمولاً به سردرگمی، کاهش اعتمادبه‌نفس و قوت قلب، تردید در مورد ثبات احساسی یا ذهنی و وابستگی به مهاجم منتهی می‌شود».

مریم وبستر در تعریف گسترده‌تر این کلمه را چنین توصیف می‌کند: «اقدام به گمراه کردن یک شخص به ویژه برای نفع شخصی.»

Gaslighting ابزار شنیعی است که به کرات توسط افراد سوءاستفاده‌گر (و سیاستمداران و خبرسازان) در روابط استفاده می‌شود. این ابزار در روابط رمانتیک یا فراتر از آن در خانواده و حتی بین دوستان به کار می‌رود. گاهی هم به عنوان یک تاکتیک شرکتی یا راهکاری برای گمراه‌ کردن عموم استفاده می‌شود. پدیده «medical gaslighting» (تحمیق پزشکی) را هم داریم که به زمانی اشاره دارد که یک متخصص نشانه‌های بیمار یا بیماری او را تقلیل می‌دهد و می‌گوید «همه‌اش در ذهن توست.»

هرچند به تازگی مثلاً با آلبوم ۲۰۲۰ گروه the Chicks به نام «Gaslighter» توجه زیادی به این کلمه شد، اما تولد این عبارت به ۸۰ سال پیش و نمایش «Gas Light» از پاتریک همیلتون در سال ۱۹۳۸ برمی‌گردد.

این عبارت نو به تولد دو فیلم در دهه ۱۹۴۰ انجامید. فیلم «Gaslight» از جرج کیوکر که در سال ۱۹۴۴ منتشر شد یکی از آنهاست که در آن اینگرید برگمن در نقش پاول الکوئیست و چارلز بوئر در نقش گرگوری آنتون ایفای نقش کرده‌اند. این دو پس از علاقه شدید با هم ازدواج می‌کنند و گرگوری یک فریبکار خبره از کار درمی‌آید. تنها در یکی از موارد، او چنین القا می‌کند که شکایت‌های همسرش در مورد کم‌نوری مداوم خانه شهریشان در لندن ساخته ذهن بیمار اوست. در حالی که این‌طور نبود.

به گفته سوکولفسکی، مرگ آنجلا لنسبری در ماه اکتبر توجه برخی را به این کلمه جلب کرد. لنزبری بازیگر نقش نانسی اولیور، کنیز جوان گرگوری، بود. گرگوری به او گفته بود که اهمیتی به همسر «بسیار عصبی‌اش» ندهد.

کلمه gaslighting بعدها از سوی روانشناس‌ها و روانپزشک‌ها برای تعریف نوعی قدرت مداوم و اجباری در روابط سوءاستفاده‌گر به کار رفت.

سوکولفسکی می‌گوید: «مفهومی از یک فریب آگاهانه را داریم که فرد به فریب واقف است و موضوع یک دروغ مستقیم، مثل اینکه من کیک‌ها را نخوردم، نیست. کمی غیرمستقیم‌تر از این است و نوعی استراتژی یا برنامه بلندمدت را در خود دارد.»

وب‌سایت مریم‌وبستر که ماهانه ۱۰۰ میلیون بازدید دارد، کلمه سال را صرفاً بر اساس داده‌ها و آمار انتخاب می‌کند. سوکولفسکی و تیمش کلمات همیشه سبزی را که جست‌وجوی مداوم دارند کنار زده و عباراتی را که به یکباره مورد توجه قرار گرفته‌اند مشخص می‌کنند.

آنها بررسی دقیقی روی چرایی جست‌وجوی کلمات انجام نمی‌دهند و دلیل جست‌وجو می‌تواند هر چیزی از بررسی املا تا تعریف یا الهام و انگیزه گرفتن باشد. شاید بسیاری از کسانی که «gaslighting» را جست‌وجو کردند می‌خواستند بدانند این عبارت تک‌کلمه‌ای است یا دوکلمه‌ای، یا یک خط‌ تیره (-) در میان دارد.

سوکولفسکی می‌گوید «gaslighting» در تمام طول سال ۲۰۲۲ بین ۵۰ کلمه پرجست‌وجوی merriam-webster.com بوده است و همین باعث شد تا به عنوان کلمه سال انتخاب شود. سال گذشته عنوان کلمه سال به «Vaccine» (واکسن) اختصاص یافت و دیگر کلماتی که امسال در جایگاه ۱۰ کلمه برتر قرار داشتند عبارت‌اند از:

• «Oligarch»، به دلیل حمله روسیه به اوکراین
• «Omnicorn»، سویه‌ای از کووید-۱۹ و پانزدهمین حرف الفبای یونانی
• «Codify»، در یکی از مفاهیم به معنی وضع قانون و دلیل شهرتش هم مساله تبدیل حقوق سقط به یک قانون فدرال است.
• «Queen consort»، لقب کامیلا، همسر کینگ چارلز
• «Raid»، در یکی از معانی به تفحص املاک متهمان اشاره می‌کند و به دلیل بازرسی از منزل دونالد ترامپ در مارولاگو مورد توجه قرار گرفت.
• «Sentient»، به معنی دارای درک و احساس که ادعای مهندس سابق گوگل در مورد یکی از نسخه‌های هوش مصنوعی منتشرنشده این شرکت باعث شد این عبارت در کانون توجه قرار گیرد.
• «Cancel Culture»، نیازی به تعریف و دلیل ندارد.
• «Loamy»، که کاربران بازی کلمات Wordle در ماه آگوست به سراغش رفتند اما کلمه درست آن روز «Clown» بود.

منبع: AP