اینترنت در ایران به کدام سمت می‌رود؟ فردای اینترنت

آینده اینترنت در ایران سوال‌برانگیز است. نقطه عطف تاریخی‌ که اینترنت را به سمت این آینده مبهم هدایت می‌کند می‌‌توان اعتراض‌های پس از فوت مهسا امینی و فیلتر شدن اینستاگرام و واتس‌اپ تنها شبکه اجتماعی و پیام‌رسان مطرحی دانست که توانسته بودند تا شهریور ۱۴۰۱ از تیغ بُرّنده فیلترینگ در امان بمانند. تنها چند هفته پیش از فیلتر شدن این دو بود که بخشی از طرح جنجالی موسوم به صیانت از سوی شورای عالی فضای مجازی ابلاغ شد تا قدرت در بالاترین نهاد سیاست‌گذار در حوزه اینترنت تثبیت شود. سناریوهایی را که برای آینده اینترنت در ایران می‌توان تصور کرد، روی کاغذ، از آزادی مطلق تا بسته شدن کامل در نوسان است؛ اما در زمین واقعیت چه اتفاقی خواهد افتاد و کدام گزینه‌ها محتمل‌تر هستند؟ با وقوع محتمل‌ترین گزینه‌ها، تکلیف حکمرانی اینترنت چه خواهد شد؟ الگوهای حکمرانی پیش از ورود به بحث آینده اینترنت، آشنایی مختصری با الگوهای موجود حکمرانی اینترنت در جهان ضروری است. این الگوها را می‌توان از زوایای مختلف دسته‌بندی کرد اما در یک طبقه‌بندی کلی، چهار الگوی آمریکایی، اروپایی، آسیای شرقی و چینی در جهان رایج هستند. الگوی نخست یعنی الگوی آمریکایی بر مبنای پایه اصول بازار آزاد طراحی شده است که با تکیه بر اصل لسه‌فر (Laissez-faire) سعی می‌کند تا حد امکان از دخالت دولت در اقتصاد و فرایند مبادله امتناع شود و به دست تنظیم‌گر بازار اجازه دهد اقتصاد به تعادل برسد. این تفکر البته در میان جمهو‌ری‌خواهان و دموکرات‌ها با غلظتی یکسان مشاهده نمی‌شود اما در دید کلی، نهاد حکومت در آمریکا کمتر در بسیاری از ساحت‌ها از جمله اقتصاد و در پی آن، اینترنت دخالت می‌کند. تصور اینکه یک شبکه اجتماعی مانند توییتر بتواند رئیس دولت یک کشور اروپایی را برای همیشه از حضور در خود منع کند چندان ممکن نیست. الگوی اروپایی تنظیم‌گری و دخالت در اینترنت را بیشتر مجاز می‌شمارد...