آنچه باید درمورد توسعه تجارت الکترونیکی بدانیم

تجارت الکترونیکی به عنوان یکی از دستاوردهای فناوری اطلاعات، تحولات اساسی در تجارت ایجاد کرده است. توسعه تجارت الکترونیکی پیامدهای مهمی را برای فعالان اقتصادی در پی داشته است. شاید کمتر ابداعی به اندازه تجارت الکترونیکی در حوزه اقتصاد و بازرگانی تاثیرگذار و منشاء مزایا و منافع بوده است.توسعه بازارها، کاهش هزینه‌ها، بهبود زنجیره عرضه، حذف محدودیت‌های زمانی و مکانی مبادله، مشتری‌محوری و بهبود ارتباط با مشتری، ایجاد مدل‌های جدید کسب و کار، افزایش سرعت دسترسی به بازار و در مجموع افزایش رفاه اقتصادی و اجتماعی از پیامدهای آشکار تجارت الکترونیکی است که در ابعاد فردی و اجتماعی نمایان شده است. بسیاری از موانعی که در بازارهای سنتی دور از انتظار به نظر می‌رسید رفع شده و مدل‌های جدید کسب و کار با ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدید به وجود آمده‌اند. این تحولات در جهان به گونه‌ای بوده که همواره برآوردها و پیش‌بینی‌ها در مورد حجم تجارت الکترونیکی کمتر از مقادیر تحقق یافته بوده است. بی‌تردید با فراهم شدن بسترها و آگاهی فعالان روند توسعه تجارت الکترونیکی شتابان خواهد بود. گسترش روزافزون حجم تجارت الكترونیكی در جهان، به‌كارگیری آن توسط بنگاه‌های اقتصادی و پذیرش تدریجی آن از سوی مصرف‌كنندگان بیانگر مزایای بالقوه تجارت الكترونیكی در عرصه‌های اقتصادی و بازرگانی است. بنابراین راهی جز تلاش مستمر برای استفاده از آن در فعالیت‌های اقتصادی متصور نیست. نقش سهم تجارت الکترونیکی از مبادلات جهانی در حال افزایش است. بیشترین مبادلات الکترونیکی به ترتیب در آمریکا، اروپای غربی، اروپای شرقی و کشورهای جنوب شرق آسیا صورت می‌گیرد. سهم تجارت الکترونیکی از کل مبادلات در اقتصاد آمریکا بیش از 25 درصد برآورد می‌شود. بر اساس برآورد موسسه فارستر، حجم B2C در جهان در سال 2003، 7/203 میلیارد دلار بود که در سال 2010 به 1500 میلیارد دلار رسیده که در مدت‌زمان هشت‌ساله بیش از هفت برابر شده است. تجارت الکترونیکی در کشورهای در حال گذار و در حال توسعه نیز روند صعودی داشته است. در کشور ما مبادلات الکترونیکی با فراهم شدن آمادگی الکترونیکی به تدریج افزایش یافته و تراکنش‌های الکترونیکی در بخش‌های مالی، آموزش، حمل و نقل، خرده‌فروشی و سایر بخش‌های اقتصادی رشد چشمگیری داشته است. نتایج مطالعات در کشور نشان می‌دهد آمادگی فنی، فرهنگ و مردم، نهادهای پشتیبان و مسائل حقوقی زیرساخت‌های کلیدی برای توسعه تجارت الکترونیکی محسوب می‌شوند. با فراهم شدن این زیرساخت‌ها، زمینه بهره‌مندی از تجارت الکترونیکی برای بخش‌های اقتصادی فراهم خواهد شد. یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر ترویج تجارت الکترونیکی، ایجاد اعتماد و اطمینان برای بازیگران اقتصادی است. پژوهش‏ها نشان می‏دهد اعتماد و اطمینان به محیط‌های تجارت الکترونیکی می‌تواند نقش کلیدی در گسترش تجارت الکترونیکی داشته باشد. اعتماد از زوایای مختلف مورد توجه قرار می‌گیرد که مباحث حقوقی یکی از ابعاد آن به شمار می‌رود. به طور كلی در حوزه تجارت الكترونیكی سه بازیگر دولت، مصرف‌كنندگان و توزیع كنندگان در تجارت الكترونیكی نقش كلیدی ایفا می‌كنند. نقش و سهم هر یك از آنها در توسعه تجارت الكترونیكی متفاوت است. دولت‌ها بیشتر در نقش تامین ‌زیرساخت‌های اقتصادی، فنی و ارتباطاتی، امنیتی و تسهیل تجاری ظاهر می‌شوند. تامین زیرساخت‌های تجارت الكترونیكی به هزینه‌های اولیه بالایی نیاز دارد تا امكان فعالیت و بهره‌برداری برای سایر بازیگران فراهم شود. البته دولت خودش نیز بهره‌بردار از این زیرساخت در تعامل با بنگاه‌ها به صورت دولت با بنگاه و دولت با مصرف‌كننده و بالعكس نیز هست. این نكته باید افزوده شود كه زیرساخت‌های تجارت الكترونیكی فقط فنی و ارتباطاتی نبوده و طیف وسیعی از اقدامات را برای فراهم‌سازی محیط نیاز دارد.پیاده‌سازی كامل تجارت الكترونیكی در سطح تجارت داخلی و خارجی با استفاده از ابزارها و استانداردهای بین‌المللی و با توجه به فرهنگ ایرانی و اسلامی در بستری امن به گونه‌ای كه هر شخص (حقیقی و حقوقی) با هر اندازه‌ای از كسب و كار بتواند در هر زمان و هر مكان با مشاركت در آن به رونق اقتصاد كشور و افزایش بهره‌وری كمك کند.