آشنایی با دیجیتال نومد و مزایا و معایب آن؛ کوچ‌نشینان دیجیتالی چه کسانی هستند؟

کوچ‌نشینان دیجیتالی نماد جامعه معاصر سیال محسوب می‌شوند که در آن افراد به ‌طور مستمر «در حال حرکت» هستند. ظاهراً آنچه این سبک زندگی را برای افراد زیادی مناسب و جذاب ساخته، ترکیبی از گرایش‌های ساختاری گسترده‌تر مانند جهانی‌ شدن، نوآوری در فناوری و تغییر تنظیمات حیات کاری و اجتماعی است.

تفاوت ‌بین کوچ‌نشینی دیجیتالی و فریلنسری چیست

کوچ‌نشین دیجیتالی به افراد مستقل از مکانی گفته می‌شود که برای انجام کارشان به فناوری وابسته هستند. در مقابل، فریلنسر به کارمندان مستقلی گفته می‌شود که خدماتی را در خلال قراردادهای کوتاه‌مدت یا مشاغل مستقل ارائه می‌دهند.

کوچ‌نشینان دیجیتالی در سفرهایشان کار می‌کنند و در نتیجه نمی‌توانند ابزارهای کاری زیادی در چمدان‌هایشان بگنجانند. در مقابل، فریلنسرها همه ابزار مد نظرشان را در اختیار دارند زیرا اغلب در خانه کار می‌کنند.

چه تعداد از جمعیت جهان، کوچ‌نشین دیجیتالی‌اند؟

داده‌های مربوط به تعداد کوچ‌نشینان دیجیتالی کمیاب‌اند زیرا گشت‌وگذار این افراد فصلی است اما اکثر روایت‌ها می‌گویند تعداد کوچ‌نشینان رو به افزایش است. برآورد می‌شود حدود ۳۵ میلیون کوچ‌نشین دیجیتالی در سراسر جهان مشغول کار و سفرند.

در سال‌های اخیر با توجه به بهبود کیفیت اینترنت و اتصالات و فناوری بهتر، تعداد دیجیتال‌نومدها افزایش روزافزونی پیدا کرده است و به نیروی دورکار امکان داده مسافری باشد که در حین سفر کار می‌کند و مهارت‌های جدیدی هم می‌آموزد. در نتیجه این افراد فرصتی اقتصادی به شمار می‌آیند: ارزش اقتصادی این جامعه در سال چیزی حدود ۷۸۷ میلیون دلار برآورد می‌شود که مجموع هزینه‌های سالانه دیجیتال‌نومدهاست.

کشورها چه رویکردی به پدیده کوچ‌نشینی دیجیتالی دارند؟

مقاصد بین‌المللی مانند باربادوس، دوبی و فنلاند از فرصت استفاده کرده‌اند تا کوچ‌نشینان دیجیتالی‌ای را جذب کنند که بیشتر از یک حد معین درآمد در قالب ارز خارجی دارند. برای مثال، مونسِرات، یکی از جزیره‌های کارائیب، ویزای جدیدی به نام Montserrat Remote Workers Stamp افتتاح کرده است که به کارکنانی با درآمد سالانه ۷۰ هزار دلار یا بیشتر اقامت یک‌ساله می‌دهد.

مرکز کسب‌وکار هلسینکی در ۲۰۲۰ برنامه‌ای راه انداخت و از ورودی‌های منتخب دعوت کرد تا یک بسته تغییر مکان رایگان ۹۰ روزه برای کل اعضای خانواده‌شان دریافت کنند.

کشورهای متعددی موقعیت‌ نومددیجیتالی خود را بهتر کرده‌اند و یکی از آنها که واقعاً دورکاری را به «دورکاری» واقعی تبدیل کرده مادیرا (Madeira) است. این منطقه خودمختار پرتغالی که هزاران مایل از آفریقا فاصله دارد یک دهکده نومدها در پونتا دو سول (Ponta do Sol) در ابتدای ۲۰۲۰ تاسیس کرد و وب‌سایتی ویژه به تامین‌کنندگان مسکن محلی اختصاص داد. این وب‌سایت از اول فوریه تا ۳۰ ژوئن کار کرد و فضاهای کاری آزاد فراهم آورد.

جزایر کارائیب و دوبی و همچنین کشورهایی مثل گرجستان و استونی نیز «ویزاهای نومَد دیجیتالی» مخصوصی برای تحریک اقتصادهای محلی در دوره پاندمی ساختند. آنها «کارگر دانش» یا دانش‌ورز (Knowledge worker) را به همراه فریلنسرهایی که به‌ طور سنتی در مجموعه نومد قرار می‌گرفتند در برخی موارد تا حداکثر دو سال اسکان می‌دهند.

دولت‌های پرتغال و یونان هر دو قوانینی را برای تسهیل اقامت کوچ‌نشینان دیجیتالی وضع کرده‌اند. این دو کشور به کوچ‌نشینان دیجیتالی ویزا می‌دهند. حدود سه هزار نفر برای دریافت ویزای نسخه یونانی ثبت‌نام کرده‌اند. این ویزا باعث کاهش ۵۰ درصدی مالیات بر درآمد ساکنانی از اتحادیه اروپا می‌شود که مالیات سکونت‌شان را در یونان پرداخت کنند.

یونان در سپتامبر ۲۰۲۱ «ویزای بلندمدت» را معرفی کرد که به کوچ‌نشینان دیجیتالی اجازه می‌دهد تا از کشورهای خارج از اتحادیه اروپا برای اقامت ۱۲ ماهه به این کشور مهاجرت کنند.

این کشورها دلیل دیگری هم برای صدور ویزاهای کوچ‌نشینی دیجیتالی دارند؛ پاداش اصلی نه از راه اقامت‌های کوتاه‌مدت بلکه از طریق متقاعد کردن کوچ‌نشینان دیجیتالی برای داشتن اقامت طولانی‌تر و آوردن کسب‌وکارهایشان به کشور مقصد حاصل می‌شود. این یک روش سریع برای نهادینه کردن اقتصاد فناوری و تولید ثروت محلی است.

موانع موجود چیست؟

ایده آزادی در سبک زندگی، کار، تفریح و تحرک کوچ‌نشینان دیجیتالی بازتاب زیادی یافته است. اما برخی نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند برخلاف تصوری که مردم از کوچ‌نشینی دیجیتالی دارند، این افراد به سطح بالایی از انضباط و خودانضباطی نیاز دارند تا زمان کار و تفریح را از یکدیگر جدا کنند.

نیمه تاریک کوچ‌نشینی احساس تنهایی، لغزش‌های عاطفی و فداکاری‌هایی است که پیش روی یک کوچ‌نشین دیجیتالی قرار دارد. این افراد باید با خطرات، ریسک بالا، تنهایی و عدم قطعیت در سبک زندگی مدنظرشان کنار بیایند. کوچ‌نشین‌ها نمی‌توانند دل ببندند و گاه بعد از چند سال به سرزمین خود باز می‌گردند.

از سوی دیگر، بزرگ‌ترین مانع برای سبک زندگی نومدی کاغذبازی است، مثلاً پرداخت مالیات برای افرادی که بین حوزه‌های قضایی مختلف در حرکت‌اند کار دشواری است. فراتر اینکه بسیاری ویزاها را فرایندی بوروکراتیک می‌دانند که فقط برای برخی قابل دسترسی است و احتمالا در نهایت منجر به جا ماندن بسیاری می‌شود.

علاوه بر مسائل فوق، واضح است که زیرساخت‌های ارتباطاتی و فناوری‌های موجود نقشی حیاتی در پدیده دیجیتال‌نومدیسم دارند و ضعف یا اختلال در این خدمات منجر به مشکل می‌شود. مثلا اتصال اینترنتی باکیفیت یکی از ضروریات بنیادین برای کوچ‌نشینان دیجیتالی است. اما سرعت اینترنت در ۵۶ کشور از ۵۸ کشور موجود در شاخص کوچ‌نشینی دیجیتالی (DNI) از سِرکل‌لوپ، (تهیه‌کننده ارتباطات) به ‌طور متوسط زیر ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه است؛ سطحی که طبق برآورد بی‌سی‌جی برای انجام دورکاری موثر، نیاز است. یک‌چهارم این کشورها حتی حداقل امکانات را برای پشتیبانی از کار آنلاین ابتدایی با ۳۰ مگابیت بر ثانیه ندارند.

آیا دیجیتال نومدیسم آینده کار است؟

علاقه به سبک زندگی کوچ‌نشینی دیجیتالی از ۲۰۱۴ تاکنون به ‌صورت تدریجی رشد کرده و نتایج جست‌وجوی این عبارت در گوگل چنین روندی را اثبات می‌کند. یکی از تحقیقات ام‌بی‌اُو نشان می‌دهد با وجود محدودیت‌های سفر، تعداد کوچ‌نشینان دیجیتالی در ایالات‌ متحده تقریباً ۵۰ درصد در ۲۰۲۰ افزایش یافته و به ۱۱ میلیون نفر رسیده است.

در این میان برخی منتقدان مشکل تحرکات حاصل از کوچ‌نشینی دیجیتالی را این مساله می‌دانند که چنین چشم‌اندازی فقط برای کسانی که شهروند کشورهای غنی‌تری مثل آمریکا و کشورهای اروپای غربی هستند امکان‌پذیر است.

شماره ۹۷ ماهنامه پیوست در بخش پیوست جهان پرونده‌ای را به موضوع کوچ‌نشینی دیجیتالی اختصاص داده است که می‌توانید از اینجا بخوانید.

دیجیتال هومدها

باید اشاره کرد در کنار پدیده دیجیتال نومدیسم، پدیده دیجیتال هومدیسم یا یک‌جانشینی دیجیتالی نیز مطرح است: دیجیتال‌هومدها کسانی‌اند که به زندگی در کشور خودشان ادامه می‌دهند و در اصل سبک زندگی‌شان را به‌روز می‌کنند. آنها در شبکه‌های درونی خانوادگی و اجتماعی خودشان حیات دارند. از منظر حقوقی، مشکل خاصی هم برای‌شان در اکثر موارد وجود ندارد چون اکثر کشورها شیفته دلار هستند. مسلم اینکه همیشه مشاغل و فرایندهای تجاری برون‌سپاری‌شده وجود دارند. اما یک تمایز مهم در میان است: کارکنان، هرگز به دلار پول نمی‌گرفتند. این خود شرکت است که پول را دریافت می‌کند در حال حاضر هومدیسم دیجیتالی مسیرش را برای تکمیل کوچ‌نشینی و دورکاری طی می‌کند.