مسکو می‌خواهد تشخیص چهره را جایگزین کارت‌های پرداخت مترو کند

مترو مسکو که از زمان احداثش در ۱۹۳۵ به یکی از بهترین سیستم‌های حمل و نقل جمعی است بدل شده است چند ماه پیش به واسطه یک نوآوری خبرساز شد؛ سیستم پرداختی که نیازی به بلیت، کارت یا گوشی هوشمند و حتی کارت‌های بدون تماس بانکی ندارد؛ نشان دادن صورت کفایت می‌کند.

این سیستم تشخیص چهره فیس‌پی نام دارد در ۱۵ اکتبر آماده و در ۲۴۰ پایگاه مترو مسکو، سیستمی وسیع و در حال توسعه که به زمان‌بندی دقیق، شکوه و ایستگاه‌های آراسته شهرت دارد، فعال شد.

خیلی زود تعریف و تمجید مقامات مسکو از این نوآوری که یکی از چندین نوآوری مترو در یک دهه اخیر است آغاز شد. ماکسیم لیکسوتوف، معاون بخش حمل و نقل شهرداری، گفت: «از لحاظ کیفیت و سهولت استفاده‌ برای مسافر، هیچ نمونه مشابهی برای فیس‌پی وجود ندارد.»

مسافران برای فعال کردن فیس‌پی باید از طریق یک اپلیکیشن موبایلی، عکس خود را به یک کارت بانک و مترو یا کارت حمل نقل متصل کنند. از لحاظ تئوری روند تایید مسافر باید دو تا سه ثانیه طول بکشد و درنتیجه از ازدحام ساعت‌های شلوغی کاسته می‌شود.

این پروژه که حداکثر استفاده را از پیشرفت تکنولوژی بیومتریک و مهارت نسل جدید مهندسان کامپیوتر روسیه به عمل می‌آورد یکی از مشهود‌ترین و در عین‌حال بحث برانگیزترین پروژه‌های مدرن‌سازی خدمات است. سرگی سابیانین، شهردار مسکو در بیانیه‌ای گفت: «این تکنولوژی جدید و بسیار پیچیده است، ما همچنان برای بهبود آن تلاش می‌کنیم.»

اما طولی نکشید که فریاد فعالان حریم خصوصی دیجیتال در روسیه بلند شد، آنها می‌گفتند که این سیستم تنها به بهبود خدمات متروی مسکو محدود نمی‌شود. آرتیوم کاسلیوک، مدیر گروه حقوق دیجیتالی به نام Roskomsvoboda، می‌گوید: «این بهانه خوبی است که در ورودی‌ها دوربین بگذارند. با این کار می‌توانند معایب الگوریتم‌هایی که برای تشخیص چهره استفاده می‌کنند را رفع کنند.»

به گفته کاسلیوک،  مسکو با ۲۰۰ هزار دوربین در شهر و مترو سومین شهر جهان از لحاظ نظارت شددی بر خیابان‌ها و حمل و نقل عمومی است  و این دوربین‌ها به شناسایی مجرمان و جلوگیری از جرم کمک می‌کند. پلیس روسیه پیش از این هم برای شناسایی و بازداشت معترضانی که در اعتراضات صلح‌آمیز شرکت داشتند از قدرت نظارت و دوربین‌های خود استفاده کرده است.

دو کشور دیگری که در جایگاه اول و دوم قرار دارند چین و بلاروس هستند که نگرانی‌های حریم خصوصی اهمیت چندانی برای دولت آنها ندارد. (سیستم تشخیص چهره بلاروس در مترو مینسک این کشور Look and Go یا نگاه کن و برو نام دارد.) در مقابل، اتحادیه اروپا ماه گذشته به طرحی رای داد که استفاده از تکنولوژی تشخیص چهره با اهداف پلیسی را در مکان‌های عمومی ممنوع می‌کند.

مقامات مسکو با تاکید بر «رمزنگاری امن» تصاویر و داده‌های جمع‌آوری شده سعی دارند به نگرانی‌های حریم خصوصی پاسخ دهند. با این حال Roskomsvoboda می‌گوید به شواهدی دست پیدا کرده که منافذی وجود دارد و این سیستم نسبت به تبهکارانی که قصد استفاده مجرمانه از داده‌ها و تصاویر را دارند آسیب‌ می‌زند.

حامیان حریم خصوصی به دنبال یک سیستم کنترل شفاف برای این تکنولوژی و دیگر تکنولوژی‌های جدید هستند. کاسلیوک می‌گوید: «ما باید اطمینان حاصل کنیم که این نوآوری‌ها برای کمک به مردم استفاده شوند نه آسیب به آنها.»

فیس‌پی بخشی از مجموعه تلاش‌های گسترده برای ساخت راه‌حل‌های تکنولوژی است. مسکو از آنجایی که پایتخت و مرکز توجه دولت است بدون شک «هوشمند‌ترین» شهر روسیه محسوب می‌شود. این شهر با ۱۲/۵ میلیون جمعیت دومین شهر پرجمعیت اروپا است و جمعیت آن همواره در حال رشد است. بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۰ که جمعیت روسیه ۱/۲ درصد کاهش یافت، جمعیت مسکو ۱۰/۹ درصد افزایش پیدا کرد. همچنین میانگین درآمد پایتخت تقریبا دو برابر میانگین ملی است.

دولت فدرال هم نگاه ویژه‌ای به پایتخت خود دارد. بودجه نوسازی شهری مسکو در سال ۲۰۱۹ با بودجه نوسازی در بقیه کشور برابری می‌کرد.

سرگی کامالوف، یکی از استادان نامدار موسسه ملی روابط بین‌الملل مسکو، می‌گوید: «مسکو قدرت مالی و بودجه را در چنگ خود دارد. مسکو پیشگام و محل آزمایش انواع مختلف سیستم‌ها است.»

دو سال پیش، روسیه سیستم خاص خود را برای رده بندی «شهر‌های هوشمند» این کشور راه‌اندازی کرد که فاکتوری به نام «سطح I.Q» را می‌سنجد. این رده بندی پیشرفت تکنیک‌های مدرن و خدمات دیجیتالی که برای جمعیت استفاده می‌شود را محک می‌زند. کامالوف می‌گوید این ابزارها مقامات محلی را وادار به تحقق اهدافی می‌کند که در برنامه ملی «شهرهای هوشمند» تصریح شده است.

روسیه سال‌هاست که تلاش گسترده خود را در زمینه خدمات دولت الکترونیکی در سطح ملی آغاز کرده است. این کشور پیش از جام جهانی ۲۰۱۸، سیستم ویزای الکترونیکی را راه‌اندازی کرد که توریست‌ها از طریق آن می‌توانند برای مدت و هدفی محدود وارد کشور شوند. همچنین روسیه هم همانند بسیاری از کشورها یک پورتال آنلاین دولتی به نام گاسوسلاگی (Gosuslugi) راه‌اندازی کرده که وب‌سایتی واحد برای دسترسی شهروندان به مستندات، پرداخت جریمه و تعیین قرار ملاقات است. در یک بررسی که سازمان ملل متحد سال ۲۰۲۰ روی دولت الکترونیکی انجام داد، خدمات روسیه از بین ۱۹۳ کشور در جایگاه ۳۶ام قرار گرفت.

مسکو همانند دیگر حوزه‌ها در زمینه دولت الکترونیکی هم پیشتاز کشور است. اهالی مسکو به نسبت دیگر شهروندان روسیه بیشتر از گاسوسلاگی استفاده می‌کنند. البته به دلیل تراکم بالای جوانان، افراد تحصیل کرده و آشنا به کامپیوتر، چنین آماری تعجب آور نیست. اما مناطق دیگر هم در حال پیشرفت هستند و با ارائه دوره‌هایی به ویژه برای سالمندان سعی دارند مشارکت مردم را افزایش دهند.

سال گذشته و در انتخابات پارلمانی ماه سپتامبر روسیه، سیستم رای‌گیری آنلاین روسیه هم در مسکو و شش منطقه دیگر آزمایش شد. معترضان به وضعیت دموکراسی این سیستم را مشکل ساز خوانده و آنرا «جعبه سیاهی» نامیدند که امکان دستکاری آرا را برای دولت فراهم می‌کند. اگر از اعتراضات وارده به نتایج آرا صرف نظر کنیم، سیستم رای‌گیری آنلاین حداقل از لحاظ فنی عملکرد خوبی داشت.

مسکو خدمات دیجیتالی دیگری را در زمینه درمان، مدارس و سیستم حقوق هم ارائه کرده اما حمل و نقل سهم عمده بودجه مدرن سازی شهر را به خود اختصاص داده است.

به گفته کامالوف، با اینکه مسکو بیشترین اتوبوس‌های الکترونیکی را در اروپا دارد اما مترو که در حال حاضر در آخر هفته‌ها شش میلیون مسافر را جابجا می‌کند هنوز هم بخش عمده بودجه‌های عموم را به خود اختصاص داده است، ۲۷ میلیارد دلار برای توسعه و بهینه‌سازی از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ که عمده این بودجه به بحث توسعه اختصاص دارد اما بدون شک سیستم تشخیص چهره هم در این بودجه سهمی دارد. انتظار می‌رود که به زودی این سیستم در دیگر شهر‌های روسیه نیز اجرایی شود.

کاسلیوک در Roskomsvoboda معتقد است که کلید پیشبرد خدمات دیجیتالی در زمینه داده‌های شخصی «اعتماد» است. او می‌گوید: «باید از وجود تمهیدات لازم مطمئن شویم. این پیشرفت‌ها ممکن است به شمشیر دولبه تبدیل بدل شوند.»

منبع: NYTimes