محتوا در فضای مجازی باید برای کودکان طبقه‌بندی شود

به گزارش پیوست، به تازگی دستورالعمل سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی، ابلاغ شده است که طبق این دستورالعمل که بندهای مختلفی دارد جمع‌آوری اطلاعات کودکان در فضای مجازی، ممنوع اعلام شده یا در اصلی‌ترین اقدام محتوای مربوط به کودکان باید توسط رسانه‌های‌ مجازی از طریق دسته‌بندی از سایر محتواها متمایز شوند و ابزار کنترل و نظارت والدین را برای محدودیت در دسترسی کودکان روی بسترهای خود ایجاد کنند. حال در نشست «بررسی حقوقی صیانت از حقوق کودکان و نوجوانان در فضای مجازی» که در پژوهشگاه قوه قضاییه امیر ناظمی، معاون وزارت ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات ابلاغ این دستورالعمل را قدمی مثبت خواند.

سواد دیجیتالی نیاز کاربران فضای مجازی

در ابتدای این نشست ناظمی با اشاره به اینکه کودک یعنی کسی که قرار است در آینده زندگی کند و ما باید بدانیم او را برای چه فضایی آماده می‌کنیم، گفت: «در فضای مجازی مرز بین تولیدکننده و مصرف‌کننده برداشته می‌شود و ما با مفهوم جدید تولید-مصرف‌کننده مواجهه هستیم؛ هرکاربری همزمان ضمن استفاده از شبکه‌های اجتماعی در این فضا محتوا هم تولید می‌کند و به همین دلیل در دنیای حاضر تنها سواد رسانه‌ای مهم نیست زیرا اینترنت فقط رسانه نیست و یک ساختار است و ما به افرادی احتیاج داریم که نه فقط سواد رسانه‌ای بلکه سواد دیجیتالی داشته باشند.»

رئیس سازمان اطلاعات و فناوری با تاکید بر اینکه اینترنت انگاشت دنیای واقعی ما در جهانی دیگر است، چهارچوب‌بندی تفکیک فعالیت‌های مجازی را در سه لایه زیر ساخت، خدمات و محتوا طبقه بندی کرد و گفت: «اصل اول در این لایه تفکیک شبکه عمومی از شبکه کودک، اصل دوم تنوع در شبکه‌های اختصاصی کودک و اصل سوم تنوع در کارکردها است و فیلترینگ، قیمت ارزان باید برای حرکت به سمت عدالت اجتماعی و محتوای آموزشی و اختصاصی در شبکه کودک وجود داشته باشد.»

او اصول بعدی را به ترتیب رگولاتوری، اتصال به مراکز دانشگاهی و آزمایشگاهی و مهم‌تر اتصال مدارس به اینترنت عنوان کرد و توضیح داد: «پوشش اینترنت برای تمام افراد به لحاظ اقتصادی ممکن نیست؛ اما مدارس باید تحت پوشش کامل اینترنت قرار بگیرند.»

ما باید توجه کنیم چرا محتوای خوب در فضای مجازی تولید نشده که به نظر من دلیل آن نبودن بازار و عرصه رقابت است
امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات

ناظمی با تاکید بر اینکه اصل آخر، سیم‌کارت‌های دانش آموزی است، اعلام کرد: «دو هفته است که درخواست ما از وزارت آموزش و پرورش برای سیم‌کارت‌های دانش آموزی تایید شده است. این یعنی هر فرد زیر ۱۸ سال می‌تواند برای خود سیم‌کارت داشته باشد که مسئولیت حقوقی آن متوجه والدینش خواهد بود؛ دانش‌آموزان می‌توانند روی این سیم‌کارت‌ها شبکه‌های اختصاصی خودشان را داشته باشند و آموزش و پرورش در ارتباط با آن سیاست‌گذاری کند.»

معاون وزیر ارتباطات در ادامه خلق بازار به جای پروژه‌سازی، تنوع در خدمات، تنوع در ارائه‌دهندگان خدمات برای حق انتخاب دانش آموز و کنترل والدین را از اصول لایه خدمات دانست. رئیس سازمان فناوری اطلاعات درخصوص لایه محتوا، اصل اول را فقدان محتوای خوب و رشد محتوای بد، دانست و گفت: «ما باید توجه کنیم چرا محتوای خوب در فضای مجازی تولید نشده که به نظر من دلیل آن نبودن بازار و عرصه رقابت است.»

او اصول بعدی لایه محتوا را تنوع در تولیدکنندگان محتوا، بازی به مثابه یک محتوا، خلق بازار برای محتوا به جای رانت‌جویی و تنوع در محتواهای آموزشی دانست و گفت: «به طور مثال برای کودکی در سیستان و بلوچستان محتوایی منطبق بر فرهنگ و آداب و رسوم کودک تولید شود تا فرایند آموزش بهتر شود.»

فضای مجزای برای کودکان هم توانبخش هم آسیب‌زا است

در ادامه این نشست کمیل خجسته، مدیرعامل موسسه تبیان هم از تفاوت بین غرب و شرق در استفاده از فناوری گفت و اعلام کرد: «عده‌ای که با ما تفاوت دارند می‌خواهند بر آن {فضای مجازی} مسلط شوند که ما کاملا با انها فرق داریم و فرهنگ ایرانی خیلی از این مسائل را نمی‌پسندد. مدیرعامل موسسه تبیان ادامه داد: «فناوری زندگی ما را دستخوش تغییر کرده و ما وارد یک زندگی دیجیتال می‌شویم که بحث سواد، حقوق، هویت، امنیت زندگی دیجیتالی، ارتباطات، هوش هیجانی و امنیت و مهارت استفاده از این ابزار در آن مطرح است و ما باید بهره خودمان را در این رقابت و نبرد بگیریم.»

همچنین عاطفه ذبیحی، مدیر گروه حقوق خانواده پژوهشکده حقوق خصوصی با اشاره به فرهنگ‌ساز بودن فضای مجازی در عین آسیب‌زا بودن آن، گفت: «به همین دلیل است که ما باید از کودکی که قرار است شهروند این جامعه باشد از او حمایت کنیم و اگر تدابیر درستی نداشته باشیم این کودک در آینده با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شود.» به گفته ذبیحی ما باید شتاب، حساسیت و دقت در حوزه حقوق و آموزش کودکان داشته باشیم و فضای مجازی علاوه بر پاک بودن باید ساختار مدیریت شده داشته باشد تا کودک بتواند آموزش‌های لازم را ببیند.

مدیر گروه حقوق خانواده پژوهشکده حقوق خصوصی، رده‌بندی و مدیریت محتوا، ارتقای سواد مجازی، افزایش مهارت‌های کودکان و والدین، قانون‌گذاری و حمایت و مراقبت از افراد آسیب‌دیده را چهار راهکار حمایت از کودکان و ناجوانان معرفی کرد و گفت: «کودک نباید محتوای نامناسب آموزشی دریافت کند و همین دلیل رده بندی سنی محتوا ضروری است.»

خطای شناختی در قوانین مرتبط با کودکان

شهید شاطری، سرپرست پژوهشکده جزا و جرم‌شناسی هم  در ادامه نشست اعلام کرد که خطای شناختی در قوانین مرتبط با کودکان وجود دارد. او گفت: «ما نسل‌های مختلف تولید محتوا را پشت سر گذاشته ایم و در آینده بحث اینترنت اشیا بسیار قابل بحث است که ما نمی‌توانیم برای تک تک اینها قوانین کیفری بگذاریم. ما در زمینه قوانین مختلف در ارتباط با کودکان و نوجوانان به نوعی با یک خطای شناختی مواجه هستیم.»

او ادامه داد: «درست است که دغدغه همه در جهان صیانت از کودک در فضای مجازی است؛ اما معنا و تعریف صیانت در همه جا یکی نیست و مواجهه فعال و خردمندانه ما تفاوت‌های نظری ایجاد می‌کند و این همان تربیت نرم‌افزاری است که باید در سطح قانون گذاری و اجرا روی آن کار کنیم.»

شاطری با بیان اینکه معمولا قوانین ما در این حوزه انفعالی و پسینی است، ادامه داد: «حتی بحث صیانت هم بحث انفعالی است اما ما باید مواجهه فعال داشته باشیم که با صیانت متفاوت است.»

رئیس پژوهشکده جزا و جرم شناسی، فضای مجازی را فضای فناوری پایه بسیار پیچیده‌ای دانست که نمی‌توان روی آن قوانین و مقررات دنیای واقعی را اجرا کرد. او در این زمینه گفت: «برخی معتقدند فضای مجازی انتقال از مدرنیته به پست مدرنیته است و بحث اصلی پست مدرنیسم نسبی‌گرایی است در حالی که مدرنیسم به دنبال استانداردسازی جهان است که این هم اقتضائات خاص خودش را دارد.»

او با اشاره به اینکه فضای فرهنگی کشور ما با سایر کشورها متفاوت است و همین موضوع مسائل ما را هم متفاوت می‌کند، ادامه داد: «با در نظر گرفتن این فضای متکثر و متفاوت در جامعه‌مان، ما به یک مدل بومی مواجهه فرهنگی در فضا مجازی نیاز داریم.»

حق انتخاب کودک در فضای مجازی

در پایان نشست هم زهرا روشندل، مدیرکل تنظیم و تدوین مقررات سازمان ساترا اعلام کرد که کودک در فضای مجازی باید حق انتخاب داشته باشد. او توضیح داد «وقتی کودک در سنی که نباید به محتوایی نادرست دسترسی پیدا می‌کند و صیانتی از او انجام نمی‌شود، خروجی این مسئله گرفته شدن حق آگاهی و انتخاب آزادانه است.»

او با اشاره به ابلاغ دستورالعمل صیانت از حقوق کودکان و نوجوانان در رسانه‌های صوت و تصویر فراگیردر فضای مجازی دلیل ورود ساترا را به خاطر مقررات‌گذاری آنها برای رسانه‌های صوت‌وتصویر فراگیر در فضای مجازی دانست که به قول خودش حتی برخی بدیهیات را در تولیدات خود رعایت نمی‌کنند. او تاکید کرد که بحث آنها دراین دستورالعمل بیشتر اصول فنی است که می‌توانند محتوا را تحت تاثیر قرار دهد.

مدیرکل تنظیم و تدوین مقررات ساترا در پایان تاکید کرد: «برخی نهادها باید در لایه عملیات وضعیت کنونی را ببینند و برای رسیدن به وضعیت ایده آل طرحی را داشته باشند،ما باید همه در کنار هم در این موضوع جلو برویم.»