گام‌هایی برای آینده

مطالعات آینده‌نگاری در سطح کلان و ملی به روش‌های گوناگونی در کشورهای مختلف و برای بخش‌های ‌گوناگون اقتصادی و فناورانه انجام شده‌ است که از جمله مشهورترین آنها پیمایش‌های ادواری در ژاپن است که هدف از آن «تشخیص جهت‌گیری‌های بلندمدت برای توسعه علم و فناوری» و دوره تکرار آن هر پنج سال یک بار است. از آنجا که در فرایند سیاست‌گذاری در دیدرس بودن آینده اهمیت فراوان دارد و با توجه به وظایف محوله به سازمان فناوری اطلاعات ایران که به ویژه در ماده ۷ اساسنامه آن آمده است، طرح آینده‌نگاری برای بخش فناوری اطلاعات در زمستان سال ۹۸ آغاز شد. با توجه به اینکه هدف این برنامه درگیر کردن کلیه گروه‌های ذی‌نفع، اصناف، متخصصان و بازیگران در فرایند تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری این حوزه بود، برای انجام این طرح از روش دلفی استفاده شد که در شرایطی‌ که سیاست‌گذار به دنبال گردآوری طیف متنوعی از آراست، یکی از بهترین شیوه‌ها برای تعیین اولویت‌های سیاستی تلقی می‌شود. البته پاسخ به این سوال که آینده‌نگاری با چه روش‌هایی صورت بگیرد یا اینکه آیا اصلاً مطالعات معطوف به آینده در یک کشور محلی از اعراب دارد یا خیر به مقوله‌های متنوعی وابسته است؛ از جمله این عوامل ساختار اقتصاد سیاسی کشورهاست؛ مثلاً آینده‌نگاری ملی در کشور انگلیس در دوره تاچریسم با این توضیحِ نخست‌وزیر وقت که «دولت برنده‌ها را انتخاب نمی‌کند» به حاشیه رانده شد و پس از آن بود که مطالعات آینده‌نگاری در این کشور به ‌صورت ادواری انجام گرفت. در پروژه دلفی فناوری اطلاعات کشور نیز با الهام از این اصل کلی که «دخالت دولت در توسعه فناوری باید صرفاً در پاسخ به شکست‌ بازار، شکست سیستم، شکست جهت‌گیری، یا انواع سایر شکست‌ها» باشد یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های پرسشنامه به این موضوع اختصاص داده شد که حدود قابل قبول برای دخالت دولت، چه در عرضه و توسعه فناوری و چه در...