بازار ایران هنوز روی خوش خود را به چک الکترونیکی نشان نداده است

حامد حاجیلو کارشناس اداره کل خزانه‌داری بانک صادرات ایران در این باره به پیوست می‌گوید: «چک الکترونیکی موجودیت فیزیکی چک را حذف می‌کند و همین حذف موجودیت فیزیکی کاغذ، دوگانگی‌هایی که بین چک کاغذی و سامانه وجود دارد را از بین می‌برد. ضمن اینکه چک الکترونیکی می‌تواند ریسک سرقت را حذف کرده و آمار چک‌های برگشتی را کاهش دهد.»

ضریب نفوذ چک الکترونیکی راضی‌کننده نیست

حاجیلو ضریب نفوذ چک الکترونیکی در ایران را علی‌رغم استفاده بسیار مردم از چک کاغذی، کافی نمی‌داند و توضیح می‌دهد: «ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که چک کارکرد بسیار بالایی در کسب و کار تجاری دارد و جایگاه ویژه‌ای را در بازارها ایفا می‌کند. به ویژه با توجه به شرایط فعلی تورمی چک امکان پرداخت بلندمدت‌تر را به کاربران می‌دهد. اما در واقعیت چک الکترونیکی جایگاه خود را هنوز پیدا نکرده و البته طبیعی است که مثل تمامی محصولات الکترونیکی و دیجیتال برای استفاده از آن هم فرهنگ‌سازی‌های زیادی احتیاج است و نیاز به فرهنگ سازی جدی در این باره احساس می‌شود. در حال حاضر اشخاص حقیقی می‌توانند چک الکترونیکی را صادر کنند اما اشخاص حقوقی همچنان نمی‌توانند و بانک‌ها باید در این باره شرایط تسهیلگرانه‌تری را مهیا کنند.»

حاجیلو همچنین درباره میزان آمادگی بانک‌ها برای عملیاتی کردن چک الکترونیکی نیز توضیح می‌دهد: «محیط عملیاتی برخی بانک‌ها نیز هنوز به میزان کافی آمادگی ندارد و در جریان هستیم که بانک مرکزی در حال تدوین یک سری دستورالعمل‌ها در این باره است. پیش‌بینی ما این است که ابزارهایی که از طریق بانک‌ها در اختیار مشتریان قرار گرفته روز به روز متنوع‌تر می‌شوند و تا سال آینده استقرار چک‌های الکترونیکی بیشتر خواهد شد.»

او توسعه چک الکترونیکی را بازی دو سر برنده برای بانک‌ها و هم برای صاحبان کسب و کارها می‌داند و اضافه می‌کند: «برای چنین تغییری نیاز به فرهنگسازی و هزینه‌های تبلیغاتی بسیار بیشتری است. جدا از بحث صرفه‌جویی در هزینه‌ها، ابعاد زیست محیطی در راستای مسئولیت‌های اجتماعی بانک‌ها بسیار حایز اهمیت است.»

در حال حاضر در بانک صادرات ایران ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار فقره چکنو صادر و تحویل مشتریان شده که از این میزان، ۴۲۵ هزار فقره به مجموع مبلغی بالغ بر ۱۳۳ هزار میلیارد ریال وصول شده است.

مردم از مزایای چک الکترونیکی مطلع نیستند

حمید مختاریان، معاون فناوری اطلاعات بانک ملی اما مهمترین دلیل در مورد به نتیجه نرسیدن پروژه چک الکترونیکی را نبود آشنایی عموم مردم، چه مدیران صنایع چه عموم مردم از قابلیت‌ها و امکانات چک الکترونیکی می‌داند و می‌گوید: «طبق تعامل ما در بانک ملی با بانک مرکزی متوجه شدیم بانک مرکزی به شدت پیگیر رفع اشکالات اجرایی و فنی چک الکترونیکی است و در نسخه‌های جدید تمام اصلاحات برای رفع اشکال‌ها مد نظر قرار داده شده. نسخه جدید که به زودی عملیاتی خواهد شد مسلما بسیاری از مشکلات را حل خواهد کرد. اما واقعیت این است که آنچه مانع توسعه چک الکترونیکی شده بیش از آنکه مشکلات فنی و زیرساختی باشد نبود آشناییِ فرهنگی مردم در این مقوله است.»

مختاریان در ارتباط با فعالیت‌هایی که بانک ملی درباره چک الکترونیکی پیش رو دارد می‌گوید: «برای توسعه چک الکترونیکی به فعالیت‌های ترویجی و تبلیغی بیشتری نیاز داریم و باید روی آن کار کنیم. مشکل اصلی اینجاست که کاربران از میزان مزایا و کاربردی بودن چک الکترونیکی اطلاع ندارند و پس از استفاده از آن شگفت‌زده خواهند شد. ما تمام فرایند امضای چک دیجیتال را داخل خود اپلیکیشن بام انجام داده‌ایم و برخلاف سایر بانک‌ها که عمدتاً برای امضای چک دیجیتال از اپلیکیشن دیگری استفاده می‌کنند ما همه را در بام بهینه کرده‌ایم.»

معاون فناوری اطلاعات بانک ملی همچنین در مورد چک الکترونیکی و کاهش چک‌های برگشتی می‌گوید: «شاید بتواند در آینده در کم شدن چک‌های برگشتی تاثیر بگذارد اما به واقع در حال حاضر تاثیری در این فرآیند ایجاد نکرده موضوع به بحث اعتبارسنجی و نکات دیگری برمی‌گردد.مسلما در آینده فناوری‌هایی مثل هوش مصنوعی در این باره کمک‌کننده خواهند بود.«

یکی از کارشناسان بانک مرکزی هم در این باره به پیوست گفت: رشد بانک‌ها در زمینه توسعه چک الکترونیکی بیش از هر چیز بستگی به میزان رغبت بانک‌ها به استفاده از چک الکترونیکی برمی‌گردد. اگر بانک‌ها توان فنی و رغبت این کار را داشته باشند خودشان آن را ترویج می‌دهند و پس از آن بحث فرهنگ‌سازی پیش می‌آید. کابران به تازگی با پیچک سامانه استعلام چک صیادی بانک مرکزی ارتباط گرفته‌اند و  فضای الکترونیکی باید ابتدا با پذیرش از سمت مخاطب و مطالبه‌گری از آن همراه باشد. در این نقطه است که به شدت نیاز به فرهنگسازی  داریم.