روند نوآوری استارت‌آپ‌ها زیرسایه بازار سرمایه به کدام سمت می‌رود؟ بورس پایان راه نیست

به‌گزارش پیوست، رهیابی نتیجه‌بخش به بازار سرمایه به‌منظور گسترده‌تر شدن ابعاد استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان مستلزم به بلوغ رسیدن تیم مدنظر، تغییر دید سازمان‌های مرتبط و به‌روزرسانی قواعد و مقررات این حوزه است. اینکه صرف عرضه سهام در بازاری بزرگتر به توسعه اکوسیستم کمک خواهد کرد چندان صحیح نیست زیرا پای بازیگرانی درمیان است که ماهیت فعالیتشان نوین، ترکیب سهامداری‌شان متفاوت و مدل درآمدیشان جدید است و طرف دیگر بازاری است که قواعد و مقرراتش هنوز با این سبک از کسب‌وکار منطبق نشده.

علی تیموری، مدیرعامل هلدینگ کاریزما در رابطه با شرایط کنونی استارت‌آپ‌ها و روند پیش‌روی آنها گفت: برآوردم این است که فضای کنونی استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان به‌نسبت ۶-۷ سال گذشته خیلی بالغ‌تر شده است. به‌نظرم لزوم یک بازنگری کلی احساس می‌شود. اگر از این استارت‌آپ‌ها حمایت و زیرساخت‌های لازم برای اتصال آنها به شبکه تامین مالی بزرگتر (بورس) فراهم شود اتفاقات بزرگی رخ خواهد داد.

مهدی سالاری، مدیرعامل اینوستوران درباره این موضوع گفت: بورس یک جاده‌ است، ولی مقصد نیست. اگر مدل کسب‌وکار، تیم و شرایط کسب‌وکاری درست باشد این جاده می‌تواند سرعت رشد را افزایش دهد ولی اگر پایه‌ها محکم نباشد، حتی بهترین جاده هم کمکی نمی‌کند. مهم این است که ساختار بازی طوری باشد که نوآوری و خلق ارزش بلندمدت پاداش بگیرد.

کشاکش تفاهم

علی تیموری، مدیرعامل هلدینگ کاریزما معتقد است قواعد و آئین‌نامه‌ها و همچنین ادبیات رایج در خصوص تامین مالی استارت‌آپ‌ها با فعالیت این دست از کسب‌وکارها سازگاری ندارد. او در این باره گفت: اساسا پذیرفته شده که ۹۰ درصد کسب‌وکارهای فضای استارت‌آپی که همراه با ریسک بیشتر، ابهام و نااطمینانی است شکست می‌خورند و تنها ۱۰ درصد از آنها رشد می‌کنند و بزرگ می‌شوند.

از نظر او به‌سبب این نگاه‌های محدودکننده و انتظارهایی که مبنی بر سودآوری و شکست نخوردن شکل گرفته ابزارهای مرتبط با تامین مالی این بخش در بازار سرمایه توسعه نیافته است.

سالاری، مدیرعامل اینوستوران در گفت‌وگو با پیوست، تداوم نگاه سنتی و محافظه‌کارانه در رویارویی سازمان‌های مهم با استارت‌آپ‌ها را همچنان یک چالش قلمداد کرد. از نظر او علی‌رغم تلاش‌های سال‌های اخیر مانند ایجاد بازار شرکت‌های دانش‌بنیان یا پذیرش شرکت‌های زیان‌ده با رشد سریع، نگاه سنتی و محافظه‌کارانی زیادی هنوز غلبه دارد. بدین معنا که ارزیابی ریسک و ارزش‌گذاری هنوز با معیارهای شرکت‌های سنتی انجام می‌پذیرد که این موضوع منجر می‌شود روند پذیرش و رشد استارت‌آپ‌ها در بورس کند شود.

سالاری ارزش‌گذاری دارایی‌ها، شیوه گزارش‌دهی، نوسان‌های بازار سرمایه و هزینه‌های مقرراتی و اداری را چهار چالش اساسی و عمده ورود به بورس استارت‌آپ‌ها خواند. از نظر او مساله مرتبط با ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود استارت‌آپ‌ها به مدل تعیین ارزش سازمان برمی‌گردد. بدین معنا که مدل‌های سنتی بورس بیشتر برای دارایی‌های فیزیکی طراحی شدند نه دارایی‌های نامشهود مثل برند یا کاربر فعال یا آینده روشن. سالاری همچنین اشاره کرد که استارت‌آپ‌ها معمولا به سبک گزارش‌دهی فصلی و دقیق عادت و حتی بسیاری آگاهی ندارند که این به‌خودی خود یک چالش است. او معتقد است نوسان‌های بازار سرمایه می‌تواند فشار کوتاه مدتی روی استارت‌آپ‌ها ایجاد کند و همچنین هزینه‌های مقرراتی و اداری می‌تواند برای تیم‌های کوچک و فضای استارت‌آپی سنگین باشد.

تیموری، مدیرعامل هلدینگ کاریزما با اشاره به طرح چندسال اخیر موضوع عرضه سهام استارت‌آپ‌ها در بورس گفت: برای یکسری از سرمایه‌گذاران استارت‌آپی هدف غایی لیست شدن در بازار سرمایه و در معرض خرید عمومی سرمایه‌گذاران قرار گرفتن است. این کسب‌وکارها وقتی به مرحله تجاری شدن و مقیاس‌پذیری می‌رسند قطعا باید بتوانند به فضا و بستر بازارهای مالی عمومی دسترسی پیدا کنند.

او همچنین اشاره کرد که تصمیم‌گیری در خصوص تسهیل ورود این کسب‌وکارها تنها به بازار سرمایه محدود نیست و آن را باید در بحث حکمرانی اقتصادی کشور جست‌وجو کرد.

تیموری در ادامه افزود: بخشی از این فضاهای ممنوعیت و محدودیت‌هایی که برای یکسری از استارت‌آپ‌ها قائل می‌شوند ریشه در مباحث کلان دارد. باید به‌صورت جدی برای خروج سرمایه‌گذاران و ورود استارت‌آپ‌ها به مرحله جدیدی از تجارت تصمیماتی اتخاذ شود.

حذف نوآوری، هزینه سودآوری

یکی دیگر از مباحث مهم میان بخش سنتی و جدید اقتصاد، زنگ خطر از بین رفتن نوآوری استارت‌آپ‌ها در شکل جدیدی از چارچوب کسب‌وکاری است. برخی از فعالان این حوزه براین باورند که ضوابط و شیوه کاری بازار سرمایه ممکن است نوآوری استارت‌آپ‌ها را تهدید کند و برخی دیگر مخالف این نظر هستند. سالاری معتقد است که خطر از بین رفتن نوآوری استارت‌آپ‌ها پس از ورود به بازار سرمایه وجود دارد زیرا فشار سهامدار برای سوددهی سریع می‌تواند باعث شود که شرکت از سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت یا تحقیق و توسعه صرف‌نظر کنند. او پیرو این نکته گفت: اینجا نیاز داریم سهامداران و بازار سرمایه را آموزش دهیم تا به رشد بلندمدت هم بها بدهند، نه فقط گزارش سه‌ماهه. همچنین بروکراسی های اداری که باعث از بین رفتن چابکی شرکت‌ها بشود نیز خطرناک است.

تیموری، مدیرعامل هلدینگ کاریزما در این باره گفت: به‌هیچ عنوان قبول نداریم که حضور در بازار سرمایه فضای نوآوری را محدود یا کنترل می‌کند. اتفاقا سرمایه‌گذار در صورت وجود یک چشم‌انداز سودآوری، حاضر به سرمایه‌گذاری و ارائه قیمت خوب برای سهام خواهد بود. از نظر او یکی از راه‌های نجات بسیاری از کسب‌وکارها و استارت‌آپ‌ها حضورشان در بازار سرمایه است به‌خاطر اینکه این بستر اساسا کمک می‌کند رابطه قبلی و آن اتکای قابل توجه به بنیان‌گذاران از بین برود.

از دید مدیرعامل هلدینگ کاریزما به‌تبع رشد شرکت‌ها،‌ زیرساخت‌های لازم حاکمیت شرکتی در آنها به‌وجود میاید که بتوانند در بازار سرمایه حضور و دوام داشته باشند. او با اشاره به مشکلات مربوط به حاکمیت‌شرکتی برخی از استارت‌آپ‌هایی که در ادامه چالش‌های متعددی  را متوجه‌شان کرد افزود که اگر این مسائل برطرف شود قطعا حضورشان در بورس هم به توسعه آنها کمک خواهد کرد. او نظم‌دهی، انضباط‌بخشی و جدیت در فرآیندها را از مزایای حضور در بازار سرمایه خواند.

سالاری، مدیرعامل اینوستوران همچنین اشاره کرد که ورود به بورس یک ابزاری است برای تامین مالی نه یک معجزه یا هدف. کمک به جذب سرمایه، قوی‌تر شدن برند و نقدشوندگی سهام از جمله مزایایی است که مدیرعامل اینوستوران از ورود به بورس استارت‌آپ‌ها یاد کرد. اما او این ورود را مساوی با سودآوری ندانست. سالاری در ارتباط با این موضوع گفت: اگر مدل کسب‌وکار، تیم یا مسیر درآمدی هنوز به بلوغ نرسیده باشد، حتی بعد از ورود به بورس هم می‌تواند مشکلات جدی پیش بیاید. نمونه‌ این مشکلات را در بعضی از شرکت‌ها دیدیم که با توقف نماد و زیان انباشته مواجه شدند.

یک راه یا تک راه؟

همانطور که پیشتر اشاره شد قرار گرفتن میان شرکت‌های بورسی همواره به‌منزله موفقیت نخواهد بود و همچنین همه شرکت‌ها برای ورود به این بازار مناسب نیستند. از نظر مدیرعامل اینوستوران، بورس برای شرکت‌هایی مناسب است که جریان درآمدی آنها پایدار، حاکمیت شرکتی‌شان قوی و هدف سهامداران مشخص باشد. او همچنین اشاره کرد که شرکت‌های مایل برای این امر باید از یک شفافیت کاملی برخوردار باشند. سالاری در ادامه اعلام کرد که برای بعضی‌ها، جذب سرمایه جسورانه، سرمایه‌گذار خصوصی یا حتی ادغام با یک بازیگر بزرگ‌تر مسیر بهتری باشد با اهتمام به این نکته که بورسی شدن یکی از راه‌هاست و راه‌های دیگری هم وجود دارد.

مدیرعامل اینوستوران ایجاد و تشکیل بازارهای تخصصی و انعطاف‌پذیر برای شرکت‌های نوآور، به‌روزرسانی مقررات ارزش‌گذاری، جذب سرمایه‌گذاران بلندمدت و تقویت ارتباط میان بخش خصوصی و دولتی برای توسعه زیرساخت‌های دیجیتال به‌منظور توسعه اکوسیستم را پیشنهاد داد. او همچنین گفت: رشد این حوزه فقط با پول حل نمی‌شود و به یک اکوسیستم هماهنگ نیازست. این تغییرات مستلزم فکر، حمایت و حضور افراد خبره و دغدغه‌مندست.

مدیرعامل هلدینگ کاریزما معتقد است مشکلات این حوزه را باید در مباحث حکمرانی کلان کشور که متاثر از اتفاقات، تصمیمات و سیاست‌های گوناگون است پیگیری کرد. از نظر او این اکوسیستم یک نگاه متفاوت را می‌طلبد و امیدارست که این اتفاق زودتر محقق شود.