اپ‌استورهای ایرانی بازار محتوای حلال خود را گسترش دهند

به گزارش پیوست،‌ گزارش «وضعیت برنامه‌های کابردی تلفن‌همراه و فروشگاه‌های آن»  توسط معاونت فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی تهیه شده به وضعیت تولید و فروش برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه در دنیا می‌پردازد. همچنین این گزارش بخشی را نیز به وضعیت تولید برنامه‌های کاربردی در ایران اختصاص داده که بیشتر آمار اشاره شده در این بخش با اتکاء به گزارش‌های فصلی کافه‌بازار است و از این رو نمی‌تواند گویای وضعیت کلی تولید و فروش اپلیکیشن‌‌های موبایلی ایرانی باشد.

در این گزارش تاکید شده که یکی از مهم‌ترین مصادیق تولید محتوا در فضای مجازی، تولید برنامه‌های کابردی تلفن‌همراه است. براساس این گزارش در سال ۲۰۱۹ برنامه‌های کابردی تلفن‌همراه، ۶۳ درصد از زمان صرف شده در رسانه‌های دیجیتال در آمریکا را به خود اختصاص داده‌اند که نسبت به سال ۲۰۱۷، ۱۳ درصد رشد داشته است.

در کنار افزایش زمان استفاده از این برنامه‌ها، تعداد برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه نیز در یک دهه اخیر با افزایش چشمگیری روبه‌رو بوده است. طبق اطلاعات گزارش مرکز ملی فضای مجازی، برنامه‌های موجود در فروشگاه‌های گوگل از شانزده هزار برنامه در ماه دسامبر سال ۲۰۰۹ به ۲ میلیون و ۸۰۰هزار برنامه در ماه دسامبر سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است یعنی یک رشد ۱۷۵ برابری.

این گزارش با تکیه بر اطلاعات بین‌المللی می‌گوید که بیشترین زمانی که کاربران به کمک این برنامه‌های کاربردی سپری می‌کنند مربوط به رسانه‌های اجتماعی است و بعد از آن برنامه‌های سرگرمی مانند یوتیوب و نت‌فلیکس و بازی‌ها قرار دارند. از سوی دیگر برنامه‌های پیام‌رسان و شبکه‌های اجتماعی هم در طول سال‌های گذشته بیشترین میزان دانلود در سراسر جهان را به خود اختصاص داده‌اند. اطلاعات این گزارش که بازه زمانی سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ را نشان می‌دهد گویای این است که در این ۴ سال واتس‌اپ در صدر برنامه‌های کابردی برای دانلود بوده و بعد از آن نیز فیس‌بوک و مسنجر آن، تیک‌تاک و‌اینستاگرام در این ۴ سال بین رتبه‌های دوم تا پنجم در رفت‌وآمد بوده‌اند.

از افزایش درآمد تا ایجاد انحصار در بازار

رشد استفاده از برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه، افزایش درآمدهای خیره‌کننده‌ای نیز برای صاحبان این برنامه‌ها به دنبال داشته است. طبق گزارش مرکز ملی فضای مجازی، درآمد حاصل از دانلود پولی و تبلیغات درون‌برنامه‌ای این برنامه‌ها از حدود ۱۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ به ۳۶۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ رسیده و پیش‌بینی می‌شود این میزان درآمد در سال ۲۰۲۳ به ۹۳۵ میلیارد دلار برسد. براساس این گزارش درآمد ناخالص گوگل پلی از ۱۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ به ۲۹.۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ رسیده است. همچنین این گزارش نشان می‌دهد که در این زمینه میزان هزینه‌ای که کاربران برای برنامه‌های کابردی تلفن‌همراه می‌کنند نیز افزایش قابل توجه‌ای داشته است. میزان هزینه کرد کاربران در برنامه‌های کاربردی و بازی‌ها در نیمه اول سال ۲۰۲۰ نسبت به سال گذشته در گوگل‌پلی ۲۴.۷ درصد افزایش داشته است.

در ادامه گزارش مرکز ملی فضای مجازی به ایجاد انحصار در بازار برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه توسط گوگل پلی و اپل استور اشاره کرده است. این گزارش با استناد به گزارش‌های موسسه تحقیقاتی سنسور تاور در بازه زمانی سه ماه سوم سال ۲۰۱۹ میلادی، اعلام کرده که بالغ بر ۸۰ درصد از دانلود برنامه‌های مختلف در پلتفرم‌ فروشگاه‌هایی همچون گوگل و اپل تنها به یک درصد از ناشران نرم‌افزاری تعلق دارد. طبق این اطلاعات ۹۹ درصد از ناشران باقی‌مانده در سه ماهه سوم سال جاری میلادی توانسته‌‌اند تنها سهمی معادل ۲۰ درصد (۶میلیارد) از دانلود برنامه‌های مختلف را در فروشگاه‌‌های گوگل و اپل به خود اختصاص دهند. این گزارش می‌گوید که درآمدهای حاصل از دانلود و فروش برنامه‌های مختلف در پلتفرم فروشگاه‌های اپل و گوگل  نیز به طور انحصارگرایانه‌ای به تنها یک درصد از ناشران نرم‌افزاری تعلق دارد. در واقع به باور تهیه‌کنندگان این گزارش، این تعداد اندک از شرکت‌های ناشر برنامه‌های تلفن‌همراه ۹۳ درصد از سهم بازار را به خود اختصاص داده‌اند که منجر به کسب ۲۰.۵ میلیارد دلار درآمد شده است. ۱.۵ میلیارد دلار درآمد نیز به ۹۹ درصد از ناشران تعلق داشته است.

استقبال از برنامه‌های موبایلی با شیوع کرونا

اتفاق بزرگ و البته فلج‌کننده سال ۲۰۲۰ بی‌شک شیوع ویروس کرونا و همگیری آن در سراسر جهان بوده است. حداقل در یکسال گذشته میزان استفاده از اینترنت و ابزارهای وابسته به اینترنت چند برابر شده است. گزارش مرکز ملی فضای مجازی نیز تاکید می‌کند که با شیوع ویروس کرونا استفاده از برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه افزایش یافته است. طبق این گزارش مجموع زمان صرف شده در این نوع برنامه‌ها در سه ماه اول سال ۲۰۲۰ نسبت به سه ماه آخر سال ۲۰۱۹، ۲۰ درصد افزایش داشته است. البته این میزان در کشور چین که خبر شیوع کرونا در آن زودتر از سایر کشورها منتشر شده، ۳۰ درصد بوده است.

از سوی دیگر متوسط ساعات استفاده از برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه به صورت ماهیانه در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۰ نسبت به سال گذشته، ۴۰ درصد رشد داشته است که نشان‌دهنده روند افزایشی ساعات استفاده است. همچنین در این مدت میزان روی‌ آوردن کاربران به برنامه‌های خاص مانند برگزاری آنلاین جلسات نیز شیب صعودی داشته است. طبق این گزارش، مقایسه برنامه‌های برتر از نظر تعداد دانلود در سه ماهه دوم و اول سال ۲۰۲۰ نشانگر رشد ۱۰ رتبه‌ای برنامه زوم و رشد ۱۱۷ رتبه‌ای برنامه گوگل میت است، که هر دو برنامه مربوط به برگزاری جلسات ویدئویی هستند. البته این گزاش یادآور شده که در کنار شیوع کرونا که باعث افزایش استفاده از این دو سرویس شده، رایگان شدن برنامه گوگل‌میت در ماه اوریل یکی دیگر از دلایل روی‌ آوردن کاربران به استفاده از این سرویس است.

وضعیت در ایران چگونه است؟

این گزارش به وضعیت تولید و استفاده برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه در ایران به عنوان یک صنعت موفق نیز پرداخته است. با توجه به مسائل تحریمی فروشگاه برنامه‌های کابردی برای کاربران ایرانی به دو دسته خارجی و داخلی تقسیم می‌شود. طبق این گزارش و البته بدون اعلام آماری رسمی گفته شده که بیشترین گوشی‌های که در ایران استفاده می‌شود، از سیستم عامل اندروید یا  ios برخوردارند. در نهایت نیز نتیجه‌گیری شده که براین اساس گوگل‌پلی برای گوشی‌های اندروید و اپ استور برای گوشی‌های ios دو فروشگاه مهم خارجی مورد استفاده کاربران ایرانی هستند. از سمت دیگر کافه‌بازار، مایکت، ایران اپس، اول مارکت، چارخونه و پارس‌هاب از جمله فروشگاه‌های اندروید ایرانی و سیب‌اپ، سیبچه،‌آی تیپس، اپ استور ایرانی، نصاب، سیب ایرانی و ناردونی هم از جمله فروشگاه‌های ios ایرانی هستند.

این گزارش به میزان کاربران این فروشگاه‌های داخلی به صورت پراکنده نیز اشاره کرده است. طبق این اطلاعات سیب‌اپ در بهمن ماه سال ۱۳۹۸ به ۵ میلیون کاربر خدمات ارائه می‌داده است. از سمت دیگر تعداد نصب کافه‌بازار از ۴۰ میلیون در سال ۹۷ به ۴۳ میلیون در سال ۹۸ رسیده و این فروشگاه ایرانی با ۷.۵ درصد رشد مواجه بوده‌است. از سمت دیگر مایکت رقیب کافه‌بازار نیز در سال ۹۹ اعلام کرده که ۱۵ میلیون نصب داشته است.

همچنین در این بخش از گزارش با اشاره به آمار توسعه‌دهندگان همکار با این فروشگاه‌ها به اشتغال‌زایی که از این طریق ایجاد شده اشاره شده است. براساس این گزارش مایکت با ۲۲ هزار توسعه‌دهنده همکاری می‌کند که ۲۰ هزار توسعه‌دهنده آن با کافه‌بازار مشترک است. سیپ‌اپ در پایان سال ۹۸ با ۷ هزار و ۵۰۰ توسعه دهنده ایرانی همکاری می‌کرده است. همچنین ۲۹ هزار توسعه‌دهنده فعال در کافه‌بازار فعالیت داشته‌اند که نسبت به سال ۹۷، ۳۲ درصد رشد داشته است.

این گزارش می‌گوید که سهم توسعه‌دهندگان از فروش برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه در کافه‌بازار از ۲۱ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۴ به ۱۸۹ میلیارد در سال ۹۸ رسیده و ۹ برابر شده است. این گزارش یادآور شده که به غیر از سه مدل درآمدی فروش درون برنامه‌ای، فروش برنامه و فروش اشتراک که در این آمار محاسبه شده، درآمد توسعه‌دهندگان از تبلیغات، فروش اطلاعات کاربران و پرداخت‌های مربوط به کالاهای غیر دیجیتال (برای مثال پرداخت هزینه سفر با تپسی) در این آمار محاسبه نشده است. از سوی دیگر این گزارش به غیر شفاف بودن میزان تقسیم این سهم از درآمد بین توسعه‌دهندگان ایرانی و خارجی نیز اشاره کرده است.

گزارش مرکز ملی فضای مجازی به صورت دقیق تعداد برنامه‌های فروشگاه‌های مختلف داخلی را اعلام نکرده و با تکیه بر آمارهایی که از پیش هم اعلام شده آورده است که تعداد برنامه‌های موجود در سیب‌اپ در پایان سال ۹۸ برابر با ۲۳ هزار برنامه بوده است. همچنین تعداد برنامه‌های موجود در کافه‌بازار از ۳۵ هزار برنامه در سال ۱۳۹۴ به ۱۲۷ هزار برنامه در انتهای سال ۱۳۹۸ رسیده و سه و نیم برابر شده است.

دسته‌های ابزارها، پیام‌رسان‌ها، کاربردی، شبکه‌های اجتماعی و آموزش به ترتیب بیشترین تعداد دانلو د به روز رسانی را در سال گذشته به خود اختصاص داده‌اند. این گزارش  برترین برنامه‌هایی که ایرانیان از آنها استفاده کرده‌اند را به صورت مشخص استخراج نکرده است اما  براساس گزارش سایت گوگل پلی در روز ۱۶ تیر ۹۹ اعلام می کنده که برنامه‌های مربوط به  VPN از جمله برنامه‌های برتر و پر نصب کاربران ایرانی هستند. در واقع طبق این گزارش VPNها سه برنامه از ۹ برنامه برتر از سمت کاربران ایرانی را به خود اختصاص می‌دهند و پس از آنها شبکه‌های اجتماعی اینستاگرام، واتس‌اپ و تلگرام قرار دارند. برنامه‌های مالی و بورسی سینگال، خرید و فروش دیوار و تاکسی اینترنتی اسنپ هم جزو برترین برنامه‌های ایرانی هستند.

این گزارش به میزان خرید و پرداخت از طریق برنامه‌های ایرانی اشاره کرده و با استناد به آماری اعلام کرده که ظرفیت این بازار بسیار بالاست. براساس این گزارش و نموداری که در زیر قابل مشاهده است بیش از ۳ میلیون خریدار فعال در کافه‌بازار در سال ۹۸ خرید داشته‌اند. از سمت دیگر بیش از نیمی از این خریداران فعال یعنی ۱.۷۵ میلیون خریدار جدید در سال ۹۸ به این بازار اضافه شده و برای اولین بار خرید داشته‌اند که نشان‌دهنده ظرفیت این بازار برای جذب مشتری است.

اما شیوع کرونا بر میزان استفاده از برنامه‌های کاربردی در ایران هم تاثیر‌گذار بوده است. براساس این گزارش موضوع دارو و درمان از ابتدای اسفند ۹۸ تا ۱۵ فروردین ۹۹ بیشترین رشد استفاده را در میان کاربران داشته‌ است. همچنین دانلود برنامه‌ها از اول اسفند ۹۸ تا ۱۵ فروردین ۹۹،‌ ۶۹ درصد رشد داشته که نسبت به ۳۵ درصد رشد هفتگی در سال ۹۸ دوبرابر شده است.(۲۴) از سوی دیگر برنامه‌های مرتبط با درمان رشد ۱۰۰درصدی داشته و برنامه‌های دورکاری رشد ۱۳ درصدی را نشان داده‌اند.

یک بازار چند میلیونی در پیش رو

بخش پایانی این گزارش به بازار بزرگ و روبه‌ رشد صنعت تولید نرم‌افزارهای کاربردی تلفن‌همراه در ایران اشاره دارد. براساس این گزارش در دنیا تقریبا ۱۱۰ میلیون فارسی‌زبان وجود دارند در نهایت با توجه به روابط خوب ایران با کشورهای همسایه مسلمان و نزدیکی فرهنگی مانند افغانستان (جمعیت ۳۷ میلیون، کاربر اینترنت ۶.۵ میلیون)‌، قطر، عمان، لبنان، عراق و سوریه ( مجموع جمعیت کشورهای عربی ۱۰۷ میلیون نفر با ۳۸.۵ میلیون کاربر اینترنت) پس فروشگاه‌های ایرانی می‌توانند وارد محتوای حلال در این بزارها شوند.

اما هم چیز به این راحتی‌ها هم نمی‌تواند باشد چرا که فروشگاه‌های ایرانی با چالش‌های خاصی روبه‌رو هستند. طبق این گزارش در سال‌های اخیر انتقاد‌هایی در مورد حاشیه سود بالای فروشگاه‌های ایرانی در برنامه‌های فروشی و پرداخت درون برنامه مطرح شده است. در حال‌حاضر ۳۰ درصد از درآمد به فروشگاه اختصاص می‌یابد. به نظر می‌رسد این عدد با توجه به سهم ۳۰ درصدی فروشگاه گوگل و اپل انتخاب شده است. البته در این زمینه دو نکته وجود دارد که در این گزارش به آن اشاره شده است. نخست اینکه سهم ابتدایی فروشگاه گوگل و اپل هم مانند فروشگاه‌های ایرانی ۳۰ درصد است اما تفاوت اینجاست که گوگل پلی و اپ استور برای برنامه‌هایی که ۱۲ ماه فعالیت مالی داشته‌ باشند، سهم دریافتی را از ۳۰ درصد به ۱۵ درصد کاهش می دهند، درحالی که فروشگاه‌های ایرانی سهم دریافتی ثابت است. نکته دیگر این است که با توجه به جهانی بودن فروشگاه‌های خارجی با وجود پورسانت ۳۰ درصدی،  با توجه به بزرگی بازار، سود بیشتری نصیب توسعه دهنده می‌شود؛  اما دربازارهای داخلی با توجه به کوچک بودن بازار،‌۳۰ درصد از فروش سهم قابل توجهی محسوب می‌شود. این گزارش یادآور می‌شود که براساس یکی از بندهای قوانین کافه‌ بازار کلیه توسعه‌دهندگان برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه چنانچه هر کدام از آنها درآمد درون برنامه‌ای داشته باشند، موظف هستند از طریق درگاه این فروشگاه، پرداخت‌ها را انجام داده و ۳۰ درصد آن را به عنوان کارمزد پرداخت کنند.

متن کامل این گزارش را می‌توانید از طریق لینک زیر بخوانید:

گزارش وضعیت برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه