برای پایش هوشمند محیط زیست به مشارکت مردم نیاز داریم

به گزارش پیوست، شینا انصاری، مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران در پاسخ به سوال مدیر پنل در خصوص چالش‌ پایش‌های محیط‌زیست به روش کنونی گفت: «در حوزه محیط زیست عمدتا پایش‌ها در زمینه آلاینده‌ها است. از بین آلاینده‌ها هم موضوع آلودگی هوا از بین آلاینده‌های دیگر چون آلودگی صوت و آب مرسوم‌تر است. پایش کلاسیک یا سنتی در دهه‌های گذشته در جهان وجود داشت. برای پایش برخی پارامترها هم مجبور هستیم از این پایش استفاده کنیم. یعنی نمونه‌برداری و اندازه‌گیری کنیم و سپس نمونه‌ها را به آزمایشگاه ببریم.»

او ادامه داد: «در سال‌های اخیر بحث پایش آنلاین و برخط برای یکسری از پارامترها مطرح شده است. از این پایش به منظور اطلاع‌رسانی به موقع و سریع  به ذینفعان استفاده می‌کنیم.» انصاری در ادامه پایش‌هایی که به صورت هوشمند انجام می‌شود، نام برد و گفت: « در حوزه پایش محیط زیست علاوه بر پایش کیفیت هوا و سلامت آب و خاک، می‌توان پایش پسماند را به صورت هوشمند انجام داد. در بحث پایش تنوع زیستی و پایش حریق هم می‌توان به صورت هوشمند عمل کرد. در موضوع پایش گونه‌های جانوری نیز سرشماری جمعیت حیات وحش را می‌توان هوشمندانجام داد. پایش صنایع که موضوع جدایی است و پایش آنلاین در آن نیز وجود دارد.»

انصاری در ادامه اضافه کرد: «ما در این پایش‌ها مشکلات زیادی داریم. یعنی سعی کردیم در این پایش‌ها از تکنولوژی استفاده کنیم. در کنار آن یکسری مداخلات و دستکاری‌های انسانی ایجاد شده و باعث شده نتوانیم به صحت این داده‌ها اعتماد کنیم.»

براساس گفته‌های انصاری مردم باید باور داشته باشند خروجی پایش‌ها به صورت ملموس روی زندگی  آنها تاثیر می‌گذارد و سپس موضوع مشارکت پیش ‌آید. به اعتقاد او آنچه هم‌اکنون وجود دارد، پرهیز از شفافیت و عدم اطمینان و باور به سیستم‌‌های جدید است و باعث شده مقاومت‌هایی در ذینفعان ایجاد شود. او همچنین تاکید کرد: «باید آسیب شناسی صورت گیرد که چرا برخی درمقابل این سیستم‌ها مقاومت می‌کنند. بی‌اعتمادی‌‌ها هم به صحت و دقت پایش برمی‌گردد.»

تبادل اطلاعات با مردم بسیار کند صورت می‌گیرد

در ادامه این نشست، یوسف رشیدی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در مورد اینکه چرا بهبود روندها در محیط زیست بسیار آرام است، گفت: «در حوزه محیط زیست دو نیرو محرکه نیاز داریم. اول مسائل فنی و تخصصی و دیگری فشار افکار عمومی است. حالا این دو چگونه در کنار هم قرار می‌گیرد؟ ما بارها دیدیم که وقتی دولت در مسائلی چون اشتغال و اقتصاد با مشکل روبرو می‌شود، از محیط‌زیست مایه می‌گذارد. به عنوان مثال در سال ۱۳۹۳ دولت مصوبه‌‌ای برای نصب فیلتر دوده روی خودروهای سنگین تصویب و ابلاغ کرد؛ اما وزارت صمت و خودروسازان فشار آوردند و دیگر خبری از آن مصوبه نیست. در این زمینه ما بخش فنی و تکنولوژی را به خوبی پیش بردیم؛ اما فشار افکار عمومی را نداشتیم تا به نتیجه برسیم.»

او ادامه داد:‌ «در تمام دنیا فشار افکار عمومی می‌تواند به متخصصان کمک کند و مختص به ایران نیست؛ اما چرا فشار افکار عمومی کم شده؟ چون اطلاعات درست در اختیار مردم نیست. چرا مردم اطلاعات ندارند؟ چون به شبکه آنلاین اطلاعات دسترسی ندارند. دستگاه‌های اجرایی اطلاعات لازم را در اختیار مردم قرار نمی‌دهند. اطلاعات تنها در بخش کوچکی جابه جا می‌شود.»

به گفته رشیدی اطلاعات محیط زیست محرمانه نیست و در تمام دنیا در معرض افکار عمومی قرار می‌گیرد. او همچنین تاکید کرد: «مسئله هوشمندسازی کمک می‌کند تا اطلاعات به صورت آزاد در اختیار همه قرار بگیرد. یکی از دلایل کندی بهبود روندهای محیط زیست، تبادل اطلاعات ناچیزی است که با مردم صورت می‌گیرد. فشار افکار عمومی هم در این حوزه کم است. ما از نظر تخصصی در حوزه محیط‌زیست بسیار خوب کار کردیم؛ اما آن بخشی که باید در اختیار مردم قرار دهیم وجود ندارد.»

براساس گفته‌های رشیدی در بحث هوشمندسازی دو رکن وجود دارد؛ اول بحث سخت افزار و نرم افزار و دوم اعتقاد مدیران به بحث هوشمندسازی است. رشیدی اعتقاد دارد که در بحث سخت افزار و نرم‌افزار مشکلی وجود ندارد و مشکل اصلی در تغییر رویکرد مدیران در بحث هوشمندسازی است.

او در ادامه عنوان کرد که هوشمندسازی یک ضرورت است نه یک انتخاب و در این مورد که چرا سیستم‌ها جزیره‌ای رفتار می‌کنند، گفت: «‌ بسیاری از فعالیت‌ها نه نیاز به امکانات دارد نه بودجه. بلکه نیازمند تصمیمات عقلانی است. من فکر می‌کنم که ایجاد پلتفرم‌ها و نرم‌افزارها برای هوشمندسازی صد در صد قابل انجام است و اگر شهرداری و دولت بخواهند حتما این کار انجام می‌شود؛ اما لازمه آن همکاری یکپارچه تمامی سازمان‌ها بایکدیگر است که برای آن نیز باید  دعوای سیاسی و جناحی کنار گذاشته شود. موفقیت جناح مقابل را موفقیت کشورمان بدانیم.در این زمینه باید به این باور و بلوغ برسیم.»

در پایش هوشمند عدم اعتماد وجود دارد

محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران در این نشست تخصصی به بیان چالش‌ها در زمینه پایش پرداخت و گفت: «در بخش پایش، حجم مساله ما بسیار بزرگ است و در کنار آن امکانات محدودی داریم. در بحث پایش به روش کنونی و کلاسیک موضوع پیچیده و عجیب و غریبی نداریم، موضوع این است که حجم کاری بسیار است. به همین خاطر در تصمیم‌گیری‌ها ما مجبور هستیم اولویت‌بندی کنیم.»

او ادامه داد: «در این سال‌ها اقدامات خوبی در پایش رخ داده است. البته سرعت تغییرات اندک است؛ اما چرا مدیران برای استفاده از تکنولوژی استقبال نمی‌کنند؟ چون تجربیات ما در این حوزه کم و گاه ناموفق بوده است. به عنوان مثال در حوزه پایش آنلاین صنایع تجربه ما تجربه موفقیت‌آمیزی نبود و در ارسال داده‌ها دستکاری صورت گرفت و این مورد اعتماد مدیران را کمرنگ کرد.»

به گفته رستگاری در پایش‌‌ها باید به سمت استفاده از هوش مصنوعی حرکت کنیم. او همچنین تاکید کرد: «ما سالی ۱۴ هزار واحد مختلف را یک به یک پایش می‌کنیم. در صورتی که باید از تجهیزات استفاده کنیم و هوش مصنوعی به ما کمک کند تا بتوانیم پایش بهینه داشته باشیم و نقاط آلوده را پیدا کنیم و بیشتر انرژی خود را صرف نقاط آلوده کنیم.»

او همچنین بیان کرد: «ما از نظر قانونی در حوزه پایش هوشمند کمبود نداریم، بحث عدم اعتماد است که چقد هزینه می‌کنیم و آیا داده‌ها دستکاری شده یا نه. عقل به ما می‌گوید که این روش‌های آنلاین و برخط سودمند است؛ اما تاکنون تجارب ما خوب نبود. حالا باید در این مورد آسیب‌شناسی کنیم و اشتباهات خود را بشناسیم و روش‌ها را تغییر دهیم.»

رستگاری در ادامه صحبت‌های خود در پاسخ به این سوال که چگونه باید پلتفرم یکپارچه ایجاد کرد تا  سازمان‌ها و مردم به هم مرتبط شوند، گفت: «اگر بتوانیم اطلاعات تولید شده را به صورتی هوشمندانه دراختیار مردم قرار دهیم، برای مردم دغدغه ایجاد می‌شود، از طرف دیگر هم می‌تواند موتور محرک برای مسئولان در این زمینه باشد تا با هم همکاری کنند. باید در این زمینه فعالیت‌‌های فرهنگی انجام شود و بحث فرهنگسازی و آموزش را پیش ببریم. باید تضاد منافع را به تبادل منافع تبدیل کنیم.»

مردم به پایشگران فعال تبدیل شوند

سعید طهماسبیان، دبیر شبکه تشکل‌های مردم نهاد محیط زیست و منابع طبیعی استان تهران هم با اشاره به اینکه برای حفظ محیط‌زیست و کاهش آلودگی‌ها به مشارکت مردم نیاز داریم، گفت: «در کشورهای در حال توسعه و حتی کشورهای کمتر توسعه یافته بحث مشارکت مردم به خوبی انجام می‌شود؛ اما ما بستر لازم برای اینکه مردم در حوزه پایش‌ها به اطلاعات و داده‌‌ها دسترسی داشته باشند،نداریم.»

او ادامه داد: «اگر به این سمت برویم که مباحث هوشمندسازی نهادینه شود، می‌توان با هزینه‌های کمتر امکانی را فراهم کنیم تا مردم به پایشگران فعال منابع تبدیل شوند. یعنی خودشان تحلیل داشته باشند، نظارت کنند و خودشان برای دسترسی به داده‌ها پیگیر باشند.»

به گفته طهماسبیان هوشمندی شهر تنها به تامین زیرساخت آن نیست، بلکه نقش مردم هم باید تقویت شود، سرمایه اجتماعی باید ارتقا پیدا کند و به مردم آموزش داده شود تا از این زیرساخت‌ها استفاده کنند. او همچنین بیان کرد: «ما با شهروندان طرف نیستیم بلکه با نتیزن‌ها (citizen of internet) روبرو هستیم . همه نتیزن‌ شدند چون ما بسیاری از اطلاعات خود را از پلتفرم‌‌ها و گوشی موبایل کسب می‌کنیم و به این اطلاعات اعتماد و آنها را منتشر می‌کنیم.»

او همچنین در ادامه اضافه کرد: «نتیزن‌ها در حوزه محیط زیست نقش پررنگی دارند. شهروندی که الان بیشتر در اینترنت گشت می‌زند، باید به اطلاعات و داده‌‌های واقعی دسترسی داشته باشند.دسترسی به اطلاعات و شفافیت وجود ندارد. هوشمندسازی شفافیت اطلاعات به وجود می آورد.با شفافیت می‌توان برای سبک و کیفیت زندگی برنامه‌ریزی درستی کرد.»