صنف فناوری اطلاعات در انتظار انتخابی سرنوشت‌ساز

حسین اسلامی، مدیرعامل گروه فناوری اطلاعات و ارتباطات بانک کارآفرین که چهره‌ای جوان، هوشمند و نزدیک به مراکز قدرت است، آزاد معروفی چهره شناخته‌شده نسل دوم سازمان نظام صنفی و بازار شبکه و مدیرعامل شرکت خصوصی لاوان ارتباط و امیر ناظمی مشهورترین فرد وزارت ارتباطات ایران پس از خود وزیر جوان که علاوه بر معاونت وزارتخانه، ریاست سازمان فناوری اطلاعات ایران را هم بر عهده دارد تنها بخشی از این مثلث قدرت هستند که نوید انتخاباتی داغ و پر حاشیه را در پاییز و زمستان امسال برای سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور با ۱۸ هزار عضو در سراسر کشور می‌دهد. انتخاباتی که برای اولین بار طی شش دوره اخیر کاملاً از حلقه طلایی مؤسسین سازمان خالی است.

انقراض یک نسل

سازمان نظام صنفی که در یک دهه و نیم گذشته بزرگترین و بلندترین صدای بخش خصوصی فناوری اطلاعات ایران بوده است در کنار خاستگاه قانونی خود بر اساس قانون حمایت از پدید‌آورندگان نرم‌افزار تولد خودش در بازار فناوری اطلاعات را مدیون انجمن شرکت‌های انفورماتیک و همکاری بی‌بدیل شورای عالی انفورماتیک بود که هر دو در حال حاضر با بازنگری‌های دولتی و خصوصی منحل شده‌اند.

از آن نسل طلایی انجمن شرکت‌های انفورماتیک که در اویل دهه ۷۰ شمسی تأسیس شده بود، همواره علی رغم فراز و فرودهای بسیار دست کم یک گزینه طلایی برای به میراث‌بردن ریاست سازمان وجود داشته است که گاهی به سرعت از سوی باقی صنف به ویژه استان‌های قدرتمندی همچون اصفهان،‌ مشهد و آذربایجان پذیرفته شده و گاهی هم به شدت مورد چالش قرار گرفته است ولی در نهایت همان ترکیب طلایی بالاخره با دریافت و واگذاری امتیازاتی توانسته کل صنف را زیر یک چتر واحد جمع کند.

ریاست کاریزماتیک امیرحسین سعیدی نائینی بر دوره اول یا ریاست کم و بیش آرام پرویز رحمتی بر دوره دوم نمونه‌هایی از این همگرایی صنفی هستند ولی دوره‌هایی مانند دوره سوم هم در کارنامه این تشکل صنفی چند هزار نفری به چشم می‌خورد که گزینه تهران یعنی آزاده داننده رای شورای مرکزی را برنده شد ولی کاظم آیت‌اللهی، شاخص‌ترین چهره صنفی اصفهان، در نهایت با امضای رئیس جمهوری بر کرسی ریاست کل کشور نشست.

تلاش ناصر سعادت رئیس دوره چهارم برای بازگرداندن یکپارچگی به سازمان در بسیاری موارد با اعتراض استان‌ها بر سیاست مشت آهنین او منجر شد و در نهایت در دوره اخیر رسیدن قدرت به محمدباقر اثنی عشری رسید که خبر از یک صلح یا دست کم آتش‌بس صنفی بین طیف‌های متعدد قدرت در تهران و استان‌های دیگر داد ولی به نظر می‌رسد در هفته جاری این آتش‌بس بسته به لیست احتمالی پیش روی کاندیداهای هیات مدیره تهران می‌توان برای همیشه شکسته شود. جایی که برای اولین بار طی سه دهه اخیر حلقه طلایی موسس سازمان دیگر پتانسیل سنی و انرژی لازم برای بازیگران جدیدی که به بازی وارد شده‌اند را ندارند و دست آنها از داشتن یک گزینه مستقیم و شاخص برای انتخابات پیش رو خالی است.

ترس از مصادره

خالی بودن طیف مؤسسان سازمان از داشتن یک کاندیدای تاریخی وقتی بیشتر رخ می‌نماید که صنف فناوری اطلاعات تا کنون نتوانسته برای آن گروه پیشروی اولیه به جایگزین‌های چندان درخوری برسد. به صورت تاریخی شرکت‌های بزرگی مانند همکاران سیستم،‌ گام الکترونیک، فراسو،‌ رایورز،‌ پویا گرفته تا صایران،‌ گسترش انفورماتیک،‌‌ مجتمع پایتخت و حتی مادیران و سام‌سرویس در فرآیندهای صنفی دوره‌های نخست سازمان درگیر بوده‌اند این در حالی است که اگرچه غول‌هایی مانند دیجی‌کالا و کافه بازار که مدیران ارشد این دو شرکت بزرگ در انتخابات دوره گذشته به دعوت رئیس فعلی وارد انتخابات شدند و پس از پیروزی هم کم و بیش بر صندلی‌های‌ هیات مدیره سازمان نظام صنفی تهران تکیه زدند اما با این حال همچنان کسب و کارهای جدیدی همچون اسنپ، تپ‌سی، علی‌بابا،‌ تخفیفان و غیره همچنان یا با سازمان بیگانه هستند یا اگر هم هم‌فکری داشته باشند در حد تعاملی ساده است تا درگیر شدن در امور سخت و طولانی و اغلب بدون اجر تجاری صنفی. از همین رو به دلیل فشار مدیریتی برای توسعه در کسب و کارهای جدید و افت جایگاه صنفی مؤسسان اولیه صنف فناوری اطلاعات عملا در این سالهای اخیر تنها کسانی در داخل جریان اصلی صنفی ایران رشد کرده‌اند که حاضر شده‌اند کسب و کار خود را که چندان هم بزرگ نبوده به پای مسلخ یا انتفاع منافع صنفی ببرند که آزاد معروفی یکی از همین چهره‌هاست.

آزاد معروفی که چهره شناخته شده برای بازار و کمیسیون شبکه بوده است دست کم دو بار در رای‌گیری‌های داخل استان بالاترین رای را آورده است اما در تعاملات صنفی لاجرم سمت ریاست یا حتی نایب رییسی سازمان را به گزینه‌های باسابقه‌تر یا متنفذ‌تر از خود واگذار کرده است. دو دوره عضو اصلی هیات مدیره بوده و در کمیسیون شبکه، اینترنت اشیا،‌ تعاملات ارزی و تنظیم مقررات بارها نماینده سازمان بوده و زیر بم این نهاد صنفی را به خوبی بلد است. آزاد معروفی به عنوان یک چهره رادیکال یا صاحب سبک صنفی معروف نیست ولی مشخصا با داشتن شرکتی قدیمی با ابعادی محدود و کوچک یکی از آن بخش‌های ساکت و پرکار بدنه صنف است که در پی آرمان‌های تأسیس سازمان بوده است.

در سوی دیگر حسین اسلامی گزینه تلخ و شیرینی برای سازمان نظام صنفی رایانه‌ای است. جوانی زیرک، خوش‌فکر و دارای ارتباطات فراوان در ساخت قدرت که تا کنون دو دوره به عنوان بازرس سازمان انتخاب شده ولی بدون شک در قیاس با آزاد معروفی نمی‌شود گفت دارای سابقه صنفی پررنگی‌ای است. نقطه قوت و البته شاید پاشنه آشیل حسین اسلامی در ارتباط نزدیکش با مراکز قدرت است که با توجه به رابطه نزدیکش ستاد اجرایی فرمان امام (ره) او را در میان مهره های نزدیک به صابر امامی مدیرعامل این روزهای شرکت قدرتمند و ثروتمند گسترش الکترونیک مبین‌ ایران سهامدار مخابرات ایران قرار می‌‌دهد. این طیف به صورت تاریخی از رقبای سیاسی محمد جواد آذری جهرمی به شمار می‌آیند و حتی چند ماه پیش امضایشان را می‌شد پای طرح تشکیل کمیسیون فناوری اطلاعات در مجلس دید که به علت موانع قانونی و سیاسی بسیار ناکام ماند ولی از همین حالا هم با توجه به نزدیکی این طیف از بازیگران فناوری اطلاعات کشور به مهرداد بذرپاش، رئیس فعلی دیوان محاسبات کشور که پیش از این در مجموعه‌هایی ستاد اجرایی فرمان امام(ره) هم مشغول بوده و از گمانه‌های رایج ریاست‌جمهوری بعدی است، آنها را به این طیف سیاسی هم منصوب کرد.

اسلامی بدون شک در صورت پیروزی در انتخابات تهران می‌تواند چهره جوان و قدرتمندی از این سازمان ارائه دهد که شاید در دولت احتمالاً محافظه‌کار بعدی تضمین بقای سازمان هم باشد ولی در این سوی ماجرا نمی‌شد ترس از سیاسی شدن سازمان را نادیده گرفت. به ویژه که در کمال ناباوری یک چهره سیاسی دیگر هم این بار بیرون از تهران وارد گود شده است.

نقشه جدید جهان

جنگ قدرت بین یک بازیگر جوان سیاسی و یک کهنه‌کار صنفی می‌توانست یا شاید می‌تواند در تهران با یک لیست مشترک خاتمه پیدا کند اگر نام دست راست وزیر جوان ارتباطات از شهر سحرآمیز اصفهان مطرح نمی‌شد. امیر ناظمی شاخص‌ترین چهره کابینه جهرمی در وزارت ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات است.

خبرها، یادداشت‌ها، گفت‌وگوهایش در صداوسیما و مواضعش در امور فناوری و سیاسی کشور به ویژه در توییتر او را به پای ثابت حمله طیف اصول‌گرا به ایده‌‌های وزارت ارتباطات تبدیل کرده است.

این دانش‌آموخته دکترای سیاست‌گذاری علم و فناوری و اصفهانی‌الاصل شاید چهره شگفتی‌ساز این دوره از انتخابات باشد چرا که نه تنها دارای هیچ سابقه مستقیم صنفی نیست بلکه اولین چهره‌ای است که با داشتن یک سمت فعال و مؤثر دولتی آن هم در داخل خود وزارتخانه مسئول این حوزه، وارد کارزار انتخاباتی می‌شود.

ناظمی هنوز تمام‌قد و روشن وارد انتخابات نشده ولی تحرکات صنفی اصفهان و ورود رسول سرائیان به این کارزار می‌تواند این احتمال را پررنگ کند که طیف اصفهان در حال صف‌آرایی به مدد مهره‌های دولتی در برابر استیلای تهران بر کرسی‌های ریاستی سازمان است.

سرائیان که دیگر اصفهانی مشهور و معاون سابق وزیر ارتباطات است سابقه مدیریت عاملی بر ارتباطات سیار و مخابرات ایران و اصفهان را هم در کارنامه دارد پس از مدت کوتاهی دبیر کلی سازمان در دوره اخیر در پی هدف قرار گرفتن هواپیمای اوکراینی حامل دختر و دامادش به زادگاهش برگشت و مدیرعامل شرکت قدیمی ایریسا شد.

او که از چهره‌های محبوب و مورد وثوق بازار مخابرات ایران است امروز شنبه ۱۲ مهر در توییتی با هشتگ هم آفرینی صنفی نوشت تحول و تعالی تنها با #اتحادـرقبا ممکن خواهد شد ولی در مورد اینکه تحول و اتحاد مورد نظر او چقدر مورد پذیرش قطب‌های جدید و قدیم صنفی فناوری ایران باشد جای تردید‌های فراوانی است.

پاییز داغ انتخاباتی

چالش سازمان نظام صنفی رایانه‌ای ایران در برابر انتخاب‌های موجود چندان ساده نیست. از یک طرف امکان مهندسی‌کردن انتخابات با توجه به تغییر جغرافیای صنفی و وزن بالا شرکت‌های بزرگ که بسیار وابسته یا نزدیک به قدرت هستند دیگر آسان نیست و این خطر هم وجود دارد که اگر گزینه‌های مانند آزاد معروفی با توجه به ریشه‌دار بودنش در صنف به تنهایی حتی برنده انتخابات تهران شود نتواند از فیلتر انتخاباتی در ابعاد ملی برای دریافت تائید رئیس جمهور وقت به راحتی عبور کند و باید برخی کینه‌ها و رقابت‌های قدیمی و خطر سازمانی جنگ‌زده یا بی‌اثر را هم به این نتایج این گزینه اضافه کرد. رئیس فعلی سازمان، محمدباقر اثنی عشری نیز به صراحت در برابر این جریانات با تکیه بر اصل بی‌طرفی سکوت اختیار کرده است.

سپردن سکان به تنهایی به دست یک جوان از جنس قدرت هم این دغدغه را ایجاد می‌کند که برخلاف میراث سازمان مبتنی بر تلاش حداکثری برای حفظ بدنه صنف و کاربران این صنف تبدیل به یکی از ابزارهای حاکمیت در تصمیمات از پیش تعیین شده سیاسی و حاکمیتی شود که اجاق سرد فعلی فعالیت‌های صنفی را به کل خاموش خواهد کرد و کابوس مؤسسان سازمان که در پی یک سازمان مطالبه‌گر و بی‌پروای اقتصادی بودند را رقم خواهد زد.

تلاش‌های بسیار در بین بزرگان سازمان از هفته پیش به صورت غیر رسمی آغاز شده تا این ماجرا در نهایت با یک لیست مشترک خاتمه پیدا کند و مشخصا گزینه‌های مهمی مانند بیژن عباسی آرند،‌ مدیرعامل ایرانسل، ولی‌ا… فاطمی از توسن یا محمدعلی یوسفی‌زاده مدیرعامل آسیاتک انتخاب راحتی بین یک دو قطبی صنفی – سیاسی نخواهند داشت و همین انتخابات را از چهره‌های شاخص تهی می‌کند. با این وجود موضوع ریاست سازمان همچنان به جای خود باقی است و احتمالاً اگر تا پایان وقت اداری هفته جاری خبر از یک لیست مشترک به گوش نرسد باید منتظر یک جدال تمام عیار در پایتخت بود. شاید احتمال تقسیم ریاست سازمان نظام صنفی تهران و نظام صنفی کشور میان این دو قطب می‌توانست متعادل‌ترین گزینه موجود باشد ولی باید دید اگر امیر ناظمی هم از سوی شرکت خصوص و عضو سازمان از اصفهان در ترکیب رقابت‌ها تمام‌قد وارد شود این تعادل شکننده با رنگ و بوی سیاسی که به آن وارد می‌شود باقی خواهد ماند یا نه. ترس از رویارویی و انتقام‌جویی دولت احتمالی بعدی را هم باید به نگرانی‌های ناظمی اضافه کرد.

مؤسسان سازمان پیش از این چند باری با خلق شگفتی در برابر قدرت‌های سیاسی و اقتصادی سازمان آنچه را کیان اقتصادی و صنفی این سازمان مردم‌نهاد می‌‌دانند محافظت کرده‌اند ولی حالا هم زمانه آنها گذشته و هم کشور در آستانه تغییراتی عمیق‌ و تاریخ‌ساز است. باید منتظر نشست و دید نقش این نهاد در آینده تاریخی کشور چگونه خواهد بود.