فروردین ماه امسال مردم کمتر از سال‌های گذشته خرید کردند

به گزارش پیوست، شیوع ویروس کرونا مدل رفتاری مردم را  طی دو ماه اخیر تغییر داده است و این تغییر رفتار در پایانه‌های فروش خود را به خوبی نشان می‌دهد. اگر آمار فروردین سال ۹۸ و فروردین امسال را با یکدیگر مقایسه کنیم کاهش میزان خرید به صورت چشم‌گیری مشخص است؛ چرا که تعداد تراکنش‌ها و همچنین مبلغ آنها در مقایسه با سال قبل با یکدیگر تفاوت خیلی کمی داشته است. تعداد تراکنش‌ها طبق گزارش شاپرک نسبت به فروردین ماه ۹۸ فقط ۵/۱۹ درصد بوده، این در حالی است که این تفاوت در مدت مشابه سال قبل بیش از ۲۶ درصد گزارش شده بود. همین تفاوت در مبلغ تراکنش‌ها نیز خود را نشان می‌دهد چرا که  مبلغ تراکنش‌ها نسبت به فروردین ماه سال قبل از آن فقط ۷/۸۵ درصد افزایش یافته است. اما این تفاوت مبلغ در سال‌های ۹۷ و ۹۸ در حدود ۵۵/۷۱ درصد گزارش شده بود. در اصل اگر اثرات تورمی را از ارزش تراکنش‌ها کم کنیم ارزش تراکنش‌های امسال نسبت به سال قبل (۹۸) نزدیک به ۱۰ درصد کاهش یافته است.

استقبال از خرید اینترنتی

شیوع کرونا بی‌شک رفتار مردم در خرید را تغییر داده و تجربه متفاوتی از خرید برای بسیاری از بخش‌های جامعه ایجاد کرده است. این تغییر رفتار به صورت واضح خود را در میزان ابزارهای پذیرش اینترنتی نشان می‌دهد. هر چند با توجه به فراگیر بودن کارتخوان‌های فروشگاهی و سهم قابل توجهی که این ابزار در پرداخت‌های خرد بر عهده دارند هر آماری را در کنار خود بی‌رمق می‌کنند؛ اما در فروردین ماه سهم تراکنش‌های انجام شده روی ابزار پذیرش اینترنتی به ۶/۷۰ درصد رسیده است. البته در ظاهر به نظر می‌رسد که این رقم در مقایسه با سال قبل فقط توانسته یک درصد سهم بازار بیشتری را به خود اختصاص دهد؛ اما همین میزان نشان دهنده استقبال مردم از این نوع خرید در این دوره است.

گزارش شاپرک نماینگر این است که متوسط تراکنش هر ابزار پذیرش شاپرکی در فروردین ماه امسال ۱۷۷ تراکنش بوده که این تعداد نسبت به مقدار مشابه ماه گذشته در حدود ۱۶/۲درصد کاهش یافته است و بیشترین کاهش نیز در متوسط تعداد تراکنش مربوط به کارتخوان فروشگاه است. در فروردین ماه متوسط تعداد تراکنش اینترنتی با افزایش ۰/۵۲درصدی مواجه بوده است. در اصل بخشی از کاهش تعداد تراکنش‌ها روی دستگاه‌های POS را درگاه‌های پرداخت اینترنتی جبران کرده‌اند.

اگر گزارش شاپرک نشان می‌داد که کارتخوان‌ها یا درگاه‌های اینترنتی کدام یک از اصناف در این دوره زمانی بیشترین تراکنش را داشته‌اند، دراین صورت امکان تحلیل رفتار شهروندان در این دوره به صورت واضح مشخص می‌شد.

از طرف دیگر اگر بخواهیم تفاوت میزان تراکنش‌های انجام شده روی دستگاه کارتخوان را با ابزار پذیرش اینترنتی مقایسه کنیم شاید نمودار زیر بهترین انتخاب باشد. همانطور که در این نمودار مشخص است سهم تعدادی و مبلغی تراکنش‌های ابزار کارتخوان فروشگاه‌های در فروردین ماه ۹۹ نسبت به ماه گذشته به ترتیب ۱/۹۹ و  ۷/۹۴ درصد کاهش داشته است. تعداد و مبلغ تراکنش‌های ابزار پذیرش اینترنتی در فروردین ماه ۹۹ نسبت به ماه گذشته به ترتیب ۱/۰۲ و  ۷/۷۵ درصد افزایش را تجربه کرده است.

استان‌ها و ابزارها

از دیگر شاخصه‌های قابل توجه در گزارش شاپرک استفاده بیشتر تهرانی‌ها از ابزار پذیرش اینترنتی در مقایسه با سایر استان‌های کشور است. در گزاش شاپرک مشخص شده که سه استان تهران، اصفهان و خراسان رضوی بیشترین میزان تراکنش‌ها از طریق ابزارهای پذیرش اینترنتی را داشته‌اند؛ اما در میان این سه استان نیز تفاوت میزان استفاده تهران از این ابزار با اصفهان بسیار مشهود است. در همین حال میزان تراکنش‌های موبایلی که تقریبا تمامی آنها از طریق USSD است در تهران در مقایسه با پرداخت اینترنتی کمتر است البته در استان‌های دیگر همچنان USSD با ابزار پذیرش اینترنتی شانه به شانه یکدیگر حرکت می‌کنند، به گونه‌ای که در استان ایلام میزان تراکنش انجام شده از طریق ابزار پذیرش موبایل یا USSD از ابزار پذیرش اینترنتی بیشتر است. این استان کمترین میزان استفاده از ابزار پذیرش اینرنتی را به خود اختصاص داده است. خراسان شمالی، کهگیلویه و بویر احمد، خراسان جنوبی، سمنان، زنجان ، قم، یزد، کردستان، سیستان و پلوچستان و هرمزگان جزو استان‌های شاخصی هستند که همچنان میزان استفاده از ابزار USSD در آنها بالاست.

پرداخت خرد

یکی از مشکلاتی که طی دوره‌های گذشته همواره شبکه پرداخت با آن مواجه بوده، حجم بالای تراکنش‌های خرد انجام شده روی شبکه است، تراکنش‌هایی که قاعدتا یا باید از طریق پول نقد انجام شود یا از طریق کیف‌ پول الکترونیکی و به صورت آفلاین. طبق گزارش شاپرک بیشترین تعداد تراکنش‌های ابزار کارتخوان فروشگاهی دارای مبلغی بین ۵ هزار تومان تا ۱۵ هزار تومان است. همچنین در حدود ۲۱/۷۳ درصد تعداد تراکنش‌های انجام شده روی دستگاه‌های POS مبلغ زیر ۵ هزار تومان را به خود اختصاص می‌دهند. همچنین ۴۰/۶۰ درصد تراکنش‌های ابزار کارتخوان فروشگاهی در بازه مبلغی ۵ هزار تومان تا ۲۵ هزار تومان هستند. استفاده از بستر آنلاین برای انجام این تراکنش‌ها علاوه بر اینکه هزینه نظام بانکی را افزایش می‌دهد ریسک شبکه پرداخت کشور را نیز بالا می‌برند. طبق گزارش شاپرک در فروردین ماه ۹۹ تعداد تراکنش‌هایی با مبلغ کمتر از ۵ هزار تومان روی کارتخوان‌های فروشگاهی از ۳۷۱ میلیون تراکنش گذشتهاست.  همچنین تعداد تراکنش‌های با مبلغ بین ۵ هزار تومان تا ۲۵ هزار تومان به حدود ۶۹۴ میلیون تراکنش رسیده‌ است. از همین روست که شاپرک اعلام می‌کند که ۹۰ درصد تراکنش‌های انجام شده روی دستگاه‌های کارتخوان مبلغی کمتر از ۵۰۰ هزار تومان دارند.

دامنه مبلغی تراکنش‌های انجام شده توسط ابزار پذیرش اینترنتی نیز تقریبا در همین حدود است. بیشترین تراکنش‌های انجام شده به میزان ۵ هزار تومان تا ۱۵ هزار تومان قرار دارد و تراکنش‌های انجام شده در این محدوده ۲۷/۰۶ درصد کل تراکنش‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. در این ابزار پذیرش حدود ۷۲/۳۵ درصد کل تراکنش‌ها دارای مبلغ کمتر از ۲۵ هزار تومان است از همین روست که بانک مرکزی معتقد بود اگر تعدادی از بانک‌های بزرگ کشور هنگام پیاده‌سازی رمز پویا همکاری بهتری با شبکه بانکی کشور داشتند، پس از پیاده‌سازی رمز دوم پویا قاعدتا نباید تعداد تراکنش‌های اینترنتی کاهش می‌یافت، چرا که اکثر تراکنش‌ها زیر ۱۰۰ هزار تومان است و مردم می‌توانند این مبالغ را با رمز ایستای خود پرداخت کنند.