درآمد کسب‌وکارهای اینترنتی از کسب‌وکارهای سنتی شفاف‌تر است

به گزارش پیوست، مرجان نکوآمال، معاون مدیرکل دفتر حسابرسی سیستمی و ریسک و تمکین، درمورد شرایط مختلف لحاظ کردن مالیات فروشگاه‌های اینترنتی توضیح داد: «در فروشگاه‌های اینترنتی که دارای درگاه پرداخت رسمی هستند، امکان ردیابی درآمدها و محاسبه مالیات به‌مراتب شفاف‌تر و دقیق‌تر است. در فروشگاه‌های اینترنتی که به درگاه پرداخت رسمی متصل هستند، روند شناسایی درآمدها و محاسبه مالیات با شفافیت و دقت بیشتری انجام می‌گیرد. اگر یک کسب‌وکار آنلاین بخواهد به درگاه پرداخت متصل شود، ناگزیر باید فرآیندهای مشخصی را از طریق بانک طی کند.

او گفت: «در این مسیر، اطلاعات مربوط به حساب بانکی فرد از سوی بانک مرکزی در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار می‌گیرد. به این ترتیب، برای صاحب کسب‌وکار پرونده مالیاتی تشکیل شده و درآمد حاصل از فروش آنلاین مشمول محاسبه مالیات خواهد شد. با این حال، در مواردی که فروش از طریق ابزارهای غیررسمی یا به‌صورت مستقیم و بدون استفاده از درگاه پرداخت انجام می‌شود، شناسایی دقیق درآمد با چالش‌هایی همراه است. در واقع، یکی از مهم‌ترین مسائل در این زمینه، نبود شفافیت در ثبت تراکنش‌هاست».

چالش‌های کسب درآمد فروشگاه‌های اینترنتی بدون درگاه پرداخت

او گفت: «اما در مواردی که از ابزارهای غیررسمی یا فروش مستقیم به مشتری بدون درگاه پرداخت استفاده می‌شود، شناسایی درآمد واقعی با دشواری‌هایی همراه است. در واقع یکی از چالش‌های ما همین عدم شفافیت در ثبت تراکنش‌ها است. البته با توجه به قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور، در راستای حمایت از توسعه اقتصاد رقومی (دیجیتال) در کشور و تشویق کسب و کارهای اینترنتی به استفاده از سکو (پلتفرم‌)های داخلی، تا پایان سال ۱۴۰۲ درآمد کسب و کارهای اشخاص حقیقی در سکو (پلتفرم)های داخلی مورد تأیید وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات که تا پایان سال ۱۴۰۱ فاقد پرونده مالیاتی بوده‌اند، مشمول نرخ صفر مالیاتی قرار گرفته اند.

او ادامه داد: همچنین عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی توسط اشخاص یادشده بابت کسب و کارهای اینترنتی تا پایان سال ۱۴۰۰ موجب محرومیت از معافیت‌های مالیاتی نخواهد بود. اگر فروش آنلاین در پلتفرم‌های داخلی یعنی شبکه‌های اجتماعی ایرانی صورت بگیرد، کاربران معاف از مالیات شده اند.

مرجان نکوآمال در توضیح سازوکار شناسایی درآمدهای حاصل از فروش اینترنتی گفت: «درآمد حاصل از فروش آنلاین می‌تواند از مسیرهای متنوعی شکل بگیرد. گاهی یک فرد در کنار مغازه فیزیکی خود، صرفاً برای گسترش فروش از بسترهایی مانند اینستاگرام یا تلگرام استفاده می‌کند. حتی اگر این نوع فروش آنلاین فاقد درگاه پرداخت باشد، به‌دلیل وجود محل کسب و استفاده از کارتخوان، حساب بانکی متصل به آن به‌عنوان حساب تجاری شناسایی می‌شود. در این شرایط، تراکنش‌های مالی آن حساب بررسی می‌شود و اگر درآمد ناشی از فروش کالا یا خدمات تأیید شود، مطابق اطلاعات پرونده مالیاتی، مشمول مالیات خواهد بود—حتی در صورتی که پرداخت‌ها از مسیرهایی مثل کارت‌به‌کارت یا انتقال وجه مستقیم انجام شده باشد.»

او درمورد نحوه درنظر گرفتن مالیات در شیوه‌های مختلف پرداخت فروش آنلاین توضیح می‌دهد: «اگر پرداخت‌ها در فروش آنلاین به‌صورت مستقیم و مثلاً از طریق کارت‌به‌کارت انجام شود، باز هم بانک مرکزی، در صورت عبور تراکنش‌ها از شاخص‌های مشخص، حساب را به‌عنوان حساب تجاری شناسایی کرده و به سازمان امور مالیاتی گزارش می‌دهد. ما نیز در ادامه، بررسی می‌کنیم که آیا تراکنش‌های انجام‌شده ناشی از فعالیت اقتصادی و فروش کالا بوده است یا خیر. اگر تأیید شود که مبالغ واریزی به حساب های بانکی منشأ درآمدی داشته است، فرایند تشکیل پرونده مالیاتی و محاسبه مالیات طبق ضوابط قانونی انجام خواهد شد».

او با اشاره به تفاوت میان پلتفرم‌های بزرگ تجارت الکترونیکی و فعالیت‌های انفرادی افزود: «فروشگاه‌ها و سایت‌های اینترنتی مانند دیجی‌کالا و دیوار، به عنوان مؤدی مالیاتی دارای پرونده مالیاتی مشخص و فعالیت رسمی در حوزه تجارت الکترونیکی هستند. فروشندگانی که از بستر این پلتفرم‌ها برای عرضه کالا استفاده می‌کنند، نیز در صورت داشتن مشخصه‌های فعال اقتصادی مشمول قوانین مالیاتی خواهند بود».

وی توضیح داد که از آن‌جایی که پرداخت‌ها از طریق درگاه‌های رسمی این پلتفرم‌ها انجام می‌شود، فرآیند شناسایی درآمد و محاسبه مالیات ساختار مشخصی دارد. در این سیستم، مالیات صرفاً بر درآمد فروشندگان محاسبه می‌شود و کارمزد پلتفرم‌ها از این مبلغ مستثناست. به همین دلیل، جریان مالی فروشنده و سهم واقعی او از فروش قابل تفکیک و محاسبه است.

او در ادامه درباره نقش درگاه‌های پرداخت الکترونیکی در شناسایی مالیاتی افراد گفت: اگر فردی درگاه پرداخت متصل به حساب بانکی داشته باشد، آن حساب از نظر بانک مرکزی یک حساب تجاری محسوب می‌شود. اطلاعات این حساب‌ها به سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود و به پرونده های مالیاتی مؤدیان الصاق و یا در صورت عدم داشتن پرونده برای آنها پرونده مالیاتی تشکیل می‌گردد. اما در مواردی که فرد بدون استفاده از درگاه، به‌صورت کارت‌به‌کارت و غیررسمی فعالیت کند، شناسایی درآمد اقتصادی سخت‌تر خواهد بود، هرچند باز هم با توجه به شاخص‌های بانک مرکزی و تجاری بودن حساب بانکی اشخاص شناسایی خواهد شد.»

تشخیص حساب‌های تجاری برحسب تراکنش‌های بانکی

نکوآمال تأکید کرد که تمامی حساب‌های بانکی که از شاخص‌های مشخصی عبور کنند، از سوی بانک مرکزی به‌عنوان «حساب تجاری» یا «حساب مشکوک به تجاری» معرفی می‌شوند و در این صورت سازمان مالیاتی موظف به بررسی آن‌ها خواهد بود: ما بررسی می‌کنیم که آیا تراکنش‌ها واقعاً مربوط به فعالیت اقتصادی است یا نه. اگر اقتصادی باشد، فرآیند رسیدگی مالیاتی برای آن حساب آغاز می‌شود. بنابراین حتی فروشندگان خرد که در پیام‌رسان‌هایی مانند تلگرام فعالیت دارند، در صورتی که تراکنش‌های بانکی‌شان به حد مشخصی برسد، مشمول بررسی مالیاتی خواهند بود.»

در پایان، او درباره نقش پلتفرم‌های تجارت دیجیتال توضیح داد: «در پلتفرم‌هایی مانند دیجی‌کالا، درآمد مربوط به فروشنده کالا در نظر گرفته می‌شود و نه پلتفرم. در این ساختار، هر کدام از طرفین، چه فروشنده، چه ارائه‌دهنده بستر، دارای پرونده مالیاتی جداگانه هستند و براساس سهم و نوع درآمد خود، مالیات پرداخت می‌کنند».

او درباره نقش درگاه‌های پرداخت گفت: «درگاه‌های پرداخت، به‌واسطه نقش کلیدی‌شان در پردازش تراکنش‌های آنلاین، به ابزاری مؤثر برای سنجش درآمد واقعی فروشگاه‌های اینترنتی تبدیل شده‌اند. برخلاف مالیات‌های سنتی که عمدتاً بر اساس اعلام میزان درآمد در اظهارنامه و ارائه اسناد مالی در حسابرسی مالیاتی محاسبه می‌شوند، تراکنش های واریز به حسابهای بانکی از طریق درگاه‌های پرداخت و بارگذاری داده‌های آن مستقیماً در پرونده‌های مالیاتی مؤدیان ابزار شناسایی درآمد قابل اتکاء و مستند و در عین حال به عدالت مالیاتی نزدیک تر است و همچنین ساختار مالیاتی را به سمت بهره برداری بهتر و مناسب تر از اطلاعات برای حسابرسی سیستمی سوق می دهد. این مدل، کنترل و نظارت مالیاتی را بدون نیاز به دخالت‌های دستی و با دقت بالاتری ممکن می‌سازد.»

مالیات تعلق گرفته به دستگاه‌های کارت‌خوان و سپرده‌های افراد

او درباره جایگاه دستگاه‌های کارتخوان در نظام مالیاتی توضیح داد: «دستگاه کارتخوان یا پایانه فروش، از نظر قانون ابزار رسمی پرداخت در فعالیت‌های اقتصادی محسوب می‌شود. به همین دلیل، از لحظه‌ای که استفاده از دستگاه آغاز می‌شود، مشمول بررسی مالیاتی خواهند بود. در سال‌های ابتدایی اجرای قانون، مواردی داشتیم که افراد برای مقاصد غیرتجاری مانند اجاره خانه، بازپرداخت قرض یا حتی چنج پول میان کسبه از کارتخوان استفاده می‌کردند. همین موضوع باعث افزایش تراکنش‌ها و در نتیجه محاسبه مالیات غیرواقعی برای برخی افراد شده بود. البته اعتراضاتی که در این زمینه ثبت شد، رسیدگی گردید و بخشنامه‌هایی صادر شد تا در صورت اثبات غیرتجاری بودن تراکنش، آن مبالغ از پایه مالیاتی حذف شوند».

نکوآمال گفت: «اطلاع‌رسانی گسترده‌ای در این زمینه انجام شده تا مشاغل و صاحبان دستگاه‌های کارتخوان بدانند که هر مبلغی که از طریق دستگاه آن‌ها تراکنش می‌شود، در حکم درآمد تلقی می‌گردد؛ بنابراین ضروری است که استفاده از این ابزار صرفاً در مسیر فعالیت اقتصادی واقعی صورت گیرد».

همچنین معاون دفتر حسابرسی سیستمی مالیات، درمورد استثنائات مالیات دستگاه کارتخوان برخی از مشاغل گفت: پزشکان از جمله مشاغلی هستند که طبق قوانین مالیاتی سال‌های اخیر، ملزم به استفاده از دستگاه کارتخوان متصل به سامانه مؤدیان شده‌اند. به گفته مرجان نکوآمال، قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان صراحتاً دستگاه‌های کارتخوان را به‌عنوان ابزار پرداخت فعالیت اقتصادی شناسایی کرده و مشاغل پزشکی نیز مشمول این الزام قانونی هستند. خوشبختانه بخش عمده‌ای از جامعه پزشکی به این قانون پایبند بوده و پرونده‌های مالیاتی خود را نیز به‌طور منظم تکمیل کرده‌اند.

در ادامه درباره مالیات بر سپرده‌های بانکی نیز گفت: «سود سپرده‌های بانکی، چه برای اشخاص حقیقی و چه در اغلب موارد برای اشخاص حقوقی، معاف از مالیات است و در حال حاضر مشمول قانون مالیاتی نمی‌شود. تنها در یکی از سال‌های گذشته، طبق قانون بودجه همان سال، سود سپرده بانکی شرکت‌ها از معافیت ماده ۱۴۵ خارج شد که آن هم به‌صورت محدود و موقتی در سال ۱۴۰۱ برای سپرده‌های اشخاص حقوقی و شرکت‌ها اجرا گردید».

او در مورد نظارت بر تراکنش‌های حساب‌های بانکی توضیح داد: «با وجود معافیت مالیاتی برای سود سپرده‌ها، در ارتباط به حساب‌های بانکی که تحت عنوان سپرده ایجاد شدند؛ اما از شاخص‌های تعیین‌شده توسط بانک مرکزی عبور نمایند، به ‌عنوان حساب تجاری مشکوک به تجاری شناخته شده و به سازمان امور مالیاتی گزارش می‌شود. در این موارد، سازمان بررسی می‌کند که آیا تراکنش‌ها ناشی از فعالیت اقتصادی هستند یا خیر. برخی فعالان اقتصادی سعی می‌کنند با استفاده از حساب‌های سپرده به‌جای حساب‌های جاری، ساختار مالیاتی را دور بزنند، اما چنان‌چه شواهدی از استفاده تجاری از این حساب‌ها مشاهده شود، سازمان نسبت به شناسایی درآمد و مطالبه مالیات اقدام خواهد کرد».