پژوهشی در بنیادهای حقوقِ هوشِ مصنوعی (۱۴)؛ مسئولیتِ حاکمیت در برابر هوش مصنوعی

الف - حاکمیت به مثابه ابزار در یادداشت سیزدهم (بندهای ۱۰۶ الی ۱۱۱) به ضرورت انعطاف در حکمرانی بر هوش مصنوعی پرداخته و توضیحاتی تقدیم شد. من قصد دارم با دو واژه «اقتضا» و «انتظار»، یادداشت چهاردهم را آغاز کنم. در اقتضا، اشاره به آن ضرورتی داریم که برای حکمرانی در عرصه هوش مصنوعی باید در کانون توجه قرار گیرد که در همین راستا، مساله «انعطاف» به بحث گذاشته شد. در وجه دیگر باید از انتظارمان سخن بگوییم، به این قرار که حکمرانی در هوش مصنوعی، بناست چه انتظاری را برآورده کند. صرف نظر از جزئیاتی که در ادامه درخور توجه خواهد بود، من بر تیتر این یادداشت نیز تاکید دارم. به نظر می‌رسد فرهنگ سیاسی و حقوقی ما نیازمند یادآوری و اشاره مکرر به «مسئولیتِ حاکمیت» است. حاکمیت نیز مانند هر ساختار مدرنِ دیگر، به منزله یک ابزار مورد توجه است و ارزیابی آن بر اساس «کارآمدی» صورت می‌پذیرد. چنان‌که هواپیما یک ابزار است و باید پرواز کند. صرف اینکه بگوییم این هواپیما مجلل و آراسته به چراغ‌های رنگارنگ است اهمیت نمی‌یابد مگر اینکه اولاً وظیفه اساسی آن- یعنی پرواز- محقق شود. بنابراین لازم است به نقش ابزاری حاکمیت توجه تام داشته باشیم. ب - طرح موضوع در روزهای پایانی سال دو هزار و بیست و سه، نهاد عالی مشورتی در سازمان ملل متحد، در زمینه هوش مصنوعی، گزارشی با عنوان «حکمرانی هوش مصنوعی برای بشریت» (Governing AI for Humanity) منتشر کرد. گرچه پس از آن نیز اسنادی به تصویب مراجع بین‌المللی رسیده که در یادداشت‌های گذشته به آن اشاره کرده‌ام اما اهمیت این سند از آن روست که متن ارائه‌شده حاصل اظهارنظر و هم‌اندیشی ۳۸ عضو از کشورهای مختلف و بخش خصوصی و نهادهای مدنی و دانشگاهی است. حائز اهمیت است که بدانیم این اعضا در مقام شخصی خود به طرح دغدغه پرداخته‌اند و نه به عنوان نمایندگان...