چرا تپسی‌فود از اسنپ‌فود شکایت کرد؛ وکیل تپسی: از اسنپ بپرسید

چرا دائم با اسنپ درگیر هستید؟

باید این سوال را از اسنپ پرسید که چرا رویه‌های ضدرقابتی را این قدر ادامه داده و هر روز در این باره خلاقیت جدیدی به خرج می‌دهد. اگر به گذشته برگردیم، به این نتیجه می‌رسیم که اگر اسنپ این همه خلاقیت در رویه‌های ضدرقابتی را در رقابت به کار می‌برد، هم اوضاع برای خودش و همه بقیه بهتر می‌شد.

منظور شما از خلاقیت‌ در رفتارهای ضدرقابتی چیست؟

سال ۹۶ اسنپ‌ اجازه نمی‌داد راننده‌ها هم‌زمان در اسنپ و تپسی کار کنند و کاربران راننده مجبور به همکاری با یکی از اپلیکشن‌ها بودند، اسنپ در ابتدا این موضوع را در پیامی در اپلیکیشن علنی اعلام کرده بود اما بعد از شکایت ما، پیام از جانب اسنپ حذف شد. اما همچنان رانندگان قادر به همکاری با دو پلتفرم نبودند و این بار نوشته شده بود که با مرکز تماس صحبت کنید و رانندگان دوباره از طریق تماس با کال‌سنتر متوجه می‌شدند که باید تپسی را از گوشی خود پاک کنند.

الان در اسنپ‌فود هم شاهد این خلاقیت هستیم، پس از آنکه شورای رقابت به پرونده چیلیوری رای داد و قراردادهای اسنپ را ضدرقابتی دانست، حالا شاهد هستیم که بعد حذف چیلیوری هم این قراردادها حفظ شده است و هر روز ماهیت جدیدی پیدا کرده است.

خلاقیت جدید اسنپ‌فود این‌بار به این شکل نیست که حق نداری با دیگران کار کنی، بلکه می‌گوید تو مخیری با دیگران کار کنی اما اگر با دیگران کار کردی، باید تخفیف‌هایی که تا کنون به تو داده‌ام را به من برگردانی. این همان جریمه‌ای است که بوده. شکل سخت گذشته را ندارد، فقط نسخه جدیدتری در قراردادهای جدیدتر و متفاوت‌تر است. مثلا در قرارداد شرط می‌گذارد که باید کل ظرفیت فروش آنلاینت را به مدت دو سال به من بفروشی، این کار یعنی شما نمی‌توانی با کس دیگری کار کنی.

ما شاهد این هستیم که اسنپ شکل اقدامات را تغییر می‌‌دهد. در پرونده هزار سیم‌کارت این همه اپراتور گذاشت که تک به تک سفر بگیرند و  اطلاعات ۱۴هزار راننده ما را دربیاورند.اگر این همه خلاقیت و انرژی را صرف فیچرهای بهتر پشتیبانی و خدمات بهتر می‌کرد، حالا اوضاع برای همه بهتر بود، در نتیجه این سوال را به جای ما باید از اسنپ پرسید.

شما حالا سوپر اپ شده‌اید، اگر بخواهید برای اضافه کردن هر ویژگی(فیچر) جدید با اسنپ درگیر شوید، شدنی نیست و به نظر می‌رسد انرژی زیادی هم از شما می‌گیرد؟

بله همینطور است. اینجاست که نقش تنظیم‌گر به شدت اهمیت پیدا می‌کند. این موضوع مخصوص کشور ما نیست. در روند جهانی می‌بینیم که حقوق رقابت به این سمت می‌رود که بار بر دوش کسی می‌افتد که اقدامات ضد رقابتی انجام می‌دهد و به بازیگر مسلط فشار وارد می‌شود. به این شکل که حقوق رقابت می‌گوید اگر بازیگر مسلط تویی، اقدامات تو ضد رقابت است مگر اینکه بتوانی خلافش را ثابت کنی. قوانین در دنیا به این سمت رفته است که می‌داند شرکتی که تحت فشار اقدامات ضدرقابتی است نمی‌تواند دائم روی کسب و کار خود تمرکز کند و نباید زمان خود را روی اثبات کردن اقدامات ضدرقابتی هدر دهد. با درک این مطلب حقوق رقابت دنیا به این سمت رفته است که اگر کسب و کاری را در موقعیت مسلط تشخیص دهد او را وادار به اثبات خلاف این ادعا می‌کند. مثلا یکی دیگر از رفتارهایی که سابقا به عنوان رویه‌های ضدرقابتی شناسایی شده اعطای تخفیف منوط به همکاری انحصاری است. در این جا فرض می‌گیرد این ضد رقابتی است و  شاکی از اثبات بی‌نیاز می‌شود، در این جا به کسب و کاری که از آن شکایت شده می‌گوید اگر این رفتار اخلال در رقابت نیست تو ثابت کن. به من به عنوان بازیگر تازه‌واردتر فضا می‌دهد که تمرکز بیشتری بر بازار بگذارم و انرژی کمتری از من در شکایت و شکایت‌کشی گرفته شود.

در ایران این روال به چه شکل است؟

مرجع تنظیم‌گر ما هم در ایران باید به این سمت برود. در شکایت اخیر ما اگر چه موضوع بر سر پرونده اسنپ است اما ما علیه شرکت هلدینگ طرح شکایت کرده‌ایم. هلدینگ همه شرکت‌های گروه اسنپ شرکت ایده نگاران اطلس جزو طرف‌های شرکت ما در این دعواست. بر خلاف دفعات قبل که فقط شرکت ارائه دهنده خدمات را مستقیم طرف دعوی قرار می‌دادیم این‌بار خود هلدینگ را طرف دعوی قرار دادیم چون این سیاست در تمام شرکت‌های زیرمجموعه دنبال می‌شود. همان‌طور که می‌دانید ازکی‌وام هم در حوزه پرداخت از اسنپ‌پی شکایت کرده است و همه این موضوعات نشان می‌دهد این سیاست‌ها همه در یک جا گرفته می‌شود.

یاد خاطره سال ۹۶ در جلسه رسیدگی افتادم که میلاد منشی پور رو به شورای رقابت گفت اگر حالا شورای رقابت جلوی رویه‌های ضدرقابتی در اسنپ را نگیرد این به کل اکوسیستم بسط پیدا می‌کند. همراهی شورای رقابت چراغ سبز به این دعوی نیست و این موضوع را به دعوای اسنپ و تپسی تقلیل ندهید در حد یک اکوسیستم ببینید که اگر جلوی آن گرفته نشود، این اتفاق در همه حوزه‌ها رخ می‌دهد. که می‌بینید دقیقا همین هم شد.

نامه سرگشاده‌ای که الوپیک هم نوشته بود صاحبان کسب و کار در رشته‌های مختلف همه از یک چیز صحبت می‌کردند تمرکز انحصارگرایانه اسنپ در سمت تامین کنندگان. این اتفاق دراسنپ فود، در اسنپ شاپ و هم در اسنپ‌پی رخ داده است و هرجا اسنپ وارد شود مادامی که این سیاست در شرکت مادر وجود دارد و برخورد قاطعی برای تمام شدن این رویه ضدرقابتی و محدود کردن تامین کننده‌ها وجود نداشته باشه این رویه همیشه ادامه دار خواهد بود؟

در نقطه‌ای تپسی تنها بود، شرایط مالی با اکنونی که یکی از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین گروه صنعتی یعنی گلرنگ را پشتوانه خود نداشت، فرق می‌کند، حالا گلرنگ در کنار تپسی است و به نظر می‌رسد راهکارهای دیگری هم جز شکایت وجود دارد و راه‌های جدیدی برای بیشتر کردن سهم بازار می‌توانید خلق کنید، از چه راهکارهایی استفاده کرده‌اید؟

در واقع ورود گلرنگ باعث شد بتوانیم به تبدیل شدن به یک سوپراپ فکر کنیم و همین هم باعث شده موقعیت ما با قبل فرق کند. مفهومی در بازارهای دیجیتال وجود دارد به اسم اثر شبکه‌ای که بسیار قدرتمند است و نمی‌شود این اثر شبکه‌ای را ندیده گرفت. پرونده اسنپ‌فود را مثال می‌زنم، وقتی اسنپ در این بازار موقعیت مسلط و کاربران زیادی دارد تمام رستوران‌های برند، رستوران‌های زنجیره‌ای و درجه یک را در قرارداد انحصاری با خود قرار داده است. در نتیجه من نمی‌توانم رقابت کنم، چون شرایط بازار نرمال نیست. وضعیت اقتصادی مسلط هیچ اشکالی ندارد و حق هر کسی است که زودتر وارد بازار شده است اما جایی به مشکل برمی‌خوریم که سواستفاده مطرح می‌شود، وقتی که بازیگر مسلط کاری کند که دیگران به هیچ قیمتی نتوانند وارد بازار شوند.

زمانی که لایحه را تقدیم شورا کردیم، این موضوع را تحلیل اقتصادی کردیم. تا زمانی که سهم اسنپ از حدی کمتر نشود با هر میزان تخفیف، اثر سیکلی که اسنپ ایجاد کرده را نمی‌توان خنثی کرد. با صرف تامین منابع مالی با کمیسون صفر و تخفیفات زیاد هم این امر امکان‌پذیر نیست. چون چرخه و قفلی ایجاد شده که نمی‌شود آن را شکست و اینجاست که باید مرجع تنظیم‌گر وارد شود و این اتفاق تمام در دنیا میفتد. اگر این‌طور نبود عملا نیاز به حقوق رقابت نبود اما ما می‌بینیم در کشورهایی که اقتصاد آزادی دارند حقوق رقابت به شدت پیشرفته است و هرروزه در این باره توسعه پیدا کرده‌اند، چون بازار آزاد وقتی می‌تواند بازار سلامت و امنی باشد که همه کسب و کارها در آنجا رشد کنند. اینجا هم ما لازم نداریم کسب و کار به حالت نرمال برگردد. وقتی به حالت نرمال برگردد اینجاست که منابع مالی گلرنگ، دانش فنی تپسی و فناوری‌های هوش مصنوعی و تیم خبره کمک می‌کنند. ما در همین مدت هم دیدیم که جامعه خیلی مشتاق است و از ورود بازیگر جدید و همکاری استقبال می‌کنند. اما قراردادهای انحصاری طولانی مدت اسنپ جریمه‌های هنگفتی را در مقابل آنها قرار داده و امکان همکاری را سلب کرده است. پس صرفا با منابع مالی کار پیش نمی‌رود.

رای شورای رقابت تا کنون نتیجه داده و با این رای کاری از پیش برده شده است؟

از طرح شکایت در شورای رقابت از سال ۹۶ تا کنون دو هدف را دنبال می‌کنیم. یک بخش به خودمان و بخش دیگر به خود اکوسیستم برمی‌گردد. ما از سال ۹۶ که طرح دعوی کردیم می‌دانستیم که ممکن است منجر به رای نشود و حتی رای، اثر ملموس بیزینسی نداشته باشد. اما هدف این بود که حقوق رقابت ما به روال دنیا بپیوندد و تلاش کنیم پله پله این اتفاق بیفتد. تپسی همیشه رویه‌ساز بوده هم در ورود بورس چه در دستورالعمل‌های کشوری تاکسی آنلاین و چه زمینه‌های دیگر. در حقوق رقابت هم سعی کرده‌ایم رویه‌سازی کنیم. این ماموریت را برای خودمان می‌بینیم و جزو معدود بازیگرانی بودیم که از ابتدا و علی‌رغم منابع مالی کمتر، تنها رقیبی بودیم که باقی ماندیم و سخت جنگیدیم. علاوه بر اینکه رای شورای رقابت به شدت می‌‌تواند اثرگذار باشد به شرطی که شورای رقابت از تمام ظرفیت‌هایی که قانون به آن داده است، استفاده کند.شورای رقابت اختیارات وسیعی مثل اجازه بازرسی، حکم قضایی برای ورود و بررسی دارد و بسیاری نکات دیگر.

در ماده ۶۱ اصل ۴۴ حقوق رقابت فصل ۹ آمده است که شورای رقابت چه اختیاراتی دارد، هر چند اختیارات شورای رقابت در ایران به سایر مراجع دیگر دنیا که خسارات آنچنانی تعریف کرده‌اند، نمی‌رسد جوری که اساسا برای کسب و کار نصرفد که به رویه ضدرقابتی فکر کند. در دنیا این جرائم به قدری سنگین است که کسب و کار می‌گوید اصلا به رویه‌های ضد رقابتی فکر نکند در حقوق  ایران همچین خسارت‌هایی نداریم. اما شورای رقابت ابزارهایی دارد که بتواند ازآنها استفاده کند و راهگشا باشد. برای مثال در این پرونده اگر شوای رقابت اعلام بی‌اعتباری این توافقات را بکند، این بند از پای رستوران‌ها باز شده و تازه شرایط نرمال می‌شود. در این زمان است که می‌شود با اسنپ در بازارکسب و کار در زمینه ساده شروع به رقابت کرد. اینجاست که به لحاظ منابع مالی و فیچرها باید بتوانیم با بازیگر اول که سهم بسیار بزرگی هم دارد رقابت کنیم. اما تا زمانی که این بند از پای رستوران‌ها باز نشود بی فایده است و اگر ما نتوانیم هیچ‌کس دیگر هم نمی‌تواند. چون گلرنگ از بزرگ‌ترین مجموعه‌ها در کشور است. در کشور و کس دیگر یارای این کار را نخواهد داشت اما بدون گسستن‌ از این بندها نمی‌توانیم کار کنیم.

در نتیجه شورا می‌تواند کاری انجام بدهد اما بسته به اختیار و اینکه از چه مجازاتی از بین ماده ۶۱ انتخاب کند که اگر اعلام بطلان و بی‌اعتباری این توافقات را کند و این توافقات را ضدرقابتی بشناسد کار می‌تواند جلو برود.

روند پاسخ‌دهی و رای شورای رقابت چقدر طول می‌کشد؟ در این مدت محکوم هستید که این بازار را از دست بدهید؟

شورای رقابت در این باره خیلی متفاوت عمل کرده ورسیدگی کرده است.هم تجربه سریع داریم هم تجربه طولانی مدت. امیدواریم با توجه به اهمیت موضوع این بار با سرعت رسیدگی شود و من هم‌زمانی طرح شکایت خودمان، دوستان ازکی وام و زودکس را به فال نیک می‌گیرم. این‌روزها شرایطی شده که با اینکه رستوران‌ها از ما سفارش می‌گیرند و با ما کار می‌کنند ناگهان با ما قطع همکاری می‌کنیم.وقتی از آنها سوال می‌کنیم می‌گویند از اسنپ تماس گرفته‌اند که اگر با تپسی‌فود قطع همکاری نکنید نمی‌توانید از اسنپ‌فود سرویس بگیرید. این شبیه پرونده ما در سال ۹۶ است که اگررانندگان  تپسی را پاک نمی‌کردند نمی‌توانستند راننده اسنپ باشند. این را به ظاهر به اختیار رستوران‌ها گذاشته‌اند. در حالی که همه اینها شبیه به یک چرخه عمل می‌کند و ما همه اینها را باید کنارهم دیگر نگاه کنیم. تخفیف‌هایی که تبدیل به جریمه می‌شود به علاوه امتیاز یک و نیم به علاوه سهم بازار همه اینها باعث می‌شود رستوران در یک داد و ستد(trade off) نامتوازن قرار بگیرد و خب مشخص است فعلا ترجیح بدهد با اسنپ کار کند.چون سهم بازار اسنپ به قدری زیاد است که من هرچقدر تخفیف بدهم کمیسیون صفر کنم نمی‌توانم با این اثر بجنگم.

اسنپ سهم بازار خود را به گونه‌ای ثابت کرده که در سال‌هایی که رقیب نداشته این سهم را بیش‌و‌بیشتر کرده و با این چرخه کسی نمی‌تواند وارد شود. رستوران نگاه می‌کند که چند سال است که با اسنپ فود کار کرده و ضریب یک و نیم را از دست بدهد تخفیف را از دست بدهد نمی‌صرفد. یک کسب و کار خیلی طول می‌کشد تا شروع کند به سفارش گرفتن. خیلی فرق می‌کند با یک جا برای امروز کار کنی یا سال‌ها باشد که خدمت گرفته باشی.اسمش انتخاب و اختیار است اما رستوران چاره‌ای جز این انتخاب ندارد.

اسنپ هم می‌تواند مدعی باشد که با زیرساخت‌هایی که از آغاز کارش تا کنون ایجاد کرده و تلاش‌هایی که در اکوسیستم برای خلق این چرخه کرده است و به واقع کسب و کارها را دیجیتال معرفی کرده است، این انحصار را حق خود بداند؟

من معتقدم اگر این حق را اسنپ برای خودش قائل باشه هیچ وقتی بازیگر دومی حق نداشته در جهان وارد عرصه بازار شود در صورتی که اینطور نیست و برای همین است که در دنیا کسب و کارها از این رفتار منع شده‌اند.وقتی کسب و کاری به عنوان بازیگر اول وارد میدان می‌شود، بدیهی است که اتوماتیک‌وار از امتیازاتش برخوردار باشد. درست است بازیگر اول بودن سخت‌تر است که بازار را برای ورود آماده کنی و آموزش دهی. اما امتیازات بیشتری هم بازیگران اول در اختیار دارند. انتظار و سطح سرویسی که از بازیگر اول توقع می‌رود به مراتب کمتر است. وقتی کسب و کاری بازیگر اول است بدون رقیب کاربر می‌گیرد  و با هر سطح از سرویس بیشترین سهم بازار را دارد  و هزینه تمام شده جذب هر کاربر به مراتب کمتر از بازیگر دوم و سوم است. این روال در همه کسب و کارهای دیجیتال وجود دارد. اسنپ به عنوان بازیگر اول بودن اتوماتیک این امتیاز را برده و آن را در اختیار دارد. اما اسنپ بیشتر می‌خواهد. برای من سوال است که چرا تا کنون یک نفر از اسنپ نپرسیده چرا با حذف چیلیوری قراردادهای انحصاری را حذف نکرده، اصلا با چه کسی میخواسته رقابت کند. میخواسته رقیب دیگری وارد بازار نشود سوال کلیدی این است که تحمل هیچ رقیبی را نداشته و ندارد.

از نمونه‌هایی از مدارک انحصار و بندهای قراردادی که می‌خواهید از آن استفاده کنید، بگویید.

یک چیزهایی در خود وبسایت رسمی اسنپ‌فود قابل مشاهده است خود اینها مستندات ماست. اینکه به دو امتیاز خاص اشاره می‌شود.کسانی با اسنپ قرارداد انحصاری منعقد کنند دو امتیاز خواهند داشت. یعنی ضریب امتیاز عملکرد کلی ضرب در یک و نیم می‌شود که به اطلاع من مصرف کننده نمی‌رسد و من فرض می‌کنم رستوران بهتری است دچار این اشتباه می‌شومکه رستوران بهتری است.

نمی‌داند چون قرارداد انحصاری دارد و ضریب یک و نیم بگیرد این در وبسایت اسنپ هست که من ضریب امتیاز عملکرد شما را ضرب در یک و نیم می‌کنمیک جای دیگر هم می‌گوید اگه با من قرارداد انحصاری ببندی تخفیف در کمیسیون میدهم وقتی ضدرقابتی است که  تخفیف به شرط  انحصار باشد ولی اگه کار نکنی با من تمام تخفیف را باید پس بدهی.

در نهایت چقدر امیدوار هستید که بتوانید رای شورای رقابت را بگیرید؟

ما همواره امیدواریم و رویه ما در جنگیدن و ادامه دادن در گروه تپسی نشان داده که امیدواریم و با امیدواری ادامه می‌دهیم.