عربستان سعودی برای تبدیل شدن به یک ابر قدرت AI هزینه‌های هنگفتی می‌کند

معاملات میلیارد دلاری در رویداد هوش مصنوعی عربستان

آرویند کریشنا، مدیر اجرایی آی‌بی‌ام (IBM)، از موضوعی صحبت کرد که آن را «دوستی مادام‌العمر» با پادشاهی خواند. مدیران هواوی و ده‌ها شرکت دیگر در این رویداد از اجرای برنامه‌های آینده خود در نقشه راهبردی هوش مصنوعی عربستان سخنرانی کردند. به گفته آژانس مطبوعاتی دولتی عربستان سعودی، بیش از ۱۰ میلیارد دلار معامله در این حوزه انجام شده است.

شو چو، مدیر اجرایی TikTok در این همایش گفت: عربستان کشور بزرگی است و ما انتظار داریم بیشتر از آنچه معین شده در عربستان سرمایه‌گذاری کنیم. پادشاهی عربستان به‌دنبال تبدیل شدن به یک بازیکن برتر در هوش مصنوعی است و مبالغ چشمگیری را برای این کار هزینه می‌کند.

عربستان امسال یک صندوق ۱۰۰ میلیارد دلاری برای سرمایه‌گذاری در AI ایجاد کرد. علاوه بر این، آن‌ها در در حال مذاکره با سرمایه‌گذاران خطرپذیر سیلیکون ولی و سایر سرمایه‌گذاران برای جذب سرمایه ۴۰ میلیارد دلاری برای حوزه‌های مختلف هوش مصنوعی هستند.

در ماه مارس، عربستان اعلام کرد که یک میلیارد دلار در یک شتاب‌دهنده استارت‌آپی هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری خواهد کرد که از سیلیکون ولی الهام گرفته است. 

چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان، ثمره پادشاهی نسل جوان

این هزینه‌ها حاصل برنامه‌ای با نام «چشم‌انداز ۲۰۳۰»  است که توسط محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان تعریف شده است. عربستان سعودی در حال رقابت برای تنوع بخشیدن به اقتصاد نفت‌خیز خود در زمینه‌هائی مانند فناوری، گردشگری، فرهنگ و ورزش است. سرمایه گذاری سالانه ۲۰۰ میلیون دلار برای کریستیانو رونالدو فوق ستاره فوتبال و برنامه‌ریزی یک آسمان خراش در صحرا نشان‌دهنده این است.

عربستان اکنون در حال هدایت ثروت نفت خود به سمت ایجاد یک صنعت فناوری داخلی است و از شرکت‌های بین‌المللی می‌خواهد که برای سهیم شدن در این سرمایه‌گذاری در آنجا مستقر شوند. اگر بن‌سلمان موفق شود، عربستان سعودی را در میانه رقابت جهانی چین، ایالات متحده و سایر کشورها مانند فرانسه قرار خواهد داد که در هوش مصنوعی مولد پیشرفت کرده‌اند.

برای شکل‌دادن به آینده فناوری‌های پیشرفته، بسیاری در واشنگتن نگرانند که اهداف عربستان و تمایلات اقتدارگرایانه آنها ممکن است بر خلاف منافع ایالات متحده عمل کند. به عنوان مثال، ممکن است عربستان در نهایت قدرت محاسباتی را برای محققان و شرکت‌های چینی فراهم کند. 

یورگن اشمیدهابر که ریاست یک برنامه هوش مصنوعی در دانشگاه تحقیقاتی علم و صنعت ملک عبدالله را برعهده دارد می‌گوید: این برنامه راهبردی و استراتژیک بلندمدت هزینه هنگفتی خواهد داشت، اما سرمایه زیادی در این کشور وجود دارد که می‌توان برای موفقیت در برنامه‌های این صنعت هزینه کرد. 

یک فیلم‌نامه علمی تخیلی

پروژه چشم انداز ۲۰۳۰ شاهزاده محمد بن‌سلمان که هشت سال پیش رونمایی شد، به نظر می‌رسید که برگرفته از یک فیلمنامه علمی تخیلی است. براساس این طرح، شهرهای آینده‌نگر جدیدی در بیابان در امتداد دریای سرخ ساخته خواهند شد که حول محور خدمات فناوری و دیجیتال هستند. پادشاهی که میلیاردها دلار را در استارت‌آپ‌های فناوری مانند Uber و  SoftBank’s Vision Fund انباشته کرده است، حتی قصد هزینه بیشتر را دارد که توجه سیلیکون ولی را به خود جلب کرد. 

تیم کوک، مدیر اجرایی اپل، با بن‌سلمان گفت‌وگو کرده است همچنین بن‌سلمان در سفر به سیاتل با بیل گیتس نیز ملاقات کرد. او همچنین دیدارهایی با ساتیا نادلا، مدیر اجرایی گوگل و جف بزوس از آمازون داشت. توسعه هوش مصنوعی به دو موضوع کلیدی وابسته است که عربستان سعودی به وفور دارد: پول و انرژی. این پادشاهی سود نفت را به خرید نیمه هادی‌ها، ساخت ابررایانه‌ها، جذب استعدادها و ساخت مراکز داده با نیروی برق فراوانش سرازیر می‌کند. می‌توان انتظار داشت عربستان سعودی در نهایت به جایگاهی خواهد رسید که هوش مصنوعی را نیز صادر می‌کند.

چالش‌های عربستان در تبدیل شدن به مرکز فناوری

مجید علی الشهری، مدیر کل مطالعات داده و هوش مصنوعی عربستان سعودی، از کاربرد ۷۰ درصدی هوش مصنوعی در سازمان دولتی توسط مقامات صنعت این کشور گفت که قصد دارد در چشم انداز ۲۰۳۰ شامل استفاده از داده‌ها و هوش مصنوعی  به هدف استراتژیک ۹۶ درصد برسد.

در این میان سوالاتی در مورد اینکه آیا عربستان سعودی می‌تواند به یک مرکز فناوری جهانی تبدیل شود توسط برخی از متخصصان مطرح می‌شود. این پادشاهی به دلیل سابقه نقض حقوق بشر، عدم تحمل همجنس‌گرایی و گرمای بسیار شدید آن مورد بررسی قرار گرفته است. اما برای افرادی در دنیای فناوری که ماه گذشته به ریاض آمدند، نگرانی‌ها نسبت به حجم سرگیجه‌آور معاملات در حال انجام است. همچنین اهمیت قرار گرفتن پیتر لیلیان، مهندس گروک، سازنده نیمه هادی‌های ایالات متحده که قدرت هوش مصنوعی را برای تجهیزات شهر هوشمند آینده‌نگرایانه که قرار است در صحرا عربستان ساخته شود،‌ تامین می‌کند. همچنین مطرح شده است که تمام سرمایه از طریق شرک دولتی آرامکو،‌ غول نفتی خاورمیانه به این بخش تزریق می‌شود.

شکاف بین ابرقدرت‌ها

دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله که در امتداد آب‌های فیروزه‌ای دریای سرخ واقع شده است به محلی برای رویارویی تکنولوژیک آمریکا و چین تبدیل شده است. این دانشگاه که به عنوان KAUST شناخته می‌شود، در برنامه‌های عربستان سعودی برای رهبری هوش مصنوعی نقش اساسی دارد. KAUST با الگوبرداری از دانشگاه‌هایی مانند Caltech، هوش مصنوعی خارجی را وارد کرده است.

این نگرانی وجود دارد که دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله برای ایجاد یک مرکز هوش مصنوعی به چین متمایل شود و با جذب اساتید و دانشجویان همکاری‌های تحقیقاتی انجام دهد. آمریکا نگران این است که ارتش چین از دانشگاه ملک عبدالله برای دور زدن تحریم‌های ایالات متحده و تقویت چین در رقابت برای هوش مصنوعی استفاده کنند. تحلیلگران و مقامات آمریکایی می‌گویند یکی از نگرانی‌های مهم، ساخت یکی از سریع‌ترین ابر رایانه‌های منطقه توسط این دانشگاه است. این رایانه به هزاران تراشه ساخته شده توسط انویدیا با ارزش تخمینی بیش از ۱۰۰ میلیون دلار نیاز دارد.  بر اساس بررسی‌های گزارش شده، بیش از دوازده دانشجو و کارمند دانشگاه ملک عبداللهاز دانشگاه‌های چینی مرتبط با ارتش موسوم به هفت پسر دفاع ملی هستند. 

علاوه بر مسائل فنی و صنعتی، به دلیل شرایط سیاسی چین و ایالات متحده قصد دارند بن‌سلمان را نزدیک به خودشان نگه دارند. بنابراین جاه‌طلبی‌های هوش مصنوعی لایه جدیدی از اهمیت ژئوپلیتیکی را به عربستان اضافه می کند که در حال حاضر کلید سیاست خاورمیانه و تامین انرژی جهانی را در دست دارد.

جایگاه استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی در برنامه توسعه ۲۰۳۰ عربستان

علاالدین بن، یک آلمانی تونسی کارآفرین در حوزه هوش مصنوعی، برای طراحی ابزار‌هایی در جهت سهولت ترکیب هوش مصنوعی  و مشاغل با یک آژانس عربستان سعودی همکاری کرده است. مکن است شرکت او برای بهره‌مندی کامل از پیشنهاد دولت، که شامل خرید صد‌ها اشتراک سالانه نرم‌افزارش در قراردادی به ارزش تقریبی ۸۰۰ هزار دلار در ماه است، توسط عربستان تملیک شود.
علاالدین بن در مصاحبه‌ای در ریاض گفت: «اگر استارت‌آپی به عنوان کسب‌وکار در حوزه هوش مصنوعی می‌خواهد یک معامله و همکاری جدی با عربستان داشته باشد، باید در آنجا حضور داشته باشد.  عربستان سعودی به عنوان منبعی برای پول نقد تلقی می‌شود و اکنون شرایطی را به معاملات خود اضافه کرده است که بسیاری از شرکت‌ها را ملزم می‌کند در این منطقه پادشاهی حضورداشته باشند تا بتوانند در درآمد‌های مالی سهیم شوند. این رویه در شتاب‌دهنده استارت‌آپی هوش مصنوعی GAIA نیز مشهود بود که مقامات سعودی ماه گذشته یک میلیارد دلار روی آن سرمایه‌گذاری کردند.

هر استارت‌آپ در این برنامه کمک هزینه‌ای به ارزش حدود ۴۰ هزار دلار در ازای گذراندن حداقل سه ماه در ریاض به همراه سرمایه‌گذاری بالقوه ۱۰۰ هزار دلار دریافت می‌کند. کارآفرینان ملزم به ثبت شرکت خود در این کشور هستند و باید ۵۰ درصد از سرمایه‌گذاری خود را در عربستان سعودی صرف می‌کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند به تسهیلاتی چون ابزار محاسباتی خریداری شده از آمازون و گوگل به صورت رایگان دسترسی داشته باشند. حدود ۵۰ استارت آپ از کشورهایی مانند تایوان، کره جنوبی، سوئد، لهستان و ایالات متحده از سال گذشته برنامه GAIA را گذرانده‌اند.

محمد المزیاد، مدیر برنامه GAIA، گفت: «ما می‌خواهیم استعداد‌ها را جذب کنیم و می‌خواهیم آن‌ها در کشور فعالیت پایدار داشته باشند. ما قبلاً به شدت به نفت متکی بودیم و اکنون می‌خواهیم تنوع ایجاد کنیم و باتوجه پیشرفت‌های روز دنیا صنعت تکنولوژی را توسعه دهیم». یکی از بزرگ‌ترین وسوسه‌ها برای استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی فرصتی است که دولت سعودی را به مشتری تبدیل کند. در یکی از نشست‌های اخیر، عبدالله السو‌ها، وزیر ارشد ارتباطات و فناوری اطلاعات عربستان، از استارت‌آپ‌های GAIA خواست تا پیشنهاد دهند که چه چیزی می‌توانند برای دولت عربستان فراهم کنند، از جمله برای پروژه‌های ابرشهری مانند Neom. المزیاد گفت که پس از آن، بسیاری از شرکت‌ها پیام‌هایی دریافت کردند که آن‌ها را به مشاغل دولتی معرفی می‌کرد.

به طور کلی استراتژی پیاده‌سازی برنامه هوشمندسازی و همکاری استارت‌آپ‌ها با وجود شباهت‌هایی در مراحل اولیه با نسخه‌های غربی؛ اما به مراحل منحصربه‌فردی نیاز دارد. این مراحل ارگانیک در نمونه‌های مشابه و قدرتمند خود چون سیلیکون شباهتی ندارد و تصمیم برای راه‌اندازی در ریاض با چالش‌هایی همراه است. مسائل اجتماعی و فرهنگی همچنان در عربستان وجود دارد که استخدام بین‌المللی سرمایه انسانی هوش مصنوعی را دشوار می‌کند که نسبت به کوتاه آمدن از چارچوب‌ها در این مسیر به عربستان هشدار داده می‌شود.