اضافه‌بار دیجیتال، ناگریز در برابر هجوم بی‌وقفه اخبار و اطلاعات

به‌ گزارش پیوست، ساختار مغز و سلامت ذهن بر اثر رویارویی با این حجم از اخبار و اطلاعات به‌شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد و آثار و پیامدهای منفی‌ای متوجه سلامت ذهن است. افسردگی، ترس از دست دادن و استرس از جمله نتایج ناگوار اضافه‌بار دیجیتال بر سلامت ذهن عنوان شده است

اضافه‌بار دیجیتال، غرق شدن در سیل اطلاعاتی

اضافه‌بار دیجیتال به گردش و هجوم گسترده اطلاعات و محرک‌هایی گفته می‌شود که افراد در نتیجه قرار گرفتن مداوم در معرض فناوری‌ها و ابزارهای دیجیتالی تجربه می‌کنند. اضافه‌بار دیجیتال به عنوان یک حالت ازدحام شناختی ظاهر می‌شود. جایی که افراد برای پردازش و مدیریت موثر حجم عظیمی از داده‌ها، اعلان‌ها و محتواهای ارسال‌شده از طریق دستگاه‌های دیجیتالی و سیستم‌عامل‌های آنلاین تلاش می‌کنند. علائم این حالت عبارت‌اند از: احساساتی چون استرس، اضطراب، حواس پرتی، مشکل در تمرکز و همچنین احساس دائما «به برق» یا همان آنلاین بودن و ناتوانی در قطع ارتباط.

در اصل، اضافه‌بار دیجیتال قسمت تاریک فضای مجازی است. فضایی که کاربران تحمل و توانایی ساعت‌ها دور ماندن از آن را دیگر ندارند. فضای دیجیتال که محل نشر و دریافت اطلاعات و برقراری ارتباطات است جدای امتیازات و امکانات، ذهنیت و سبک زندگی کاربری را که همیشه در دسترس و آنلاین بودن الگوی فعالیت او شده است به‌شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. ایجاد عادات سالم برای مدیریت مصرف محتوای دیجیتال و محافظت از رفاه ذهنی در برابر این پدیده از اهمیت بسیاری برخوردار است.

اضافه‌بار دیجیتال چه بر سر احساسات می‌آورد؟

زندگی کردن در دنیایی که هر لحظه با اخبار و اطلاعات همراه است احساسات را با چالش‌هایی مواجه و پیامدهای منفی و مضری ایجاد می‌کند. استرس و اضطراب، ترس از دست دادن و افسردگی از جمله نتایج ناگوار تاثیرگذاری اضافه‌بار دیجیتال بر احساسات و افکار افراد است.

استرس و اضطراب: هجوم مداوم ایمیل‌ و پیام‌ها، نوتیفیکیشن‌ها، محتوای شبکه‌های اجتماعی و به‌روزرسانی‌های اخبار می‌تواند باعث ایجاد احساس دائمی غرق شدن شود. این امر می‌تواند پاسخ استرس بدن را تحریک کند و منجر به اضطراب، ضربان قلب بالا و مشکل در تمرکز شود. با گذشت زمان، این استرس مداوم می‌تواند منجر به اضطراب نیز شود. در نتیجه این روند مغز همیشه در حالت آماده‌باش و منتظر اتفاق بعدی است. این وضعیت می‌تواند باعث نگرانی، بی‌قراری و حتی مشکل در خواب شود.

ناامیدی و تحریک‌پذیری: اضافه‌بار دیجیتال آستانه تحمل افراد را کاهش و خلق و خوی آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. روبه‌رو شدن با حجم عظیمی از اطلاعات و محتوا و حس ناتوانی حرکت در مسیر دریافت اطلاعات و خواندن تک‌تک آنها موجب ناامیدی می‌شود و بر تعامل افراد با اعضای خانواده و همکاران هم تاثیر می‌گذارد.

خستگی و فرسودگی شغلی: درست مانند فعالیت بدنی که می‌تواند منجر به خستگی شود، فشار ذهنی مداوم پردازش اطلاعات دیجیتال نیز می‌تواند منجر به خستگی عاطفی و شناختی شود. این پیامد ممکن است به صورت احساس فرسودگی ظاهر شود و تمرکز یا تکمیل وظایف را برای فرد دشوار کند.

ترس از دست دادن (FOMO): فشار برای در ارتباط ماندن و به‌روز ماندن از آخرین اتفاقات در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند FOMO را ایجاد کند. این احساس دائمی از دست دادن چیزی مهم می‌تواند منجر به اضطراب و حسادت شود و بر عزت نفس و رضایت تاثیر بگذارد.

رسانه‌های اجتماعی وضعیت را بدتر می‌کند زیرا اغلب نسخه‌ای عالی از زندگی دیگران در این فضا منتشر و به تصویر کشیده می‌شود. دیدن تجربیات به‌ظاهر شگفت‌انگیز دیگران باعث می‌شود کاربران احساس کنند زندگی خودشان به اندازه کافی خوب نیست و مدام واقعیت زندگی خود را با بخش انتخاب‌شده زندگی دیگران مقایسه کنند. این ترس از دست دادن (FOMO) بر استرس و اضطراب می‌افزاید.

احساس قطع ارتباط و تنهایی: اضافه‌بار دیجیتال می‌تواند احساس قطع ارتباط و تنهایی را تقویت کند. محدود ماندن روابط به فضای دیجیتالی منجر به کاهش ارتباطات در فضای واقعی می‌شود و به‌رغم ارتباط دائمی، فعال و دسترس‌پذیری آسان روابط مجازی احساس انزوا باز هم به افراد دست می‌دهد.

از دست دادن کنترل: احساس بمباران شدن با اطلاعات و اعلان‌ها می‌تواند به احساس از دست دادن کنترل بر زمان و توجه منجر شود. این ناتوانی در مدیریت می‌تواند ناامیدکننده باشد و باعث بروز احساس درماندگی شود.

افسردگی: در موارد شدید، اضافه‌بار دیجیتال می‌تواند به یک عامل موثر در گرفتاری به افسردگی تبدیل شود. منفی‌گرایی مداوم آنلاین همراه با مقایسه اجتماعی و احساس بی‌کفایتی، می‌تواند یک مارپیچ نزولی ایجاد کند که بر خلق و خو و رفاه کلی تاثیر می‌گذارد.

توجه به این نکته مهم است که بروز و شدت این احساسات و مشکلات بسته به هر فرد و مکانیسم‌های مقابله‌ای و همچنین میزان استفاده از فضای مجازی متفاوت است. با این حال، شناخت این پیامدهای عاطفی بالقوه برای مدیریت حجم انبوه اطلاعات فضای دیجیتال و اولویت قرار دادن سلامت ذهن و روان امری مهم و حیاتی است.

تمرکز، بزرگ‌ترین قربانی هجوم اطلاعات

همان‌طور که گفته شد، حجم انبوه اطلاعات سازوکار ذهن و فعالیت مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد و آثار سوء متعددی را متوجه سلامت ذهنی انسان‌ها می‌کند. در این قسمت به تاثیر بار اطلاعات به توجه و تمرکز پرداخته شده است.

کمبود توجه: در چنین فضایی که مغز با جریان مداوم اعلان‌ها، ایمیل‌ها و سایر محرک‌ها مواجه است تمرکز کردن روی یک امر مشخص دشوارتر می‌شود. بمباران اطلاعاتی و محتوایی توانایی تمرکز کردن را به‌شدت کاهش می‌دهد.

جابه‌جایی مداوم: تصور کنید به صورت مداوم بین کانال‌های تلویزیونی حرکت می‌کنید. این همان اتفاقی است که در مغز ما هنگام انجام چند کار در فضای دیجیتالی می‌افتد. هر بار که فرد بین چک کردن ایمیل و نوشتن یک پیام یا دیدن محتوای ویدئویی از این پلتفرم به آن شبکه اجتماعی می‌رود مغز باید برای هر کدام از این فعالیت‌ها تمرکز کند. این جابه‌جایی و به اصطلاح «تعویض دنده» دائمی انرژی ذهنی بسیاری مصرف و تمرکز عمیق بر هر دو کار را سخت‌تر می‌کند.

اضافه‌بار اعلان: فرد هر اعلانی را که روی سیستم‌عامل مشاهده می‌کند به‌راحتی تمرکز را مختل می‌کند. درست مانند یک صدای ناگهانی هنگام مطالعه، این اعلان‌ها توجه را از کاری که در حال انجام است دور و بازگشت به حالت تمرکز را سخت می‌کند.

 اطلاعات بیش از حد: اطلاعاتی که افراد روزانه به صورت آنلاین با آن مواجه هستند بسیار زیاد است. فیلتر کردن حواس‌پرتی‌ها و تمرکز بر آنچه واقعاً مهم است، زمانی که فرد با جریان دائمی اخبار، به‌روزرسانی‌های رسانه‌های اجتماعی و سایر محتوای دیجیتال بمباران می‌شود، دشوار می‌شود.

فراتر از اضطراب، تاثیر گسترده اضافه‌بار دیجیتال بر مهارت‌ها

از آنجا که محل اصلی دریافت و پردازش اخبار و اطلاعات ذهن است و تعداد زیاد این محتوا بر سلامت و ساختار ذهن اثر می‌گذارد این اثرگذاری تنها به ایجاد استرس و کاهش تمرکز محدود نمانده است. سیل اطلاعاتی خستگی ذهن را به‌ دنبال دارد. این حجم از اخبار با وارد کردن ضربه‌هایی به لایه‌های عمیق مغز، مهارت حل مساله و امکان خلق نوآوری را تقلیل می‌دهد. کاهش تعداد روابط در فضای واقعی و تعاملات چهره به چهره از دیگر پیامدهای تاثیرپذیری ذهن از اخبار و اطلاعات بی‌وقفه در جریان است.

مهارت‌های آسیب‌پذیر از هجوم اطلاعات شامل موارد زیر است:

قوه خلاقیت: طبق مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۹ در دانشگاه شیکاگو انجام شده است، اضافه‌بار اطلاعات می‌تواند مانع از بروز خلاقیت افراد شود. هجوم مداوم اطلاعات تمرکز بر تفکر عمیق، حل مساله و خلق نوآوری را دشوار می‌کند.

خستگی تصمیم: فشار برای تصمیم‌گیری از تعداد بی‌پایان ایمیل‌ها گرفته تا نظرسنجی‌های رسانه‌های اجتماعی می‌تواند منجر به خستگی تصمیم شود. تحقیقات روی باومیستر، روانشناس اجتماعی در دانشگاه ایالتی فلوریدا، نشان می‌دهد این خستگی می‌تواند توانایی ما را در قضاوت و تصمیم‌گیری صحیح مختل کند.

روابط ضعیف: کاهش تعاملات چهره به چهره و روی آوردن به ارتباط دیجیتالی اساس روابط را متاثر می‌کند. تا پیش از این برقراری ارتباط مستلزم حضور افراد بود و حالا با کم شدن اهمیت ابعاد زمان و مکان، موارد منحصری که در ارتباط چهره به چهره وجود داشت در این شکل از ارتباط دیگر وجود ندارد. نبود نشانه‌ها غیرکلامی و دشواری دریافت این نشانه‌ها از پشت نمایشگرهای دیجیتالی امکان سوءبرداشت و سوءتفاهم را افزایش داده است. بر اساس مطالعه‌ای که سال ۲۰۲۲ در دانشگاه بریگهام یانگ صورت گرفت باید گفت زوج‌هایی که زمان زیادی را با تلفن خود می‌گذرانند، اختلاف و نارضایتی زیادی از ارتباطات خود دارند. بسیاری از زوجین نیز استفاده مکرر از ابزار دیجیتالی به‌ویژه تلفن همراه را علت کلیدی مشکلات خود عنوان کرده‌اند.

کال نیوپورت، نویسنده کتاب «مینیمالیسم دیجیتال»، از رویکردی آگاهانه‌تر استفاده از فناوری صحبت می‌کند و این نوع رویکرد را دفاع مناسب و کاربردی در برابر هجوم بی‌امان اطلاعات و کم‌توانی کاربران در مواجهه با این اتفاق می‌داند. نیوپورت تعیین مرزها، اولویت دادن به زمان متمرکز کاری و پذیرش دوره‌های قطع ارتباط را جزو پیشنهادهایی ارائه می‌کند که می‌توان از آنها به منظور کاهش آثار مخرب اضافه‌بار دیجیتال استفاده کرد.

دکتر آدام گازالی، عصب‌شناس برجسته، راهکارهایی را برای مراقبت از دیدگاه سلامت مغز از اضافه‌بار دیجیتال ارائه می‌کند. او استدلال می‌کند که رگبار مداوم اطلاعات و محرک‌ها مغز ما را بمباران می‌کند و تمرکز و پردازش اطلاعات را به‌طور جدی تحت تاثیر قرار می‌دهد و حتی مانع خلاقیت می‌شود.

دکتر گازالی برای مبارزه با این اضافه‌بار و بازیابی عملکرد شناختی، استراتژی‌های سم‌زدایی دیجیتالی را پیشنهاد می‌دهد. این استراتژی‌ها شامل استراحت‌های برنامه‌ریزی‌شده از فناوری است. مثل اینکه به مغزتان یک تعطیلات کوچک بدهید و خود را وادار کنید تا به‌دور از فضای دیجیتالی به موضوعی خاص فکر کنید.

کاهش استرس: تحریک مداوم همراه با اضافه‌بار دیجیتال استرس‌زاست. دور شدن از این فضا به مغز شما اجازه می‌دهد استراحت کند و در این صورت استرس به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد.

بهبود تمرکز: حواس‌پرتی‌های دیجیتالی می‌تواند به اندازه زیادی مانع از تمرکز شود. قطع ارتباط این امکان را می‌دهد تا فرد بتواند دوباره تمرکز کند و به وظایف با وضوح جدید نزدیک شود.

تقویت حافظه: تحقیقات نشان می‌دهد اضافه‌بار دیجیتال می‌تواند عملکرد حافظه را مختل کند. استراحت‌های سم‌زدایی پیشنهادشده به مغز شما در یکپارچه کردن اطلاعات و تقویت حافظه کمک کند.

تقویت خلاقیت: وقتی مغز شما مدام با محرک‌های تحریک و با بمباران اطلاعاتی مواجه می‌شود، فضای کمتری برای تفکر خلاق وجود دارد. سم‌زدایی دیجیتال می‌تواند فضای آرام مورد نیاز برای شکوفایی ایده‌های خلاقانه را فراهم کند.

جاده سلامت دیجیتال، تلاش برای کمتر ضرر کردن

اضافه‌بار دیجیتال احساس طاقت‌فرسای ناشی از هجوم مداوم اطلاعات و ارتباطات در دنیای بیش از حد متصل امروزی را توصیف می‌کند. این فقط در مورد مقدار داده‌ها نیست، بلکه فشار برای در دسترس بودن، ترس از دست دادن و محرک‌های ثابتی است که می‌تواند منجر به استرس، اضطراب و مشکل در تمرکز شود. در نهایت اضافه‌بار دیجیتال بر رفاه و توانایی ما برای ارائه عملکرد مفید تاثیر می‌گذارد.

مبارزه با اضافه‌بار دیجیتال نیازمند یک رویکرد چندجانبه و به‌کارگیری روش‌ها و فنونی است که آثار منفی این پدیده را کاهش می‌دهد.

ذهن آگاهی: تمرین تکنیک‌های تمرکز حواس مانند مدیتیشن می‌تواند به ما کمک کند تا از عادات دیجیتال خود آگاه‌تر شویم و آگاهانه انتخاب روش‌های استفاده از ابزار دیجیتالی و وقت گذراندن را انتخاب کنیم.

اولویت‌بندی: آنچه را واقعاً مهم است شناسایی کنید و زمان متمرکزی را برای آن کارها اختصاص دهید و به‌ عبارتی برنامه‌ریزی کنید. تا جایی که ممکن است با کم کردن ابزار دیجیتالی درگیری حواس و حواس‌پرتی از دستگاه‌های دیجیتالی را به حداقل برسانید.

مرزبندی: برای استفاده از ابزار دیجیتالی و به‌ طور کلی فناوری مرزبندی کنید. برای مثال مرزهای مشخصی را در مورد استفاده از فناوری تعیین کنید، مانند مناطق مشخص‌شده بدون تلفن یا زمان‌های خاص برای بررسی پیام‌ها. تعیین مرز استفاده از فناوری مدت‌زمان استفاده از آن را سودمند و باقی زمان را برای انجام فعالیت‌های دیگر بهینه می‌کند.

سم‌زدایی دیجیتال: استراحت‌های منظم از فناوری را برنامه‌ریزی کنید تا به مغزتان اجازه استراحت و شارژ مجدد بدهید.

ارتباط با دنیای واقعی: برای تقویت روابط معنادار، تعاملات رو در رو با عزیزان را در اولویت قرار دهید.

با درک روانشناسی پشت بیش از حد دیجیتال و اجرای این استراتژی‌ها، می‌توانیم به طور موثر در دنیای دیجیتال پیمایش کنیم و از سلامت ذهنی خود در عصر وفور اطلاعات محافظت کنیم.