ارزش اکوسیستم استارت‌آپی ایران حداقل ۱.۲ میلیارد دلار برآورد شد

به گزارش پیوست، در این گزارش اعلام شده است ایران ۲۲۳ مرکز رشد، ۳۵۰ مرکز نوآوری، ۱۷۰ شتاب‌دهنده و ۵۰ پارک علم و فناوری دارد. علاوه بر این، اندازه بازار تجارت الکترونیکی در ایران به طور سالانه ۹۳۰ میلیون دلار تخمین زده شده است.

گزارش چشم‌انداز اقتصاد دیجیتالی ایران در تیرماه سال جاری و در مراسم روز فناوری اطلاعات رونمایی شد. این گزارش، از پنج بخش کلی با عناوین «مسیر اقتصاد دیجیتال ایران»، «وضعیت ایران در خصوص پیش‌نیازهای توسعه اقتصاد دیجیتال»، «نقش دولت در تثبیت اکوسیستم دیجیتال»، «توسعه نوآوری و استعداد» و «توصیه‌های سیاستی» دسته‌بندی شده است.

عماد‌الدین پاینده، یکی از تهیه‌کنندگان این گزارش و مدیر آزمایشگاه داده و حکمرانی، در گفت‌وگو با پیوست با بیان اینکه گزارش چشم‌انداز اقتصاد ایران به پیشنهاد معاونت نوآوری و فناوری وزارت ارتباطات تهیه شد تاکید کرد تعامل مالی‌ای در فرایند انجام این پروژه وجود نداشت.

در فصل اول این گزارش آمده است بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از سریع‌ترین پیشرفت‌ها را در میان صنایع مختلف در ایران دارد. بر اساس آنچه در متن این گزارش آمده، در حال حاضر، شاغلان در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات سهم ۱۰.۳ درصدی از بازار کار دارند.

به گفته پاینده، این گزارش را آزمایشگاه داده و حکمرانی با همکاری یک گروه از اندیشکده CAICT چین (آکادمی فناوری اطلاعات و ارتباطات چین) تهیه کرد‌اند. با وجود اینکه این نهاد از لحاظ ساختاری ذیل وزارت ارتباطات چین قرار دارد اما نقش مشاوره‌ای در حوزه فاوا را در حدود ۳۰ کشور بر عهده دارد. در واقع این نهاد، مهم‌ترین مرکز تحقیق و توسعه چینی‌ها در حوزه فناوری اطلاعات است.

این پروژه اوایل سال ۱۴۰۱ کلید خورد و نسخه اولیه آن پاییز سال گذشته حاضر شد. بعد از اینکه نسخه پیش‌نویس این گزارش به تایید چینی‌ها رسید، به منظور بازبینی و بررسی برای معاون وقت نوآوری وزارت ارتباطات ارسال شد.

مدیر آزمایشگاه داده و حکمرانی با بیان اینکه این گزارش اولین گزارشی بوده که در حوزه فاوا از سوی یک تیم بین‌المللی تهیه شده است گفت: استفاده ما از لوگو وزارت ارتباطات در این گزارش، صرفاً به دلیل حمایت‌های معنوی و کمک سازمان‌های زیرمجموعه وزارت ارتباطات در تهیه داده‌ها بود.

در این گزارش گفته شده سهم بخش فناوری اطلاعات از تولید ناخالص داخلی در حال رسیدن به بلوغ است اما سهم اقتصاد دیجیتالی از GDP همچنان پایین‌تر از میانگین است. در چین، سهم بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات از تولید ناخالص داخلی این کشور ۷.۳ درصد بوده اما سهم اقتصاد دیجیتالی از GDP این کشور به بالای ۳۸ درصد رسیده است.

در گزارش چشم‌انداز اقتصاد دیجیتالی ایران در سال ۲۰۲۳، جدید‌ترین آمار در این مورد مربوط به سال ۲۰۱۹ است. برآورد شده است در این سال، سهم بخش ICT از تولید ناخالص داخلی ۴.۲ درصد و سهم اقتصاد دیجیتالی از تولید ناخالص داخلی ۶.۵ درصد بوده است.

پاینده درباره علت به‌روز نبودن این داده‌ها گفت: تدوین چارچوب‌های مورد اجماع برای دستیابی به سهم اقتصاد دیجیتالی از اقتصاد کشور برای ما بسیار مهم بود. ما تلاش کردیم مناقشات در این مورد را به سطح نخبگانی برسانیم. در خصوص تدوین این چارچوب، جمع‌آوری داده و تحلیل‌ها مناقشات و نقطه‌نظرهای متفاوتی وجود دارد. از نظرات ارائه‌شده در این باره استقبال می‌کنیم. یکی از مهم‌ترین محدودیت‌‌های این گزارش بحث جمع‌آوری داده و رسیدن به منابع مطمئن، به‌روز و قابل اعتماد داده بود. داده‌های حساس و مهم ما به دو دلیل الهام‌گرفته از چارچوب CAICT است که با چارچوب‌های مرسوم بانک جهانی، UN و G20 تفاوت‌هایی دارد. دلیل دوم این بود که چالش‌برانگیز بودن واکنش‌ها را به حداقل برسانیم.

مدیر آزمایشگاه داده و حکمرانی افزود: اگر بخواهیم بازنگری‌ای در محتوای گزارش انجام دهیم، طبیعتاً اولویت ما این است که داده‌ها به‌روز شوند. تجربیاتی که در گزارش آمده است ارزنده‌اند. ما خود را فقط محدود به شرق آسیا نکردیم و تجربیات موفق را تا حد امکان در گزارش پوشش داده‌ایم. علاوه بر این، دغدغه‌های روز سیاست‌گذاران و بخش خصوصی در حوزه فاوا در نظر گرفته شد. مثلاً بخشی به موضوع تماس‌‌های تصویری بر بستر سیم‌کارت که اخیراً از سوی وزارت ارتباطات مطرح شده بود اختصاص دارد. علاوه بر این، مساله مهاجرت نخبگان، ضعف سرمایه‌گذاری خطر‌پذیر و دیگر مسائل روز اکوسیستم نیز سعی شده با به‌روز‌ترین داده‌ها بررسی شود.

در بخش اول این گزارش به جایگاه اقتصاد دیجیتالی در برنامه ششم و هفتم توسعه اشاره و گفته شده حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات فقط یکی از اولویت‌های ایران برای توسعه و پرچمداری در حوزه علم و صنعت نیست بلکه ابزاری برای تحقق سایر اهدافی است که در برنامه توسعه برشمرده شده است. با این حال ممکن است این گزارش برای سال‌های بعد منتشر نشود.

پاینده درباره تامین منابع مالی پروژه و احتمال انتشار گزارشی برای سال‌های آینده گفت: بیش از ۹۰ درصد منابع مالی این کار با هزینه شخصی خود آزمایشگاه داده و حکمرانی تامین شده است. اگر از این پروژه حمایت شود و ما بتوانیم وارد برنامه‌های اسپانسرشیپ با بخش خصوصی شویم به نوعی که به متن و استقلال گزارش لطمه نزند، می‌توان امیدوار بود نسخه‌های به‌روز این گزارش برای سال‌های آتی تهیه شود. در حال حاضر جزو برنامه‌های اولویت‌دار ما نیست هرچند بدنه کارشناسی تهیه این گزارش در کشور حضور دارند.

به گفته مدیر آزمایشگاه داده و حکمرانی پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف، آزمایشگاه بیش از نیم میلیارد صرف تهیه این گزارش کرده است.

پاینده درباره بازخوردهای مسئولان بخش خصوصی و دولتی نسبت به این گزارش گفت: بازخوردهای مثبتی از انتشار این گزارش در بخش خصوصی و دولتی دریافت کردیم. بیش از دو سه راند نظر‌های اصلاحی از سیاست‌گذاران دریافت شد. این گزارش جزو معدود‌ گزارش‌‌هایی است که دارای بخشی با عنوان توصیه‌های سیاست‌گذاری است. با این حال، ما بازخورد سازنده و پیگیرانه‌ای از سمت نهادهایی که توصیه‌های سیاست‌گذاری برای آنها تدوین شده است دریافت نکردیم. شاید در فضای کاری این عزیزان مشغولیت‌های جدی‌ای وجود دارد اما ما انتظار بیشتری داشتیم.

قرار است در ماه‌های آینده فایل این گزارش به صورت عمومی منتشر شود و گفته شده هیچ محدودیتی برای استفاده از محتوای گزارش وجود ندارد. فصل دوم این گزارش به ارائه آمار و ارقام درباره سطح دسترسی مردم به اینترنت، حجم تجارت الکترونیکی و وضعیت زیرساخت‌های اینترنت اختصاص دارد.

نویسندگان این گزارش می‌گویند در نیمه دوم سال ۲۰۲۲، نرخ نفوذ اینترنت موبایل به بیش از ۱۱۶ درصد رسیده و رتبه ایران در زمینه سرعت اینترنت موبایل از میان ۱۳۷ کشور بررسی‌شده،  ۶۹ است.