قانون عادلانه، رویایی همیشگی؛ اهم خلأهای قانونی در مالکیت نرم‌افزار

در بحث بررسی مهم‌ترین خلأهای قانونی حمایت از مالکیت نرم‌افزار که موضوع نوشته حاضر است، دو مورد از اصلی‌ترین و تاثیرگذارترین موارد شامل ابهام در مالکیت کد منبع و ضمانت اجرای ناکافی در نقض حقوق مالکان یا پدیدآورندگان نرم‌افزار در حوزه‌های حقوقی و کیفری بررسی شده است: ۱- ابهام در مالکیت کد منبع (Source Code) در حقوق ایران به‌رغم اینکه از حقوق پدیدآورنده آثار ادبی و هنری از زمان فوت پدیدآورنده اثر تا ۳۰ سال حمایت می‌شود، مدت حمایت از حقوق پدیدآورنده یا صاحب نرم‌افزار مغفول مانده و صرفاً از زمان تولید نرم‌افزار به مدت ۳۰ سال حمایت می‌شود. در بررسی مالکیت مادی و معنوی پدیدآورنده نرم‌افزار، زمانی که پدیدآورنده نرم‌افزار را برای خود ساخته است پیچیدگی‌ای متصور نیست؛ مالکیت نرم‌افزار و حقوق مادی و معنوی مرتبط با نرم‌افزار، علامت و نشان ویژه معرف نرم‌افزار، همه و همه چنان‌که گفته شد، متعلق به شخص پدیدآورنده است و در این حالت به تجویز ماده ۹ ‌قانون حمایت از حقوق پدید‌آورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای: «حقوق مادی و معنوی نرم‌افزار به پدیدآورنده تعلق دارد. پدیدآورنده نرم‌افزار می‌تواند استفاده از تمام یا قسمتی از حقوق مادی موضوع قانون را برای مدت ۳۰ سال یا كمتر با قید شرط یا بدون شرط به اشخاص دیگر منتقل كند. اشخاصی كه به ترتیب فوق اجازه نشر یا عرضه نرم‌افزاری را كه دیگری پدید آورده است به دست آورده‌اند مكلف‌اند نام پدیدآورنده را نیز در نسخ عرضه‌شده ذكر نمایند مگر اینكه با پدیدآورنده به گونه‌ای دیگر توافق شده باشد.» اما زمانی که تولید‌کننده نرم‌افزار با سفارش شخص یا نهاد یا شرکتی اقدام به ساخت نرم‌افزار کرده باشد. در این حالت بر اساس ماده ۱۰ آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای: «نرم‌افزار ممكن است به سفارش شخصی حقیقی یا حقوقی پدید آمده باشد. حقوق مادی نرم‌افزارهایی كه مطابق ماده (۶) قانون پدید می‌آید به مدت مقرر در...