سرمایهگذاری یک میلیارد دلاری گوگل برای کمک به توسعه هوشمصنوعی در تایلند
آلفابت، شرکت مادر گوگل، اعلام کرده است که مبلغ یک میلیارد دلار برای ساخت دیتاسنترهایی…
۹ مهر ۱۴۰۳
۵ بهمن ۱۴۰۱
زمان مطالعه : ۸ دقیقه
ادعاهای زیادی مبنی بر اینترنت آزاد در ایران گفته میشود. اما گزارش سرفشارک که به تازگی منتشر شده ایران را بر اساس آمارهای موجود در مقام دوم محدودیتهای اینترنت قرار میدهد، جایگاهی که چندان هم از نظر کاربران ایرانی دور از انتظار نبود.
گزارش سرفشارک نشان میدهد وضعیت جریان آزاد اطلاعات در ایران خوب نیست و این در حالی است که برخی چهرههای سیاسی معتقدند اینترنت در ایران صیانت نشده، محدودیتهای اینترنت در ایران اندک است و باید تحت کنترل شدیدتری باشد.
محدودیتهای اینترنت ایران و فیلترینگ سایتهای بزرگ باعث شده، جایگاه دوم در اعمال محدودیتها به ایران اختصاص پیدا کند. سرفشارک در گزارشی که اخیر منتشر شده اعلام کرد ایران در سال ۲۰۲۲ یازده مورد محدودیت اعمال کرده و رتبه دوم قاره آسیا را دارد. در این گزارش آمده است ۲۸ مورد اختلال اینترنتی در ایران گزارش شده که ۱۸ مورد آن مربوط به اعتراضات، ۳ مورد مربوط به انتخابات، ۸ مورد با دلایل سیاسی و امنیتی و یک مورد بر اساس قانون بوده است.
شبکه اجتماعی اینستاگرام و پیامرسان واتساپ که بستر ارتباطی هزاران کسبوکار بودند نیز در در سال ۲۰۲۲ مسدود شدند. کسبوکارهایی که بر بستر شبکههای مجازی فعالیت میکنند این ضربه را قبلاً در مورد تلگرام هم تجربه کرده بودند.
خلاصه گزارش سرفشارک در مورد وضعیت محدودیتهای اینترنت در جهان شامل موارد زیر است:
مردم ۳۲ کشور در سال میلادی گذشته تحت تأثیر محدودیتهای اینترنت قرار گرفتند و در مجموع ۱۱۲ اختلال ایجاد شده است. ۳۴ مورد از قبل از شروع سال ۲۰۲۲ ادامه داشت و ۷۸ اختلال در طول سال ۲۰۲۲ شروع شد.
از ۳۴ مورد سانسور اینترنتی که از قبل ایجاد شده بود فقط ۲ مورد قبل از پایان سال میلادی گذشته برطرف شد و ۳۲ مورد از این اختلال (در ۱۶ کشور) همچنان در ابتدای سال ۲۰۲۳ ادامه دارند. در سال ۲۰۲۲، موارد جدید قطع اینترنت ۴۰ درصد نسبت به سال ۲۰۲۱ کاهش یافته است.
۷۸ مورد اختلال جدید در سال ۲۰۲۲، جمعیتی معادل ۳. ۲ میلیارد نفر را تحت تأثیر قرار داده است. اگر پروندههای جاری که قبل از سال ۲۰۲۲ شروع شدهاند را در نظر بگیریم، این رقم به ۴. ۲ میلیارد نفر میرسد.
آسیا از نظر قطعی اینترنت پیشتاز است و ۴۷ درصد موارد جدید اختلال در سرویسهای جهانی را به خود اختصاص داده است، ضمن اینکه از هر ۵ کشور آسیایی، یک کشور محدودیت اینترنت را در سال ۲۰۲۲ اعمال کرده است.
در پایان سال، ۴۱ اختلال همچنان ادامه داشت و تا سال ۲۰۲۳ ادامه یافت. از این تعداد ۹ مورد در سال ۲۰۲۲ شروع شد.
۱۰ کشور در سال ۲۰۲۲ شدیدترین شکل محدودیت اینترنت را اعمال کردند که شامل قطع دسترسی به اینترنت در سطح کشور است (شبکه ملی، اینترنت نیست):
آسیا: افغانستان، ایران، قزاقستان، سریلانکا، ازبکستان
آفریقا: بورکینافاسو، سیرالئونا، سودان، زیمبابوه
آمریکای جنوبی: کوبا
کشورهای زیادی دسترسی به اینترنت را در سطوح مختلف محدود یا مختل میکنند. به عنوان مثال از کشورهایی که سطح بالایی از سانسور اینترنتی دارند میتوان به چین، کره شمالی، ایران و سوریه اشاره کرد. کشورهای دیگر مانند ترکیه و روسیه نیز سابقه محدود کردن دسترسی به اینترنت به ویژه در زمان ناآرامیهای سیاسی یا ناآرامیهای داخلی را دارند.
چندین دسته مختلف از محدودیتهای دسترسی به اینترنت وجود دارد که میتواند توسط دولتها و سایر نهادها اعمال شود. برخی از رایجترین این روشهای شامل موارد زیر هستند.
مسدودکردن شامل جلوگیری از دسترسی به وب سایتهای خاص یا خدمات آنلاین با استفاده از ابزارهای فنی مانند مسدودکردن IP یا فیلتر DNS است.
چین دارای یک سیستم پیچیده سانسور اینترنتی با عنوان «دیوار آتش بزرگ چین» است که دسترسی به بسیاری از وب سایتها و سرویسهای آنلاین خارجی از جمله گوگل، فیسبوک و توییتر را مسدود میکند. سانسور اینترنت چین جامعتر و پیچیدهتر از هر کشور دیگری در جهان است. طبق خواسته دولت، پلتفرمهای بزرگ اینترنتی در چین مکانیسمهای خودسانسوری دقیقی را ایجاد کردند.
فیلتر شامل استفاده از نرمافزار برای تجزیه و تحلیل و کنترل ترافیک اینترنت است. فیلترینگ معمولاً برای مسدودکردن یا محدودکردن دسترسی به انواع خاصی از محتوا، مانند سایتهای مربوط به موارد غیراخلاقی یا مخالفان سیاسی، رسانههای اجتماعی، یا انواع خاصی از محتوا استفاده میشود.
فیترینگ یکی از اتواع محدودیتهای اینترنت ایران است. ایران از یک سیستم ملی فیلترینگ اینترنت برای مسدود کردن دسترسی به انواع خاصی از محتوا، از جمله سایتها و رسانههای اجتماعی استفاده میکند.
این ابزار شامل نظارت بر فعالیتهای اینترنتی، اغلب از طریق استفاده از تکنیک بازرسی بستههای عمیق یا سایر فناوریها، برای جمعآوری اطلاعات در مورد رفتار آنلاین کاربران یا شناسایی و ردیابی افراد است.
سیستم اقدامات عملیاتی-تحقیقی روسیه (SORM) اپراتورهای مخابراتی را ملزم به نصب سختافزار ارائه شده توسط سرویس امنیت فدرال (FSB) میکند. این تجهیزات به آژانس اطلاعاتی امکان میدهد تا به طور کامل بر دادههای ارتباطی و محتوای کاربران از جمله تماسهای تلفنی، ترافیکایمیل و فعالیتهای مرور وب نظارت داشته باشند.
محدودیتهای قانونی شامل تصویب قوانینی است که انواع خاصی از محتوا یا فعالیتهای آنلاین مانند سخنان مشوق تنفر، تحریک به خشونت، یا به اشتراکگذاری محتوای دارای حق تألیف را جرمانگاری میکند.
در ترکیه، قانونی که در سال ۲۰۰۷ به تصویب رسید که انواع خاصی از محتوای آنلاین مانند سخنان مشوق تنفر، تحریک به خشونت، و به اشتراکگذاری محتوای دارای حق نشر را جرم تلقی میکند. دولت ترکیه به طور مداوم وب سایتهایی مانند فیسبوک، توییتر، یوتیوب و ویکیپدیا را مسدود کرده است. همچنین ترکیه از در گروه پیشتازان سانسور رسانههای اجتماعی قرار دارد.
این شامل قطع سراسری یا محدودیت دسترسی به اینترنت در کل کشور است. این روش اغلب در زمان ناآرامیهای سیاسی یا نافرمانیهای مدنی رخ میدهد. هند در سال ۲۰۱۹ اینترنت را در چندین ایالت قطع کرد تا اعتراضات گسترده علیه قانون جدید شهروندی را کنترل کند.
این تکنیک شامل انجام حملات سایبری مخرب مانند منع سرویس (DDoS) در وب سایتها، سرویسها یا شبکهها برای مختل کردن دسترسی به اینترنت برای گروه خاصی از کاربران یا در یک مکان جغرافیایی خاص است. کره شمالی متهم به انجام حملات سایبری به زیرساختهای کشورهای دیگر است، مانند حمله باجافزار WannaCry در سال ۲۰۱۷ که بیش از ۲۰۰ هزار رایانه را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داد.
سانسور اینترنتی میتواند در حفظ ثبات یک سیستم سیاسی در کوتاه مدت با محدودکردن انتشار اطلاعاتی که ممکن است برای سازماندهی اعتراضات یا اشکال دیگر استفاده شود، مؤثر باشد. با این حال، در دراز مدت، سانسور میتواند نتیجه معکوس بگذارد، زیرا منجر به افزایش بیاعتمادی به دولت میشود و احساس نارضایتی در بین شهروندان را تقویت میکند.
سانسور را میتوان از طریق ابزارها و روشهای مختلف مانند استفاده از شبکههای خصوصی مجازی (VPN) و سایر تکنیکها دور زد که باعث میشود کنترل جریان اطلاعات برای حکومتها دشوارتر شود. در نهایت، اثربخشی سانسور اینترنتی در حفظ ثبات سیاسی به زمینههای خاص آن و ماهیت سانسور بستگی دارد.
کشورهای متعددی هستند که روی اینترنت، سانسورهای شدیدی اعمال میکنند.
دولت در چین، به شدت اینترنت را سانسور میکند تا دسترسی به اطلاعات مربوط به مخالفان سیاسی، مسائل حقوق بشر و فعالیتهای اقلیتهای قومی و مذهبی را محدود کند. این سانسور با هدف حفظ ثبات نظام سیاسی تک حزبی است.
در روسیه، دولت از سانسور اینترنتی برای محدودکردن دسترسی به اطلاعات در مورد شخصیتهای سیاسی مخالف و محدودکردن توانایی رسانههای مستقل برای گزارش در مورد مسائل سیاسی استفاده کرده است.
در ترکیه، دولت از سانسور اینترنتی برای مسدودکردن دسترسی به سایتهایی که به نظرش منتقد دولت هستند، از جمله سایتهای خبری، پلتفرمهای رسانههای اجتماعی و انواع دیگر وبسایتها استفاده کرده است.
در همه این نمونهها، سانسور به عنوان ابزاری برای کنترل روایت و جلوگیری از انتشار اطلاعاتی که میتواند انتقادی از دولت تلقی شود، استفاده شده است.
سایت similarweb یک رتبهبندی از ۵۰ سایت برتر منتشر کرده است که در آن وبسایتهای فعال در هر زمینه مشخص شده است. این سایتها، پربازدیدترین سایتهای جهان هستند و لزوما دارای مخاطب بینالمللی نیستند.
کشورهای مختلفی در لیست پنجاه سایت برتر حضور دارند ولی دامنه مخاطبان آنها متفاوت است. سایتهای چینی فقط برای چینیها توسعه پیدا کردهاند اما نمایندگان قبرس یا جمهوری چک دارای مخاطبان بینالمللی هستند.
ایران در میان پنجاه سایت برتر نمایندهای ندارد که با توجه به محدودیتهای موجود اینترنت دور از انتظار نیست. اما نکته قابل توجه دسترسی به این سایتها است که شمشیر دو دم تحریم و فیلتر، انتخابهای کاربران ایرانی از این سایتها را محدود میکند.
در میان پنجاه سایت پربازدید اینترنت به دلیل تمرکز زبانی و منطقهای ۱۴ سایت برای کاربران ایرانی قابل استفاده نیستند و پنج سایت نیز به دلیل محتوای نامناسب کنار گذاشته میشوند. از ۳۱ سایت باقیمانده ۱۲ سایت مانند نتفلیکس، تیکتاک و آفیس کاربران ایرانی را تحریم کردهاند یا توسط ایران فیلتر شدهاند. بهاین ترتیب ۶۲% از سایتهای پربازدید جهان برای کاربران ایرانی قابل استفاده نیستند. از ۱۹ سایت باقیمانده ۱۲ سایت نیز کاربری عمومی ندارند به عنوان مثال آمازون، ایبی، مایکروسافت یا msn محتوا یا خدماتی برای کاربران فارسی زبان و ایرانی ارائه نمیکنند که قابلیت استفاده روزمره داشته باشند.
نکتهای تاریک این لیست، وضعیت ۱۰ سایت پربازدید جهانی در ایران است که در میان آنها فقط گوگل با رتبه ۱، ویکیپدیا با رتبه ۷ و یاهو با رتبه ۹ باز هستند.