وضعیت محدودیت‌های اینترنت در ایران و جهان

گزارش سرف‌شارک نشان می‌دهد وضعیت جریان آزاد اطلاعات در ایران خوب نیست و این در حالی است که برخی چهره‌های سیاسی معتقدند اینترنت در ایران صیانت نشده، محدودیت‌های اینترنت در ایران اندک است و باید تحت کنترل شدیدتری باشد. 

مقام دوم محدودیت اینترنت در جهان

محدودیت‌های اینترنت ایران و فیلترینگ سایت‌های بزرگ باعث شده، جایگاه دوم در اعمال محدودیت‌ها به ایران اختصاص پیدا کند. سرف‌شارک در گزارشی که اخیر منتشر شده اعلام کرد ایران در سال ۲۰۲۲ یازده مورد محدودیت اعمال کرده و رتبه دوم قاره آسیا را دارد. در این گزارش آمده است ۲۸ مورد اختلال اینترنتی در ایران گزارش شده که ۱۸ مورد آن مربوط به اعتراضات، ۳ مورد مربوط به انتخابات، ۸ مورد با دلایل سیاسی و امنیتی و یک مورد بر اساس قانون بوده است.

شبکه اجتماعی اینستاگرام و پیام‌رسان واتس‌اپ که بستر ارتباطی هزاران کسب‌وکار بودند نیز در در سال ۲۰۲۲ مسدود شدند. کسب‌وکار‌هایی که بر بستر شبکه‌های مجازی فعالیت می‌کنند این ضربه را قبلاً در مورد تلگرام هم تجربه کرده بودند.

وضعیت محدودیت‌های اینترنت در جهان

خلاصه گزارش سرف‌شارک در مورد وضعیت محدودیت‌های اینترنت در جهان شامل موارد زیر است:

آسیا: افغانستان، ایران، قزاقستان، سریلانکا، ازبکستان

آفریقا: بورکینافاسو، سیرالئونا، سودان، زیمبابوه

آمریکای جنوبی: کوبا

روش‌های اختلال در اینترنت

کشور‌های زیادی دسترسی به اینترنت را در سطوح مختلف محدود یا مختل می‌کنند. به عنوان مثال از کشور‌هایی که سطح بالایی از سانسور اینترنتی دارند می‌توان به چین، کره شمالی، ایران و سوریه اشاره کرد. کشور‌های دیگر مانند ترکیه و روسیه نیز سابقه محدود کردن دسترسی به اینترنت به ویژه در زمان ناآرامی‌های سیاسی یا ناآرامی‌های داخلی را دارند.

چندین دسته مختلف از محدودیت‌های دسترسی به اینترنت وجود دارد که می‌تواند توسط دولت‌ها و سایر نهاد‌ها اعمال شود. برخی از رایج‌ترین این روش‌های شامل موارد زیر هستند.

مسدود کردن

مسدودکردن شامل جلوگیری از دسترسی به وب سایت‌های خاص یا خدمات آنلاین با استفاده از ابزار‌های فنی مانند مسدود‌کردن IP یا فیلتر DNS است.

چین دارای یک سیستم پیچیده سانسور اینترنتی با عنوان «دیوار آتش بزرگ چین» است که دسترسی به بسیاری از وب سایت‌ها و سرویس‌های آنلاین خارجی از جمله گوگل، فیس‌بوک و توییتر را مسدود می‌کند. سانسور اینترنت چین جامع‌تر و پیچیده‌تر از هر کشور دیگری در جهان است. طبق خواسته دولت، پلتفرم‌های بزرگ اینترنتی در چین مکانیسم‌های خودسانسوری دقیقی را ایجاد کردند.

فیلتر کردن

فیلتر شامل استفاده از نرم‌افزار برای تجزیه و تحلیل و کنترل ترافیک اینترنت است. فیلترینگ معمولاً برای مسدودکردن یا محدودکردن دسترسی به انواع خاصی از محتوا، مانند سایت‌های مربوط به موارد غیراخلاقی یا مخالفان سیاسی، رسانه‌های اجتماعی، یا انواع خاصی از محتوا استفاده می‌شود.

فیترینگ یکی از اتواع محدودیت‌های اینترنت ایران است. ایران از یک سیستم ملی فیلترینگ اینترنت برای مسدود کردن دسترسی به انواع خاصی از محتوا، از جمله سایت‌ها و رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کند.

نظارت

این ابزار شامل نظارت بر فعالیت‌های اینترنتی، اغلب از طریق استفاده از تکنیک بازرسی بسته‌های عمیق یا سایر فناوری‌ها، برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد رفتار آنلاین کاربران یا شناسایی و ردیابی افراد است.

سیستم اقدامات عملیاتی-تحقیقی روسیه (SORM) اپراتور‌های مخابراتی را ملزم به نصب سخت‌افزار ارائه شده توسط سرویس امنیت فدرال (FSB) می‌کند. این تجهیزات به آژانس اطلاعاتی امکان می‌دهد تا به طور کامل بر داده‌های ارتباطی و محتوای کاربران از جمله تماس‌های تلفنی، ترافیک‌ایمیل و فعالیت‌های مرور وب نظارت داشته باشند.

محدودیت‌های قانونی

محدودیت‌های قانونی شامل تصویب قوانینی است که انواع خاصی از محتوا یا فعالیت‌های آنلاین مانند سخنان مشوق تنفر، تحریک به خشونت، یا به اشتراک‌گذاری محتوای دارای حق تألیف را جرم‌انگاری می‌کند.

در ترکیه، قانونی که در سال ۲۰۰۷ به تصویب رسید که انواع خاصی از محتوای آنلاین مانند سخنان مشوق تنفر، تحریک به خشونت، و به اشتراک‌گذاری محتوای دارای حق نشر را جرم تلقی می‌کند. دولت ترکیه به طور مداوم وب سایت‌هایی مانند فیسبوک، توییتر، یوتیوب و ویکی‌پدیا را مسدود کرده است. همچنین ترکیه از در گروه پیشتازان سانسور رسانه‌های اجتماعی قرار دارد.

خاموش شدن اینترنت

این شامل قطع سراسری یا محدودیت دسترسی به اینترنت در کل کشور است. این روش اغلب در زمان ناآرامی‌های سیاسی یا نافرمانی‌های مدنی رخ می‌دهد. هند در سال ۲۰۱۹ اینترنت را در چندین ایالت قطع کرد تا اعتراضات گسترده علیه قانون جدید شهروندی را کنترل کند.

حمله سایبری

این تکنیک شامل انجام حملات سایبری مخرب مانند منع سرویس (DDoS) در وب سایت‌ها، سرویس‌ها یا شبکه‌ها برای مختل کردن دسترسی به اینترنت برای گروه خاصی از کاربران یا در یک مکان جغرافیایی خاص است. کره شمالی متهم به انجام حملات سایبری به زیرساخت‌های کشور‌های دیگر است، مانند حمله باج‌افزار WannaCry در سال ۲۰۱۷ که بیش از ۲۰۰ هزار رایانه را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داد.

سانسور و پایداری سیاسی

سانسور اینترنتی می‌تواند در حفظ ثبات یک سیستم سیاسی در کوتاه مدت با محدود‌کردن انتشار اطلاعاتی که ممکن است برای سازماندهی اعتراضات یا اشکال دیگر استفاده شود، مؤثر باشد. با این حال، در دراز مدت، سانسور می‌تواند نتیجه معکوس بگذارد، زیرا منجر به افزایش بی‌اعتمادی به دولت می‌شود و احساس نارضایتی در بین شهروندان را تقویت می‌کند.

سانسور را می‌توان از طریق ابزارها و روش‌های مختلف مانند استفاده از شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) و سایر تکنیک‌ها دور زد که باعث می‌شود کنترل جریان اطلاعات برای حکومت‌ها دشوارتر شود. در نهایت، اثربخشی سانسور اینترنتی در حفظ ثبات سیاسی به زمینه‌های خاص آن و ماهیت سانسور بستگی دارد.

کشورهای متعددی هستند که روی اینترنت، سانسورهای شدیدی اعمال می‌کنند.

دولت در چین، به شدت اینترنت را سانسور می‌کند تا دسترسی به اطلاعات مربوط به مخالفان سیاسی، مسائل حقوق بشر و فعالیت‌های اقلیت‌های قومی و مذهبی را محدود کند. این سانسور با هدف حفظ ثبات نظام سیاسی تک حزبی است.

در روسیه، دولت از سانسور اینترنتی برای محدود‌کردن دسترسی به اطلاعات در مورد شخصیت‌های سیاسی مخالف و محدود‌کردن توانایی رسانه‌های مستقل برای گزارش در مورد مسائل سیاسی استفاده کرده است.

در ترکیه، دولت از سانسور اینترنتی برای مسدود‌کردن دسترسی به سایت‌هایی که به نظرش منتقد دولت هستند، از جمله سایت‌های خبری، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی و انواع دیگر وب‌سایت‌ها استفاده کرده است.

در همه این نمونه‌ها، سانسور به عنوان ابزاری برای کنترل روایت و جلوگیری از انتشار اطلاعاتی که می‌تواند انتقادی از دولت تلقی شود، استفاده شده است.

دسته‌بندی سایت‌های برتر اینترنت

سایت similarweb یک رتبه‌بندی از ۵۰ سایت برتر منتشر کرده است که در آن وب‌سایت‌های فعال در هر زمینه مشخص شده است. این سایت‌ها، پربازدیدترین سایت‌های جهان هستند و لزوما دارای مخاطب بین‌المللی نیستند.

کشور‌های مختلفی در لیست پنجاه سایت برتر حضور دارند ولی دامنه مخاطبان آن‌ها متفاوت است. سایت‌های چینی فقط برای چینی‌ها توسعه پیدا کرده‌اند اما نمایندگان قبرس یا جمهوری چک دارای مخاطبان بین‌المللی هستند.

وضعیت ایران در پنجاه سایت برتر اینترنت