اتحادیه بین‌المللی مخابرات: سواد دیجیتالی مردم در گرو طبقه‌‌شان

به گزارش اتحادیه بین‌المللی مخابرات اروپا، آسیای مرکزی، خاورمیانه و شمال آفریقا، شرق آسیا و اقیانوسیه از نظر سواد دیجیتالی به‌ترتیب در رتبه‌های بعدی  قرار دارند. در آسیای جنوبی فقط ۸ درصد از کاربران برای انجام کارهای خود سراغ رایانه‌ها می‌روند.

۵۴ درصد از مردم در سطح جهان در ۲۰۲۰ از رایانه‌ها استفاده کرده‌اند؛ از طرفی برای استفاده از رایانه بیشتر از تلفن‌های هوشمند نیاز به تخصص و سواد دیجیتالی داریم و از سوی دیگر، مساله‌ استفاده از کامپیوتر تا حد زیادی تحت‌تاثیر منطقه زندگی و درآمد فرد است.

بررسی ارتباط استفاده از کامپیوتر و وضعیت درآمد، نشان می‌دهد طبقه اقتصادی نقشی تعیین‌کننده دارد؛ در حالی که برای ۷۹ درصد از کاربران کامپیوتر، درآمدهای بالا گزارش شده است، فقط ۷ درصد از کم‌درآمدها از رایانه استفاده می‌کنند.

جاماندگان دنیای دیجیتالی

برخی از گروه‌های مردم از نظر استفاده از فناوری‌های دیجیتالی از بقیه جا مانده‌اند. گروه‌های کم‌درآمد، زنان، معلولان، افراد مسن و کسانی که در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند، از این جمله‌اند. این فهرست دراز، همچنان همگان را در بر نمی‌گیرد: در حال حاضر گروه‌های دیگری نیز در معرض تهدید شکاف دیجیتالی هستند، مثل مهاجران، پناهندگان، اقلیت‌های قومی و دیگر گروه‌های آسیب‌پذیر.

هزینه دستگاه‌های دیجیتالی به‌ویژه گوشی‌های هوشمند سدی در برابر دسترسی همگانی است. هزینه دستگاه‌های جدید 5G در کشورهای با درآمد پایین و متوسط بیشتر از دستگاه‌های 4G است؛ یعنی تعداد کاربران کمتر و محدودتر در بخش‌های تجاری و خانگی.

اتحادیه بین‌المللی مخابرات در گزارش  ۲۰۲۲ خود با عنوان «تسریع پهن‌باند برای تحقق واقعیت‌های جدید» منتشر شد، هشدار می‌دهد که در صورت عدم رسیدگی به مشکلات دسترسی و مقرون‌به‌صرفه بودن، شکاف دیجیتالی در این کشورها بیشتر می‌شود.

سواد دیجیتالی: مساله مرگ و زندگی؟

سواد دیجیتالی (Digital literacy) یکی از دلایل اصلی‌ای است که مردم از اینترنت استفاده نمی‌کنند.

بر اساس جدیدترین آمار اتحادیه بین‌المللی مخابرات، کمتر از ۴۰ درصد از جمعیت ۴۵ درصد کشورهای کل جهان، حداقل یکی از فعالیت‌های مربوط به مهارت‌های دیجیتالی اصلی را انجام می‌دهند. تنها ۲۳ درصد از این کشورها گزارش داده‌اند که بیش از ۶۰ درصد مردم، حداقل یک مهارت در حوزه ICT دارند. منظور از چهار مهارت اصلی، کپی کردن یا انتقال فایل، استفاده از ابزارهای کپی و پیست یا انتقال اطلاعات یک داکیومنت، فرستادن فایل پیوست‌شده در ایمیل و انتقال فایل‌ها بین رایانه و دیگر ابزارهاست.

البته تفسیر این شاخص در قالب گزارش فوق، مشکلات و دشواری‌هایی به همراه دارد؛ زیرا شکاف بزرگی بین داده‌ها و آمار دولتی در مورد دسترسی کودکان به فناوری و استفاده آنها از فناوری‌ها در کشورهای با درآمد کم و متوسط وجود دارد. مساله دیگر پیچیدگی و گستره تعریف «سواد دیجیتالی» است.

اتحادیه بین‌المللی مخابرات پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۵۰، ۶۰ درصد از بزرگسالان باید به حداقل دانش و مهارت در حوزه مهارت‌های دیجیتالی رسیده باشند.

آموزش: مهم‌تر از همیشه

سواد دیجیتالی مساله‌ای کاملا اجتماعی است و به آموزش ارتباط دارد. درست است که سن در وهله اول عامل مهمی در کسب سواد دیجیتالی به نظر می‌رسد، اما  در واقع عامل تعیین‌کننده و دقیقی نیست.

از طرف دیگر سواد دیجیتالی لزوما به معنای سواد داده‌ای (data literacy) نیست. مساله حریم خصوصی و امنیت در اینترنت موضوعی است که علاوه بر آموزش مهارت‌ها، باید مورد توجه قرار گیرد. به همین ترتیب سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی (media and information literacy) نیز نقش مهمی دارد، درست همانطور که غلبه بر بی‌سوادی دیجیتالی، اهمیتی بنیادین در اتصال دنیای امروز دارد.

پی‌نوشت:

*آمار حاضر با اتکا به داده‌های گزارش‌شده از سوی ۱۰۰ کشور، ارائه شده است.

منبع: ITU