یکی‌ دو قدم تا سقوط: وضعیت شکاف جنسیتی نیروی کار در ایران

به گزارش پیوست، در گزارش مجمع جهانی اقتصاد، شاخص شکاف جنسیتی، وضعیت فعلی و مساله برابری جنسیتی در چهار بعد اصلی بررسی می‌شود: مشارکت و فرصت‌های اقتصادی، وضعیت و سطح تحصیلات، وضعیت سلامت و توانمندی سیاسی.

شکاف جنسیتی ایران در دو زمینه «مشارکت‌ و فرصت‌های اقتصادی» و «توانمندی سیاسی» نیز وضعیت خوبی ندارد و با رتبه‌های ۱۴۴ و ۱۴۳ با قعر جدول فاصله چندانی ندارند.

در این گزارش با تکیه بر داده‌های مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum)، بر دو حوزه مشارکت و فرصت‌های اقتصادی و همچنین وضعیت آموزشی و تحصیلات در ایران تمرکز می‌کنیم.

آموزش و تحصیلات: کورسوی امید

ایران از نظر دستیابی به امکانات آموزشی رتبه کلی ۱۰۶ را دارد و با امتیاز ۰.۹۶۳ شکاف جنسیتی کمتری را نسبت به حوزه‌های دیگر شاهد است. همین شکاف اندک در مورد فارغ‌التحصیلان دکتری نیز صدق می‌کند. اما اگر به جزئیات نگاه دقیق‌تری بیندازیم، تفاوت حضور زنان و مردان ایران در رشته‌های STEM (علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) جلب‌ توجه می‌کند.

تعداد فارغ‌التحصیلان مرد این رشته‌ها، ۶۸.۸۴ درصد است، در حالی که حدود ۳۱.۶ درصد از فارغ‌التحصیلان زن هستند. شکاف شدیدتری نیز در رشته‌های مهندسی، تولید و ساخت‌وساز مشاهده می‌شود: ۲۲.۶ درصد زنان و ۷۷.۳۴ درصد مردان، فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها هستند. عکس این موضوع هم صادق است: فارغ‌التحصیلان زن در رشته‌های علوم‌انسانی هنوز تقریباً دو برابر همتایان مردشان است. جالب آنکه در رشته‌های فنی و حرفه‌ای شکاف کمتری مشاهده می‌شود.

ساختارهای پررنگ

در بحبوحه افزایش بی‌امان هزینه‌های زندگی، ادامه کووید، وضعیت غریب اقلیمی و محیط‌زیستی و همچنین جنگ‌ها و کشاکش‌ها، مساله از میان بردن شکاف جنسیتی و پیشرفت در چنین زمینه‌ای با موانع متعددی مواجه است.

در سال‌های اخیر زنان بیشتری سراغ کارهای مختلف، از کارهای دستمزدی گرفته تا سمت‌های رهبری و مدیریتی، رفته‌اند اما انتظارات و توقعات اجتماعی، سیاست‌های استخدام و فضای قانونی حاکم، نقش مهمی در انتخاب مسیر آموزشی و شغلی برای آنها ایفا می‌کند و بر انتخاب‌هایشان اثر می‌گذارد.

در مقابل حضورِ به‌تدریج پررنگ‌ترِ زنان در مشاغل مدیریتی و رهبری، همچنین مشارکت بالایشان در حوزه‌های آموزشی مختلف و نیز نقش‌های تخصصی و فنی، نویدبخش است و بنیان اقدامات فردا را می‌سازد.