هوش مصنوعی و هوش دیجیتالی چه تفاوتی دارند؟

برای درک تفاوت هوش مصنوعی و هوش دیجیتالی ابتدا لازم است به‌صورت جداگانه با تعریف ارائه شده در خصوص هر دو اصطلاح آشنا شویم.

هوش دیجیتالی چیست؟

هوش دیجیتالی در یک تعریف ساده، مجموعه‌ای از توانایی‌های اجتماعی، عاطفی و شناختی برای سازگاری با دنیای دیجیتالی و رو‌به‌رو شدن با چالش‌های آن است. این هوش به‌عنوان یک قابلیت انسانی شامل مجموعه‌ای از شایستگی‌های فنی، شناختی، فرا‌شناختی، اجتماعی‌عاطفی و روش‌های برقرار‌ی تعامل مؤثر در یک محیط فرهنگی یا اجتماعی است.

یادگیری این پدیده نو‌ظهور به‌واسطه تعامل با انسان تقویت می‌شود و به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین شاخصه‌های گسترش‌دهنده آموزش و یادگیری در قرن بیست و یکم در حیطه زندگی شخصی و حرفه‌ای افراد شناخته می‌شود.

هوش دیجیتالی در دنیای تجارت

لازم است بدانید در جهان تجارت از اصطلاح هوش دیجیتالی به عنوان اطلاعات به‌دست آمده توسط فناوری‌های موجود استفاده می‌شود. هوش دیجیتالی با به‌کارگیری این اطلاعات در راستای ترتیب اثر دادن یک استراتژی بازار‌یابی آنلاین و اطلاعات مورد نیاز در جهت تامین امنیت سایبری بهره می‌برد. این اطلاعات به تبعیت از قوانینی که توسط کمیسیون جهانی حاکمیت اینترنت (Global Commission on Internet Governance) ترسیم شده‌اند، وضع می‌شوند.

ضریب هوش دیجیتالی یا DQ چیست؟

ضریب هوش دیجیتالی یا همان (Digital Intelligence Quotient) به‌عنوان معیاری در راستای اندازه‌گیری میزان درک افراد از هوش دیجیتالی است. در عصر کنونی این شاخص از اهمیت زیادی بر‌خوردار است. اگر در توسعه‌بخشی این شاخص به‌میزان کافی و موثر عمل نشود امکان بهره‌گیری از قابلیت‌های منحصر به فرد دنیای دیجیتالی امری دشوار خواهد بود.

تئوری گاردنر و دسته‌بندی هوش دیجیتالی

براساس تئوری نظریه هوش‌های چندگانه گاردنر به مانند ضریب هوش (IQ) و هوش هیجانی (EQ) می‌توان هوش دیجیتالی را به‌عنوان یک فرا‌هوش یا مجموعه‌ای متشکل از چندین هوش مجزا نیز تعبیر کرد. ضریب هوش دیجیتالی (DQ) به هشت حوزه کلیدی تقسیم‌بندی می‌شود که در ادامه می‌توانید این دسته‌بندی‌ها را مشاهده کنید.

1. هویت دیجیتالی
2. حقوق دیجیتالی
3. سواد دیجیتالی
4. کاربرد دیجیتالی
5. ارتباطات دیجیتالی
6. امنیت دیجیتالی
7. هوش هیجانی دیجیتالی
8. سلامت دیجیتالی

با توجه به پذیرش اصول اخلاقی براساس اعلامیه جهانی حقوق بشر (UDHR) در تمامی بخش‌های مذکور ضروری است تا احترام به زمان، محیط، زندگی، دارایی، آبرو، روابط، دانش و حقوق خود و سایر افراد و اعضاء مد نظر قرار گیرد.

انواع سطوح در هوش دیجیتالی

در تمامی هشت حوزه یاد شده سه سطح از بلوغ وجود دارد. در ادامه به این سطوح خواهیم پرداخت.

• سطح یک – شهروندی دیجیتالی: این سطح توانایی استفاده افراد از فناوری‌های دیجیتالی به روش‌های ایمن و مسئولانه نسبت به اصول اخلاقی‌ای که پیش‌تر به آن پرداختیم را به نمایش می‌گذارد.
• سطح دو – خلاقیت دیجیتالی: خلاقیت دیجیتالی به معنای توانایی تبدیل شدن به یک عضو در اکوسیستم دیجیتال و ایجاد دانش، فناوری‌های نوین و محتوایی منحصر‌به‌فرد در راستای تبدیل ایده‌ها به واقعیت است.
• سطح سه – رقابت دیجیتالی: در این سطح به توانایی حل چالش‌های جهانی و ایجاد فرصت‌های تازه در اقتصاد دیجیتالی از ایجاد مشاغل نوین و کار‌آفرینی، رشد و تاثیر آن روی اقتصاد پرداخته می‌شود. با این تفاسیر، ۲۴ شایستگی دیجیتالی متشکل از دانش، مهارت، نگرش و ارزش‌های مختلف وجود خواهد داشت.

هوش مصنوعی چیست؟

هوش مصنوعی ( Artificial Intelligence) به‌عنوان فناوری و مفهومی وسیع‌تر از یادگیری ماشین شناخته می‌شود. هدف اصلی هوش مصنوعی، تولید ماشین‌های هوشمندی است که قادرند به شبیه‌سازی توانایی تفکر و رفتار انسان‌ها بپردازند. این سیستم‌ها نیاز به پیش برنامه‌ریزی ندارند و تنها به واسطه اجرای الگوریتم‌هایی هوشمند به ارائه عملکرد خود می‌پردازند.

ویژگی‌های اصلی هوش مصنوعی

هوش مصنوعی دامنه‌ وسیعی از فناوری‌ها و مشاغل را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. هوش مصنوعی می‌تواند عملکرد خود را با داده‌های ساختاری، نیمه ساختار یافته و بدون ساختار ارائه دهد.

دغدغه اصلی متخصصان در توسعه هوش مصنوعی به حداکثر رساندن بهره‌وری سیستم در کوتاه‌ترین زمان در حین انجام عملیات های سخت و پیچیده و افزایش شانس موفقیت است.

دسته‌بندی‌های هوش مصنوعی

به‌طور کلی هوش مصنوعی به سه دسته اصلی هوش مصنوعی ضعیف، هوش مصنوعی عمومی و هوش مصنوعی قوی تقسیم می‌شود. در حال حاضر تنها دو دسته اول یعنی هوش مصنوعی ضعیف و هوش مصنوعی عمومی مورد استفاده ما هستند. پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نه چندان دور با کمک هوش مصنوعی قوی، ماشین‌ها و روبات‌هایی بسیار قوی‌تر از هوش انسان ساخته شوند.

تفاوت هوش مصنوعی و هوش دیجیتالی در چیست؟

حال که بر تعاریف اصلی دو اصطلاح هوش مصنوعی و هوش دیجیتالی مسلط شدیم، می‌توان گفت تا حد زیادی قادر به تشخیص تفاوت هوش مصنوعی و هوش دیجیتالی خواهیم بود.

به زبان بسیار ساده، اصلی‌ترین تفاوت میان این دو اصطلاح را می‌توان در حیطه اجرائی این دو هوش دانست. هوش مصنوعی بر پایه عملکرد ماشین‌ها، روبات‌ها و به طور کلی سیستم‌های بدون دخالت انسان‌ها عمل می‌کند اما هوش دیجیتالی تا حد بسیار زیادی به انسان‌ها وابسته است.

دومین تفاوت میان هوش مصنوعی و دیجیتالی را می‌توان در عملکرد هر دو اصطلاح یافت. هدف اصلی هوش مصنوعی ساخت یک سیستم بر پایه الگوریتم‌های چابکی است که قادر است به مانند ذهن انسان عمل کند و با ساده‌سازی پیچیدگی‌های ذهنی او، بهره‌وری خود را به بیشترین حد ممکن برساند. در مقابل هوش دیجیتالی با بخش‌بندی خود بر آن است با هدف قرار دادن حوزه‌های مختلف در سطوحی نظیر سطوح شهروندی، خلاقیت و رقابت، توانایی انسان‌ها را در کسب دانش، حل چالش‌ها و دریافت مهارت‌های اجتماعی به تصویر بکشد.

سومین تفاوت بین هوش مصنوعی و هوش دیجیتالی را می‌توان محدودیت در چارچوب‌ها دانست. در هوش دیجیتالی با توجه به تئوری گاردنر با ترکیب هشت حوزه و سه سطح از این هوش می‌توان به بیست و چهار شایستگی دیجیتالی متشکل از دانش، مهارت، نگرش و ارزش‌های مختلف دست یافت. این در حالی است که در هوش مصنوعی محدودیتی در چارچوب فعالیت وجود ندارد و از آن می‌توان در تمامی حرفه‌های مهندسی، پزشکی، اقتصادی و غیره بهره برد.

از سایر تفاوت‌های میان هوش مصنوعی و هوش دیجیتالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هوش مصنوعی از شبیه‌سازی بهره می‌برد درحالی که هوش دیجیتالی هیچگونه استفاده‌ای از شبیه‌سازی ندارد.
• رعایت و توجه به اصول اخلاقی در هوش مصنوعی دیده نمی‌شود درحالی که هوش دیجیتالی کاملا به اصول اخلاقی پایبند است.
• هوش مصنوعی به هوش انسان وابسته نیست و در نقطه مقابل هوش دیجیتالی به مهارت‌های انسان‌ها شدیدا وابسته است.
• هوش مصنوعی به سن و تجربه انسان وابسته نیست درحالی که این دو عامل روی هوش دیجیتالی اثر زیادی دارند.
• در هوش مصنوعی دستیابی به نتیجه در کوتاه‌ترین زمان ممکن با بهره‌وری حداکثری اتفاق می‌افتد در حالی که در هوش دیجیتالی دستیابی به اهداف در زمان به مراتب طولانی‌تری رخ می‌دهد.

هوش مصنوعی و هوش دیجیتالی به‌گونه‌ای هر دو به انسان وابسته‌اند. پس بهتر است با کسب علم، به چالش کشیدن مسائل جهان و حرکت به سوی چالش‌های جدید، خلاقیت خود را شکوفا کنیم. پس از این شکوفایی می‌توان با حرکت کردن به سمت هوشمند‌سازی، آینده‌ای بهتر را برای آیندگان رقم زد و جهان را به سمت جهانی هوشمند منطبق با شایستگی، خلاقیت و هوشی فرا‌تر از هوش انسانی سوق داد.