راه یکی است و آن، خودتنظیمی است

تنها صفتی که می‌توان برای این روزهای اینترنت به کار برد، «وحشتناک» است. چه به خاطر «حجم» اطلاعاتی که در یک روز در این محیط به‌هم‌پیوسته تولید و منتقل می‌شود و ما از آن عقب می‌مانیم و چه به دلیل «سرعتی» که اکنون به واقع زمان و مکان را به امری خنده‌دار تبدیل کرده است. اینترنت باعث شده حتی چند سال قبل به شکل زمانی دور در ذهن ما پدیدار شود. به راستی دنیای قبل از نرم‌افزارهای ارتباطی پیام‌رسان مثل وایبر و تلگرام و واتس‌اپ، چه شکلی بود؟ کسی هست که آن دوران به نظرش، خیلی دور نرسد؟ حال در این فضا که سرعت و گستردگی چه از نظر «محتوا» و چه از نظر «کاربر»، آن هم با در نظر داشتن تلفن‌های هوشمند، ویژگی اصلی آن است؛ یک سوال مثل خوره در حال خوردن ذهن متفکران حوزه فناوری و علوم اجتماعی است. اگر وضعیت بدون وجود یک قوه قاهره یا قانون را به قول هابز به یک «وضع طبیعی» تعبیر کنیم؛ «قرارداد اجتماعی» به قول روسو، که قرار است روابط بین کاربران را در رابطه با محتوای وب تنظیم کند، باید توسط چه کسی یا چه نهادی و با چه مختصاتی تنظیم شود؟ تاکنون دو راهکار برای تنظیم مقررات در فضای اینترنت اندیشیده شده است. نخست اینکه «دولت» مثل سایر عرصه‌ها به تنظیم این حوزه نیز بپردازد و برای آن دست به خلق قانون یا آیین‌نامه بزند، از اجرای آن حراست کند و در صورت لزوم ضمانت اجرای لازم برای آن را بر متخلفان اعمال کند (دولت در معنای عام یعنی قوای قضائیه، مجریه و مقننه). راهکار دوم این است که با توجه به فنی بودن این موضوع و عدم تخصص دولت یا برای داشتن قوانین بهتر و کوچک‌ کردن حوزه نظارت دولت به سمت نهادهای «خصوصی» برویم؛ اتفاقی که مثلاً برای دامین‌های اینترنتی افتاده است. اما این دو راهکار،...