ارز دیجیتالی دولتی یا CBDC چیست و چه کشورهایی CBDC دارند؟

ارز دیجیتالی بانک مرکزی، رمزارزها، پول دیجیتالی یا حتی سیستم‌های پرداختی که حول محور این حوزه شکل گرفته‌اند، اصطلاحاتی هستند که هر کدام به دلیل نبود اطلاعات کافی برای مخاطبان ممکن است به اشتباه به جای یکدیگر استفاده شوند. در این مطلب سعی داریم به ارزهای دیجیتالی دولتی که از طرف بانک‌های مرکزی ارائه می‌شوند نگاهی بیندازیم.

ارز دیجیتالی دولتی چیست؟

ارز دیجیتالی دولتی یک اصطلاح رسمی نیست ولی معمولاً برای اشاره به ارز دیجیتالی استفاده می‌شود که به طور رسمی از سوی یک کشور به عنوان ارز قانونی صادر یا تایید می‌شود. این عبارت در سال ۲۰۱۸ همراه با عرضه ارز دیجیتالی ونزوئلا باب شد. ونزوئلا اولین کشوری است که ارز دیجیتالی خود (پترو) را منتشر کرده است.

دولت این کشور به رهبری نیکلاس مادورو مدعی است این ارز دیجیتالی به ذخایر نفت، طلا و الماس ونزوئلا، و همچنین قیمت هر پترو به قیمت یک بشکه نفت این کشور وابسته است. بر اساس اطلاعات وب‌سایت رسمی پترو، می‌توان از این ارز برای پرداخت مبالغ کالاها و خدمات در شرکت‌ها و موسسات ونزوئلا استفاده کرد. همچنین بر اساس اطلاعات این سایت می‌توان پترو را با سایر ارزهای دیجیتالی یا پول فیات مبادله کرد. ارز دیجیتالی ونزوئلا از جانب سایر کشورها به عنوان یک کلاهبرداری برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی علیه ونزوئلا شناخته می‌شود.

تبدیل پول فیات به ارز دیجیتالی یکی از انواع ارز دیجیتالی دولتی است. نوع دیگری از ارز دیجیتالی دولتی زمانی ایجاد می‌شود که یک دولت تصمیم می‌گیرد ارزی مانند بیت‌کوین یا اتریوم و امثالهم را به عنوان ارز قانونی به رسمیت بشناسد.

السالوادور در ژوئن ۲۰۲۱ اولین کشوری بود که با تصویب قانون بیت‌کوین، اجازه استفاده از بیت‌کوین در کنار دلار آمریکا را صادر کرد. اقدام السالوادور در پذیرش رسمی بیت‌کوین معادل پذیرش ارز کشور دیگری مانند دلار است که برخی کشورها آن را به عنوان ارز رسمی پذیرفته‌اند. با این تفاوت که برخلاف سایر نمونه‌های اقتصاد دلاری، این کشور صرفاً پرداخت‌های بیت‌کوینی را قانونی اعلام می‌کند و بانک مرکزی السالوادور مسئولیتی در قبال بیت‌کوین ندارد. بنابراین دارندگان بیت‌کوین ممکن است سود یا زیان سرمایه را تجربه کنند.

مزایای استفاده از ارز دیجیتالی چیست؟

بسیاری از دولت‌ها در سرتاسر جهان به دلیل پیامدهای مالی، قانونی و مقرراتی که چنین اقداماتی می‌تواند به همراه داشته باشد، نسبت به استفاده از ارزهای دیجیتالی در حکم ارز قانونی محتاط هستند. در برخی کشورها مانند چین، ارزهای دیجیتالی کاملاً ممنوع اعلام شده است.

ماهیت غیرمتمرکز ارزهای دیجیتالی به این معنی است که آنها خارج از کنترل بانک‌های مرکزی و موسسات مالی بین‌المللی هستند. ماهیت غیرمتمرکز و عدم کنترل مستقیم دولت‌ها بر رمزارزها دلیل اصلی مخالفت این نهادهاست. زمانی که السالوادور بیت‌کوین را پذیرفت، بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول (IMF) به دلیل شفافیت، مسائل مالی و حقوقی از کمک به السالوادور در اجرای این طرح خودداری کردند.

اکثر مردم هنوز ارزش بیت‌کوین خود را بر اساس ارزهای فیات نظیر دلار محاسبه می‌کنند. با در نظر گرفتن نوسانات زیاد بیت‌کوین، می‌توان این سوال را مطرح کرد که پذیرش بیت‌کوین به عنوان پول قانونی چقدر منطقی است؟

یکی از دلایل محبوبیت رمزارزها از نظر حامیان آنها، بهبود دسترسی به خدمات مالی در کشور‌هایی است که بخش زیادی از مردم‌شان از این خدمات محروم‌اند. اما رمزارزها قابلیت‌های زیادی در اختیار بانک‌های مرکزی قرار نمی‌دهند که دولت‌ها ترغیب به حمایت از آنها شوند. معمولاً کشورهایی که از نظر سیاست پولی شکست‌خورده هستند و بانک مرکزی‌شان هیچ اعتباری ندارد رمزارزها را به عنوان پول رسمی می‌پذیرند.

کشورهایی مانند السالوادور که یک رمزارز را به رسمیت می‌شناسند از یک مزیت بالقوه دیگر رمزارزها نیز سود می‌برند؛ مزیت آزادی از سیاست‌های پولی ایالات متحده، مزیتی که به نوبه خود می‌تواند به تنوع و گسترش پایگاه سرمایه کشور کمک کند. اما از آنجا که پذیرش یک رمزارز می‌تواند خطر قرار گرفتن در لیست سیاه را بالا ببرد، کشورها باید قبل از گرفتن چنین تصمیمی به عواقب آن فکر کنند.

آیا CBDCها یک ارز دیجیتالی دولتی هستند؟

برخلاف ارزهای دیجیتالی، ارز دیجیتالی بانک مرکزی یا (CBDC) مستقیماً از سوی یک بانک مرکزی صادر می‌شود. این یک شکل از پول عمومی، شبیه به پول نقد است، با این تفاوت که به‌ صورت دیجیتالی متولد شده و زندگی می‌کند. بنابراین اگر بریتانیا یک CBDC را منتشر کند، ۱۰ واحد از آن به اندازه یک اسکناس معمولی ۱۰ پوندی ارزش دارد. برخلاف ارزهای دیجیتالی، یک CBDC از نظر ارزش پایدار است و به جای یک دارایی سوداگرانه، یک شکل امن پول است.

ارز دیجیتالی بانک مرکزی مکمل اسکناس، سکه و پول نقد است. این پول قانونی که از سوی بانک مرکزی صادر شده، از تعهدات بانک مرکزی به‌ حساب می‌آید، به طور کامل قانونی، بدون ریسک و هزینه اضافی بازخرید شده است.

تفاوت دیگر بین رمزارزها و CBDC این است که اولی همیشه روی بلاک‌چین یا فناوری دفتر کل توزیع‌شده اجرا می‌شود، دومی لزوماً از آن استفاده نمی‌کند. بانک مرکزی پشتوانه CBDC است و سطحی از اعتماد را برای کاربران فراهم می‌کند. ماهیت ارزهای دیجیتالی به این معنی است که هیچ طرف مرکزی‌ای بر سیستم نظارت ندارد و یک دفتر کل توزیع‌شده برای کمک به حفظ امنیت دارایی‌ها مورد نیاز است.

کدام کشورها از CBDC استفاده می‌کنند و چه خطراتی دارد؟

بر اساس داده‌های سایت cbdctracker تاکنون فقط ۱۴ کشور CBDC خود را ره‌اندازی کرده‌اند که از این ۱۴ کشور تنها دو کشور رمزارزشان را عرضه کرده‌اند و مابقی در فاز آزمایشی به‌ سر می‌برند. کشورهای نیجریه و باهاما به ترتیب با توکن‌های e-Naira و Sand Dollar دو کشوری هستند که پروژه CBDC خودرا عرضه کرده‌اند. کشورهای غنا با توکن E-cedi، کارائیب شرقی با توکن DCash، آفریقای جنوبی با توکن Khokha، فرانسه با توکن France CBDC، چین با توکن e-CNY، کانادا با توکن Jasper، امارات

با توکن Aber، عربستان سعودی با توکن Aber، سنگاپور با توکن Ubin، و اروگوئه با توکن e-Peso از جمله کشورهایی هستند که پروژه CBDC آنها در فاز آزمایشی به‌ سر می‌برد. همچنین کشور فرانسه با دو کشور تانزانیا و سنگاپور در عرضه دو CBDC با نام‌های France & Tunisia CBDC و France & Singapore CBDC همکاری دارد.

در بریتانیا، وزارت خزانه‌داری و بانک انگلستان نقشه راه تحقیق و توسعه ارز دیجیتالی بانک مرکزی بریتانیا را اعلام کرده‌اند. با این حال این پروژه هنوز در مراحل تحقیقاتی خود است و مشخص نیست که آیا بریتانیا در آینده نزدیک CBDC خود را راه‌اندازی خواهد کرد یا خیر. سایر کشورها و بلوک‌ها مانند روسیه، ژاپن، کره‌جنوبی، ایالات متحده و اتحادیه اروپا نیز در حال بررسی امکان راه‌اندازی CBDC هستند.

راه‌اندازی CBDC بدون خطر نیست. قبل از انتشار پول دیجیتالی، یک کشور باید اطمینان حاصل کند که امنیت سایبری و زیرساخت‌های فناوری کافی را در اختیار دارد. همچنین باید پیامدهای اقتصادی و چگونگی تاثیر آن بر اقتصاد را در نظر گیرد.