آشنایی با اینترنت 5G؛ نگاهی به نسل پنجم شبکه موبایل در ایران

اینترنت 5G چیست؟

حرف G در عبارت 5G به معنای نسل تکنولوژی ارتباطات بی‌سیم است. هرچند بیشتر مردم نسل‌های ارتباطات را تنها از لحاظ سرعت تفکیک می‌کنند اما تفاوت‌های عمیق‌تری بین این نسل‌ها وجود دارد. نسل جدید با تکیه بر طول موج‌های کوتاهی که نسل قبلی قادر به استفاده از آن نبود، سرعت و ظرفیت شبکه را به میزان چشمگیری افزایش می‌دهد.

اما تکنولوژی ارتباطات بی‌سیم برای رسیدن به این مرحله فرازونشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته است. در نسل اول یا 1G ارتباطات محدود به ارتباط آنالوگ بود و نسل‌های بعدی از 2G، که برای اولین بار امکان ارتباط دیجیتالی را فراهم کرد، تا 4G، هر کدام با استاندارد‌های مختلفی به نوعی کیفیت و سرعت ارتباط را بهبود بخشیدند؛ مثلاً نسل چهارم یا 4G با استاندارد‌هایی مثل LTE، سرعتی بالغ بر صد‌ها مگابیت یا حتی بیشتر از یک گیگابیت را هم امکان‌پذیر کرد.

تازه‌ترین نسل اینترنت و ارتباطات بی‌سیم قرار است سرعت را وارد محدود گیگابیتی کند و البته برای این کار تا حدی از شبکه 4G کمک می‌گیرد. گرچه بسیاری تصور می‌کنند توسعه 5G به معنای گذار کامل از نسل چهارم است، اما به‌ دلیل هزینه بالای راه‌اندازی شبکه اصلی 5G، بیشتر ارائه‌دهندگان اینترنت دست‌کم تا مدتی از بستر و زیرساخت 4G برای ارائه اینترنت نسل پنجم کمک می‌گیرند و حداقل فعلاً در بیشتر مناطق شاهد ترکیبی از 4G و 5G خواهیم بود.

در ابتدای کار تمام شبکه‌های 5G برای اتصال اولیه از 4G استفاده می‌کردند و این نوع شبکه «غیرمستقل» یا «non-standalone» نام داشت. با اینکه حرکت به سمت شبکه‌های «مستقل» یا «Standalone» آغاز شده اما تا زمانی که شبکه 5G تا حد مناسبی فراگیر نشود همچنان به کمک شبکه 4G نیاز دارد.

سه تجربه متفاوت از اینترنت 5G

ارائه‌دهندگان اینترنت و شرکت‌های مخابراتی با استفاده از تکنولوژی 5G ابزار متنوع‌تری در اختیار دارند. برخلاف نسل چهارم، 5G با امواج فرکانس پایین، متوسط و بالا همخوانی دارد و در واقع شاهد سه تجربه متفاوت از 5G هستیم.

نکته حائز اهمیت این است که در صورت استفاده از کانال‌های رادیویی قدیمی و متعلق به 4G، نسل پنجم اینترنت همراه چندان سریع‌تر از نسل پیشین نیست و تنها ظرفیت شبکه افزایش پیدا می‌کند و به عبارت ساده تعداد بیشتری دستگاه می‌توانند در آن واحد از شبکه استفاده کنند.

اما مزیت اصلی این تکنولوژی، امکان استفاده از فرکانس‌های با طول موج پایین یا باند بالایی است که تکنولوژی 4G این امکان را ندارد.

شاید عبارت mmWave یا طول موج میلی‌متری و سریع‌ترین نوع اینترنت 5G به گوش‌تان خورده باشد. این طول موج میلی‌متری در واقع اوج سرعت 5G را ارائه می‌کند و یک موضوع کاملاً جدید محسوب می‌شود که تنها برخی از گوشی‌های پرچمدار از آن پشتیبانی می‌کنند. این امواج به دلیل استفاده از طول موج بسیار کوتاه قادر به طی کردن مسافت‌های طولانی نیستند و به همین خاطر سرعت دانلود و آپلود بسیار بالایی ایجاد می‌کنند.

با این حال طول موج بسیار کوتاه این امواج باعث شده ارائه‌دهندگان بیشتر برای مکان‌های عمومی از آن استفاده کنند. در چنین مکان‌هایی فاصله آنتن یا فرستنده با گیرنده‌ یا همان گوشی‌ها و دستگاه‌های مجهز به 5G کم است و از آنجا که افراد زیادی در یک منطقه حضور دارند، گزینه خوبی برای استفاده از یک موج میلی‌متری است. این امواج با اینکه در طی کردن مسافت طولانی دچار ضعف‌اند اما ظرفیت بالایی دارند و گزینه خوبی برای مکان‌های شلوغ به حساب می‌آیند.

5G چطور کار می‌کند؟

شبکه‌های 5G نیز همانند دیگر شبکه‌های سلولی از یکسری پایگاه سلولی استفاده و از طریق موج‌های رادیویی داده‌های کدنویسی‌شده را ارسال می‌کنند.

شبکه‌های نسل پنجم اینترنتی هوشمندتر از نسل قبلی هستند و اندازه و شکل مختلفی دارند. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد اینترنت 5G دسته‌بندی یا تخصیص سرعت‌‌های متفاوت در یک محدوده واحد است. با استفاده از شبکه 5G می‌توان طبق درخواست کاربر یا هزینه پرداختی، سرعت متفاوتی را در یک شبکه واحد در اختیار او گذاشت. در نسل‌های پیشین برای سرعت‌های مختلف باید از شبکه‌های متفاوت استفاده می‌شد.

اما یکی از ویژگی‌های اصلی اینترنت 5G کاهش لتنسی یا تاخیر شبکه است. کاهش لتنسی در کنار افزایش سرعت به بهبود تجربه کاربری و استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا از جمله اینترنت اشیا کمک می‌کند. گفته می‌شود اینترنت 5G در نهایت می‌تواند سرعتی تا ۲۰ گیگابیت بر ثانیه و تاخیر یک میلی‌ثانیه برای کاربران فراهم کند.

وضعیت و زمان عرضه اینترنت 5G در ایران

یکم مرداد سال ۱۳۹۹ اولین سایت 5G ایران با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و ایرانسل راه‌اندازی شد. ایرانسل که پیشگام 5G ایران محسوب می‌شود ابتدا با راه‌اندازی دو سایت داخل ساختمانی (Indoor) استارت 5G را در ایران زد و سپس ۲۲ آبان ۱۳۹۹ اولین سایت خارج از ساختمان (Outdoor) این اپراتور هم در دانشگاه تربیت مدرس رونمایی شد.

تا میانه آذر ماه سال جاری در مجموع ۱۴ سایت 5G در کشور راه‌اندازی شده که دو اپراتور همراه، یعنی ایرانسل و همراه‌اول و یک اپراتور اینترنت بی سیم ثابت، یعنی مبین‌نت، راه‌اندازی این سایت‌ها را برعهده داشته‌اند.

قرار بود از اسفند ۱۳۹۹ روند تجاری‌سازی 5G FWA برای مشترکان خانگی و سازمانی آغاز شود و مبنا بر این بود که اینترنت خانگی 5G بتواند کم‌کاری‌های توسعه اینترنت ثابت خانگی را جبران کند که البته با وجود پایان کار دولت دوازدهم، هنوز خبری از 5G در بخش اینترنت ثابت نیست.

آینده 5G در ایران

روی‌هم‌رفته تا پوشش سراسری اینترنت 5G در ایران هنوز مسیری طولانی در پیش داریم و موضوعاتی مثل هزینه هنگفت توسعه و قیمت بالای گوشی‌های مجهز به 5G از سرعت توسعه نسل پنجم اینترنت در ایران کاسته است، با این حال روند توسعه 5G در سراسر جهان اتفاق زمان‌بری تلقی شده و بسیاری از کشور‌ها سال ۲۰۲۵ را به عنوان هدف توسعه کامل شبکه‌های 5G مشخص کرده‌اند.

موضوع اختصاص باند‌های فرکانس 5G از یک سو و هزینه بالای توسعه از سوی دیگر جلوی فراگیر شدن این تکنولوژی در ایران را گرفته است. اپراتورها با وجود راه‌اندازی چندین سایت 5G هنوز وارد فاز عمومی نشده‌اند و کاربرد این سایت‌ها صرفاً محدود به آزمایش و تحقیقات است.

به‌علاوه همان‌طور که گفتیم، بیشتر شبکه‌های اولیه 5G از زیرساخت 4G و به خصوص TD-LTE و LTE استفاده می‌کنند و به دلیل شلوغی شبکه‌های 4G در ایران و تعداد پایین متقاضیان یا کسانی که امکان استفاده از 5G را دارند، اختصاص این زیرساخت به شبکه 5G باید رفته‌رفته و در گذر زمان انجام گیرد.

سرعت اینترنت 5G در ایران

اینترنت 5G در ایران نیز همانند سایر نقاط جهان رکورد سرعت اینترنت همراه را جابه‌جا کرده است. این رکورد اولین بار با افتتاح اولین سایت 5G ایران با سرعت ۱.۵ گیگابیت برای دانلود به ثبت رسید. ایرانسل چندی بعد با ثبت سرعت ۳.۳ گیگابیت بر ثانیه رکورد خود را جابه‌جا کرد و پس از آن هم همراه اول سرعت ۳.۸ گیگابیت بر ثانیه را ثبت کرد. در تابستان امسال نیز ایرانسل اعلام کرد در تست‌های سرعت انجام شده در شبکه 5G خود، سرعت دانلود نزدیک به ۴ گیگابیت بر ثانیه را ثبت کرده است.

این آمار و ارقام زمانی معنا و مفهوم واقعی پیدا می‌کنند که بدانید اینترنت همراه ایران با میانگین سرعت دانلود ۲۴.۳۱ مگابیت بر ثانیه تا چه اندازه با سرعتی که 5G فراهم کرده فاصله دارد.

مناطق تحت پوشش 5G در ایران

اگر منظور از مناطق تحت پوشش، مناطقی برای استفاده عموم و مثلاً فلان محله یا شهر باشد، هنوز این سطح از پوشش در ایران تحقق نیافته است. اپراتورهای ایرانی فعلاً در ۱۴ پایگاه و به‌ صورت محدود خدمات 5G را برای آزمایش و بررسی عرضه کرده‌اند.

پیشتاز این حوزه یعنی ایرانسل که اولین سایت 5G ایران را افتتاح کرد از آن زمان تاکنون توانسته با افتتاح هفت پایگاه دیگر تعداد سایت‌های 5G خود را به هشت مورد برساند و این اپراتور حالا با سایت‌هایی در ساختمان مرکزی ایرانسل، دانشگاه تربیت مدرس، پارک آب و آتش تهران، شهر اندیشه در غرب استان تهران، شیراز، کیش و مشهد پیشتاز خدمات 5G ایران محسوب می‌شود.

همراه اول راه‌اندازی سایت نسل پنجم شبکه تلفن‌همراه خود را در اسفند ۹۹ در مشهد کلید زد. همراه اول دو سایت 5G را به صورت هات‌اسپات در مشهد راه‌اندازی کرد و چندی بعد هم با افتتاح دو سایت دیگر در باغ کتاب تهران و شهر قم توانست تعداد سایت‌هایش را در ایران به عدد پنج برساند.

مبین‌نت، یکی دیگر از ارائه‌دهندگان اینترنت بی‌سیم ثابت در ایران که قرار بود در توسعه اینترنت ثابت 5G ایفای نقش کند، نیز در پایتخت سایتی برای استفاده خبرگزاری ایرنا و سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران راه‌اندازی کرد.