شبکه اجتماعی چه تاثیری بر سلامت ذهنی ما گذاشته است؟

اول مرغ بود یا تخم مرغ؟

کریس بری، استاد روانشناسی در دانشگاه ایالتی واشنگتن که روی درک نوجوانان از خود و فعالیت نوجوانان و جوانان در شبکه‌های اجتماعی تمرکز دارد معتقد است: «تعیین علت و معلول در شبکه اجتماعی کمی دشوار است. شاید اینطور باشد که شبکه اجتماعی بر سلامت ذهن تاثیرگذار است و یا اینکه کسانی که حس افسردگی و تنهایی دارند به شبکه اجتماعی پناه می‌برند. پس اینجا مسئله همان معمای مرغ و تخم مرغ است.»

طبق گفته او، دو موضوع در تمام تحقیقات مشترک بوده‌اند. اول اینکه شبکه اجتماعی روی خواب تاثیر منفی می‌گذارد. مردم تا دیروقت بیدار مانده و محتوا تماشا می‌کنند؛یا تا دیروقت با کسی در شبکه اجتماعی صحبت می‌کنند؛ یا یک هشدار ساده خواب شب را از آنها می‌گیرد. اثر منفی دیگر این است که شبکه اجتماعی باعث مقایسه منفی در بین افراد می شود. شما با دیدن پست افراد دیگر حس کم بود پیدا می‌کنید.

او می‌گوید: «بررسی من روی نوجوانانی که ارتباط بیشتری با شبکه اجتماعی دارند و مثلا آنرا بیشتر چک می‌‌کند نشان داده که این مسئله با اضطراب و افسردگی در ارتباط است. نوجوانان به ویژه هراسانند که از جریان‌ها جا بمانند. شبکه اجتماعی به آنها نشان می‌دهد که از چیزهایی جا مانده‌ و چه چیزهایی را ندارند.»

مثبت و منفی در کنار هم

جکلین نسی، استادیار روان‌پزشکی و و رفتار انسان در دانشگاه براون، که روی نقش شبکه اجتماعی بر سلامت ذهنی و پیشرفت نوجوانان تمرکز دارد معتقد است که محققان سال‌ها تلاش کردن با بررسی ارتباط بین مجموع زمانی که مردم در شبکه اجتماعی سپری می‌کنند و سلامت ذهنی آنها به این سوال پاسخ دهند. اما برای این کار دو فاکتور مهم را در نظر نمی‌گیرند.

او می‌گوید: «شبکه اجتماعی یک عبارت محدود است. یک فرد می‌تواند تجارب زیادی در شبکه اجتماعی داشته باشد و کارهای زیادی انجام دهد. یک سری از این تجارب و کارها ممکن است تاثیر منفی روی سلامت ذهنی داشته باشد و برخی تاثیر مثبت. برای مثال تحقیقات نشان می‌دهد که یک سری تجارب مشخص مثل قربانی زورگویی و غرق شدن در شبکه اجتماعی بسیار مخرب هستند و تجارب دیگری مثل استفاده از شبکه اجتماعی برای ارتباط بیشتر با خانواده و دوستان شاید مفید باشند.»

او عقیده دارد که افراد با یکدیگر متفاوت هستند. هر شخص با نقاط قوت و ضعف متفاوتی از شبکه اجتماعی استفاده می‌کند. آنچه برای یک نفر در شبکه اجتماعی مضر است شاید برای دیگری مفید باشد. شاید برای یک نفر نگاه کردن پست‌های مثبت دیگران الهام بخش و جذاب باشد و برای فرد دیگری باعث مقایسه بی‌جا شده و مضر شود.

اهمیت شبکه‌های اجتماعی در دوران پاندمی

میزوکو ایتو، استاد علوم اطلاعات و کامپیوتر، دانشگاه UC Irvine، که در زمینه روابط کودکان و جوانان با رسانه و ارتباطات فعالیت می‌کند با اشاره به بررسی‌هایی که در آزمایشگاه Connecter Learning در خصوص تاثیر شبکه‌های اجتماعی روی سلامت نوجوانان صورت گرفته می‌گوید: «ما بررسی کردیم که شبکه اجتماعی چطور می تواند به سلامت نوجوانان کمک کند یا به آن آسیب بزند. جنبه مثبت این است که اکثر افراد جوان می‌گویند شبکه اجتماعی و بازی‌های شبکه‌ای برای ارتباط مثبت با دوستان و عزیزان است.» طبق گفته او این موضوع به ویژه در دوران پاندمی که مدارس و ورزش محدود شدند بسیار اهمیت داشت. شبکه اجتماعی می‌تواند راهی برای ارتباط افراد جهان با کسانی باشد که علایق و هویت‌های مشترک دارند و این موضوع بسیار برای کسانی که هویت خاص دارند یا اقلیت‌های نژادی و مذهبی بسیار مفید است. اما از لحاظ تاثیر منفی نیز دارد چرا که جوانان با توجه به وابستگی و میزان استفاده ازشبکه‌های اجتماعی در معرض تعرض و انتظارات ناسالم قرار می‌گیرد.

او می‌گوید: «محققان کمی بر سر این موضوع که آیا می‌توان تاثیرات شبکه اجتماعی بر سلامت را مشخص و شناسایی کرد اختلاف نظر دارند زیرا این پلتفرم‌ها تاثیرات متعددی روی سلامت افراد دارند. برخی مطالعه‌ها رابطه‌ای بین برخی انواع استفاده از شبکه اجتماعی و مشکلات ذهنی یافته‌اند، با این حال مطالعه‌های بزرگ‌تر و متمرکز، رابطه‌ای بین رفتاری همگانی میان تمام جوانان و انواع روش‌های استفاده از شبکه‌های اجتماعی پیدا نکرده‌اند.

طبق گفته او شبکه اجتماعی هم مثل زندگی اجتماعی در جهان واقعی، تاثیرات مثبت و منفی روی سلامت ذهنی دارد. باید به نوع روابط و محتوایی که شما را از سلامت دور می‌کند توجه داشته باشید.

مطالعات مختلف نتایج متفاوتی را نشان می‌دهند

کیت هامپتون، استاد رسانه و ارتباطات در دانشگاه ایالاتی میشیگان، که بیست را صرف مطالعه رسانه و شبکه‌های اجتماعی کرده است معتقد است که موضوع آنقدر هم مشخص و اثبات شده نیست. علم بیشتر از آنچه فکر کنید در این حوزه ضعف دارد.

طبق گفته او، محققان گاهی یک سری یافته‌های «مهم آماری» اما کوچک را گزارش می‌کنند اما این موضوع نمی‌تواند ارتباط حقیقی با مشکلات ذهنی مثل افسردگی و اضطراب را اثبات کند. برخی با آزمایش دانش آموزان دانشگاه یک سری کاربرد‌های مشکل ساز را مشخص کرده‌اند. برخی دیگر هم با اسکن مغزی که جریان خون در مغز را با توجه به تجارب کوتاه و ابداعی نشان می‌دهد این موضوع را بررسی کرده‌اند. با این حال هنوز هم برخی سوالات بی پاسخ مانده‌اند، مثلا: «آیا ممنوعیت استفاده از شبکه اجتماعی برای شما مشکلی ایجاد می کند؟» اما پاسخ این سوال دیگر نشان دهنده «اعتیاد به شبکه اجتماعی» نیست و در واقع دارید می پرسید که اگر نگذاریم با دوستانت صحبت کنی احساس ناراحتی می‌کنی؟ هیچ کدام از این رویکرد‌ها رابطه تجارب واقعی با شبکه اجتماعی و سلامت ذهنی را نشان نمی‌دهند.

او می‌گوید: «با این حال شکل ارتباطات در شبکه اجتماعی متفاوت است و شاید دلیلی برای نگرانی باشد. شبکه اجتماعی شما را از زندگی دوستان و خانواده بیش از حد آگاه می‌کند. این «آگاهی فراگیر» رابطه‌ای ضد و نقیض با سلامت ذهنی دارد. اطلاع از مشکلات آشنایان، مثلا اخراج شدن از کار یا بیماری کودکان، استرس افراد را بیشتر می‌کند. وقتی در شبکه اجتماعی با شخصی ارتباط داریم که مشکلی دارد و سلامت ذهنی او در خطر است، افسردگی و اضطراب ایجاد می‌شود. حالا اگر الگوریتم‌ها کاری کنند که ارتباط شما با این نوع محتوا بیشتر شود مشکل شدیدتر خواهد شد. خوشبختانه این رابطه برای جهت مخالف هم صدق می‌کند. آگاهی از اتفاق‌های خوشایندی که در شبکه اجتماعی می‌بینیم هم به سلامتی شما کمک می‌کند.

او معتقد است که استفاده از شبکه اجتماعی اگر در کنار دیگر روش‌های ارتباط و آشنایی با افراد آزمایش شود، در کل از زوال سلامت ذهنی جلوگیری می‌کند. این ارتباط جایگزینی برای ارتباط حضوری نیست. روابطی که قبلا کوتاه مدت بودند، حالا طولانی‌تر شده‌اند. به همین دلیل کاربران شبکه اجتماعی گزارش می‌کنند که از این طریق به پشتوانه اجتماعی بیشتری دسترسی دارند و درنتیجه پریشانی اجتماعی آنها کمتر است.

منبع: GIZMODO