آیا واقعاً اسنپ فود مسئول سلامت غذاها نیست

فرض کنید یک روز ظهر، از یکی از این اپلیکیشن‌های تهیه غذا، سفارش غذا داده و غذا را هم نوش جان کرده‌اید اما بعد از آن، خدای ناکرده، بیماری مقطعی ولی شدیدی از نظر گوارشی می‌گیرید که بنا بر نظر پزشک متخصص به خاطر تغذیه شما بوده و تقریباً مشخص است علت آن همان غذایی است که از طریق آن اپلیکیشن سفارش داده‌ بودید. در این شرایط آیا می‌توانید علیه این نرم‌افزارها و در حقیقت علیه شرکت‌های دارنده آنها شکایت کنید؟
در آغاز بیایید با هم قوانین این شرکت‌ها را با هم مرور کنیم. اسنپ‌فود به عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین نرم‌افزار واسطه‌گری آنلاین در حوزه غذا در قوانین خود آورده است:
«در اسنپ‌فود همواره سعی کرده‌ایم با بهترین و معتبرترین رستوران‌ها همکاری کنیم. ما در این زنجیره تنها نماینده‌ای برای برقراری ارتباط بهینه و موثر میان مشتریان و رستوران‌های سراسر ایران هستیم. اسنپ‌فود مسئولیتی در قبال کیفیت غذا و نحوه ارسال سفارش‌ها توسط رستوران‌ها عهده‌دار نیست اما همواره سعی کرده‌ایم با پیگیری و مذاکره با رستوران‌ها این مشکلات را به حداقل کاهش دهیم. البته در مورد سفارش‌های اسنپ باکس، تمام مسئولیت ارسال متوجه ماست و سعی در جبران هرگونه مشکل احتمالی خواهیم داشت.»
از آن سو چیلیوری، دیگر اپلیکیشن این حوزه نیز در قواعد خود آورده است: «چیلیوری نماینده‌ای برای برقراری ارتباط بین مشتریان آنلاین و رستوران‌های فروش غذا است و طبخ غذا با رستوران می‌باشد. بنابراین مسئولیت کیفیت غذا و نحوه‌ی ارسال سفارش بر عهده رستوران می‌باشد. چیلیوری اطمینان می‌دهد بستری برای انتقال هرگونه شکایت، درخواست و اظهار نظر در مورد کیفیت و نحوه‌ی ارسال غذا به مدیریت رستوران ایجاد نماید.»
به نظر همین دو مثال کافی است تا بدانیم که این اپلیکیشن‌ها در واقع از خود سلب مسئولیت کرده و شما را هنگام بروز چنین مشکلاتی با رستوران‌ها تنها می‌گذارند.
این موضوع از نظر حقوقی ایرادی ندارد چراکه: طبق ماده 10 قانون مدنی، «قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده‌اند در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد نافذ است.» و شما هنگامی که قواعد اسنپ‌فود را برای استفاده از این اپلیکیشن پذیرفته‌اید در واقع این قرارداد را با اسنپ‌فود امضا کرده‌اید (فارغ از اینکه شما اساساً علاقه یا وقت مطالعه آن قواعد را داشته‌اید یا نه) اما در این زمینه یک تحلیل حقوقی دیگر نیز می‌تواند وجود داشته باشد.
کاری که اسنپ‌فود انجام می‌دهد در ظاهر یک دلالی ساده است. این شرکت با رستوران‌ها قرارداد می‌بندد و منوی آنها را روی وب‌سایت خود می‌گذارد و با اخذ سفارش از شما در حقیقت مثل یک گارسون در رستوران کار می‌کند. اما این تمام واقعیت نیست.
اسنپ‌فود یا چیلیوری یا نرم‌افزارهایی از این دست، عملاً آن‌قدر بزرگ و اغلب آن‌قدر مهم‌تر از رستوران‌ها هستند که از نظر عرفی تصور می‌کنیم غذا در واقع نه «از طریق» آنها بلکه به خود آنها سفارش داده شده است. در زبان عامیانه هم می‌گوییم که مثلاً غذا را از اسنپ‌فود یا چیلیوری سفارش داده‌ایم و در اغلب اوقات از بیان نام رستوران صرف نظر می‌کنیم. پس در واقع در ذهن عرفی ما، با اسنپ‌فود یا چیلیوری طرف حساب هستیم و نه آن رستوران.
در این شرایط رفع مسئولیت این اپلیکیشن‌ها از خود، به بهانه اینکه نماینده یا صرفاً واسطه هستند، اگرچه ممکن است از حیث حقوقی و به خاطر آن قراردادی که پیش از آن صحبت کردیم بلااشکال باشد، اما از نظر انصاف که یکی از منابع حقوق مدرن است، دارای اشکال است. این شرکت‌ها آن‌قدر قدرتمند هستند که بتوانند استانداردهایی را برای رستوران‌ها در نظر بگیرند تا دست‌کم مشکلاتی نظیر بیماری یا مسمومیت ناشی از مصرف غذاهای آنها به وجود نیاید.
این موضوع البته از نظر حقوقی نیز مبانی خاص خود را دارد. کاری که این اپلیکیشن‌ها انجام می‌دهند در حقیقت نوعی حق‌العمل‌کاری یا دلالی است و این شیوه تجارتی باب خاصی در قانون تجارت ایران دارد؛ مثلاً در ماده 637 قانون تجارت آمده: «دلال باید در نهایت صحت و از روی صداقت طرفین معامله را از جزئیات راجعه به معامله مطلع سازد ولو اینکه دلالی را فقط برای یکی ‌از طرفین بکند دلال در مقابل هر یک از طرفین مسئول تقلب و تقصیرات خود می‌باشد.» بنابراین می‌توان دست‌کم اپلیکیشن‌هایی مثل اسنپ‌فود یا چیلیوری را از این حیث که مثلاً در گزینش رستوران‌های طرف قرارداد خود به خوبی عمل نکردند مسئول دانست.
البته ممکن است بگوییم این نرم‌افزارها در حال حاضر با مشکلات و موانع خاص خود در فضای کسب‌وکاری آنلاین ایران روبه‌رو هستند و نباید سنگ دیگری مقابل پایشان انداخت ولی در مقابل باید در نظر داشت که آ‌نها از این فضا، درآمد و سود کلانی به دست می‌آورند و از این رو توقع بالایی نخواهد بود اگر بخواهیم که در مقابل این منفعت، کمی هم مسئولیت را بر عهده بگیرند.