عضو شواری عالی فضای مجازی: با قطع اینترنت به خاطر راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات صددرصد مخالفم

به گزارش پیوست، موضوع راه‌اندازی پروژه ملی مانند شبکه ملی اطلاعات و بود یا نبود آن در بیش از یک دهه گذشته همیشه از موضوعات داغ مورد بحث بوده است. اینکه بالاخره شبکه ملی اطلاعات به معنی قطع اینترنت و کوتاه شدن دست کاربران داخل کشور از اینترنت بین‌المللی است یا راه‌اندازی این شبکه ارتباطی به قطع اینترنت ندارد. در راستای این بحث‌های همیشگی نیز امروز شصت‌ویکمین جلسه از سلسله نشست‌های نقد و اندیشه به موضوع «شبکه ملی اطلاعات؛ انتظارات و چشم‌اندازها» اختصاص داشت. در یک طرف این جلسه رسول جلیلی، عضو شورای عالی فضای مجازی و از منتقدان سخت وزارت ارتباطات قرار داشت و در طرف دیگر هم حمید فتاحی معاون وزیر ارتباطات و رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت.

در این جلسه رسول جلیلی با اینکه بارها از زحمات وزارت ارتباطات دولت دوازدهم و شخص وزیر آن تقدیر کرد؛ اما یادآور شد که هنوز این زحمات منجر به جلب رضایت کاربران نهایی از خدمات و سرویس‌های آنلاینی که دریافت می‌کنند نشده است.  با این حال حمید فتاحی رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت اعلام می‌کند که هسته شبکه ملی اطلاعات با سیاست‌گذاری و برنامه‌های در نظر گرفته شده از سوی شورای عالی فضای مجازی از سمت وزارت ارتباطات به درستی انجام شده و نباید اشکال در یک پلتفرم مانند شبکه شاد را به گردن زیرساخت‌های ارتباطی کشور انداخت.

شبکه ملی اطلاعات در امتداد اینترنت بین‌المللی

رسول جلیلی، عضو شورای عالی فضای مجازی در نشست نقد و اندیشه که امروز به صورت اختصاصی به مسئله شبکه ملی اطلاعات ارتباط داشت اعلام کرد که چیزی به نام شبکه ملی اطلاعات مستقل به معنی قطع بودن از شبکه جهانی اینترنت وجود ندارد. جلیلی در این مورد گفت: «شبکه ملی در طول اینترنت جهانی است. این یعنی ما دو مفهوم جدا نداریم، شبکه جهانی اینترنت از اتصال شبکه اینترنت کشورهای مختلف به یکدیگر به وجود می‌آید.» او ادامه داد: «بحث اینجا در مورد استقلال در شبکه ملی اطلاعات و استقلال از اینترنت و در واقع حکمرانی اینترنت مطرح است. براساس سند تبیین شبکه ملی اطلاعات که مهر ماه امسال تدوین و ابلاغ شده شبکه ملی اطلاعات از سه لایه اصلی ارتباطات و اطلاعات و لایه خدمات تشکیل شد و در این زمینه بین تمام ارکان نظام به کمک این سند یک وفاق ایجاد شده است.»

به گفته او وضعیت کشور در لایه ارتباطی که شرایط اتصال بیش از ۸۰ میلیون کاربر را فراهم کرده خوب است و در لایه اطلاعاتی وضعیت بهتر از لایه خدماتی است؛ اما مشکل اصلی در لایه خدمات و محتوا است.
او گفت: «وقتی در لایه خدمات و محتوا به مشکل برمی‌خوریم همه مشکلات را به گردن کلیت شبکه ملی اطلاعات می‌اندازند. برای نمونه وقتی شبکه دانش آموزی شاد درست کار نمی‌کند همه مشکل را از شبکه ملی اطلاعات می‌بینند و نه مشکل در خود نرم‌افزار.»

قطع اینترنت مانند این است که برق را قطع کنیم و در تاریکی قرار بگیریم
رسول جلیلی، عضو شورای عالی فضای مجازی

براساس توضیحات او وزارت ارتباطات به عنوان نماینده دولت در لایه زیرساختی شبکه ملی اطلاعات سرمایه‌گذاری بالایی کرده اما این سرمایه‌گذاری در لایه اطلاعات و خدمات صورت نگرفته است. جلیلی ادامه داد:‌ «اینکه در این حوزه سرمایه‌گذاری نشده می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله اینکه دولت انگیزه لازم برای بخش خصوصی ایجاد نکرده تا آنها روی خدمات پایه‌ای شبکه ملی اطلاعات مانند جست‌وجوگر، سیستم‌عامل و … سرمایه‌گذاری کند. البته ایجاد این انگیزه در حوزه‌هایی مانند نقشه و مسیریاب اتفاق افتاده و در این زمینه سرویس‌های خوبی ‌داریم اما در بخشی مانند پیام‌رسان این اتفاق نیفتاده است.»

او با اشاره به مشکلات پیام‌رسان‌های داخلی گفت: «گاهی فکر می‌کنم پیام‌رسان‌های فعال داخلی با چه توجیه اقتصادی در حال کار در این بازار هستند. اصل این است که خدمات مناسبی روی این پیام‌رسان‌ها تعریف شود تا فعالیتشان توجیه داشته باشد اما این اتفاق نیفتاده است.» جلیلی اصرار به راه‌اندازی و تکمیل شبکه ملی اطلاعات را تهدیدات بین‌المللی علیه ایران دانست و اعلام کرد: «اصرار ما برای توسعه بخش‌های مختلف شبکه ملی اطلاعات این است که وقتی آقای ترامپ رئیس جمهوری آمریکا با یک توییت می‌گوید می‌خواهد اینترنت ایران را قطع کند، بتوانیم به کمک شبکه ملی اطلاعات بدون تاثیرپذیری از این تصمیم آمریکا به مردم سرویس دهیم، اتفاقی که فعلا میسر نیست

جلیلی در پاسخ به این سوال که در این زمینه‌ها مگر تنها وزارت ارتباطات مسئول است گفت: «در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات تنها وزارت ارتباطات مسئول نیست و ارگان‌های دیگر هم درگیر آن هستند. برای نمونه در بخش محتوای آنلاین اگر ما محتوای مناسبی نداریم و باعث سوق دادن مردم به محتوای غیر مجاز می‌شویم این مشکل از ساترا به عنوان تنظیم‌گر حوزه صوت و تصویر فراگیر در فضای مجاز است. با تمام اینها باید زیرساخت‌های به روز ارتباطی هم فراهم باشد. وزیر وزارتخانه‌ای که تکنولوزی روز را به مردم نرساند جایگاهش زیر سوال قرار می‌گیرد.»

جلیلی ضمن تقدیر از وزارت ارتباطات برای زحماتی که در راستای توسعه زیرساخت‌های ارتباطی کشور کشیده اعلام کرد: «در دوران شیوع کرونا نیاز مردم به فناوری بیشتر از گذشته احساس شد و در مورد کیفیت اینترنت و ارتباطات مردم گلایه‌های زیادی متوجه وزارت ارتباطات شده است. این گلایه‌ها نافع زحماتی که وزارت ارتباطات و شخص وزیر آن برای توسعه این بخش کشیده نیست و حتی زحمات ایشان نسبت به زحمات وزارت ارتباطات در دولت گذشته هم بیشتر بوده؛ اما در نهایت این کارها منجر به رفع نیاز مردم و رضایت آنها نشده است.» به باور او درست است که شبکه ملی اطلاعات در لایه زیرساخت وضعیت خوبی داشته اما در بخش تاب‌آوری این شبکه در وضعیت خوبی قرار ندارد.

او در واکنش به این سوال که اگر شبکه ملی اطلاعات به صورت کامل پیاده‌سازی شود آیا امکان شرایط قطع اینترنت هم فراهم می‌شود گفت: «بارها گفته‌ام که شبکه ملی اطلاعات به معنی قطع اینترنت نیست. من با قطع اینترنت صددرصد مخالف هستم. ما به اینترنت نیاز داریم، دانشجویان ما به اینترنت نیاز دارند، تجار، کسب‌وکارها و… به اینترنت نیازد دارند.» او ادامه داد: «قطع اینترنت مانند این است که برق را قطع کنیم و در تاریکی قرار بگیریم.» او تاکید کرد که اینترنت جز لاینفک و یکی از اصلی‌ترین خدمات شبکه ملی اطلاعات است و نمی‌توان در مورد قطعی چیزی که واجب است حرف زد.

وزارت ارتباطات تنها مسئول راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات نیست

در این جلسه حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت نیز اعلام کرد که برعکس دوره‌های گذشته که تنها نامی از شبکه ملی اطلاعات بود و این شبکه راه‌اندازی نشده بود، حالا این شبکه در اختیار کاربران است و بسیاری از کسب‌وکارها در حال ارائه سرویس روی آن هستند. فتاحی در این مورد گفت: «موضوع راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات حالا دارد وارد پانزدهمین سال از زمان مطرح شدنش می‌شود و در این سال‌ها در مورد این شبکه بحث‌های مختلفی شده است. با این حال طبق سند شبکه ملی اطلاعات،‌ این شبکه حالا در کشور راه‌اندازی و مشغول به ارائه خدمات است.» به باور او حالا بعد از این همه سال همه به یک تفاهم رسیده‌اند که شبکه ملی اطلاعات به معنی قطع اینترنت نیست و در نظر گرفتن اسامی جعلی مانند اینترنت ملی یا شبکه ملی اینترنت برای آن درست نیست.

فتاحی با اشاره به مشکلات شبکه شاد و اینکه مشکلات در این زمینه به گردن وزارت ارتباطات انداخته می‌شود گفت: «شبکه شاد نسبت به زمان کم، امکاناتی که در اختیار دارد و اجباری که برای راه‌اندازی آن وجود داشته در حال حاضر خوب کار می‌کند اما نیاز به بهبود ارائه خدمات دارد. البته این را هم نباید فراموش کنیم که اگر کرونا نبود شاید همین شبکه را هم آموزش و پرورش برای ارائه آموزش مجازی راه‌اندازی نمی‌کرد.»

فتاحی تاکید کرد اینکه یک سرویس مشکل داشته باشد به این معنی نیست که شبکه ملی اطلاعات خوب راه‌اندازی نشده و مشکل از زیرساخت‌هاست. او در پاسخ به این سوال که پیدا کردن مشکل در ارائه یک سرویس را چگونه می‌توان پیدا کرد گفت: «سند تبیین شبکه ملی اطلاعات و سند طرح کلان معماری این شبکه استاندارد‌های لازم این شبکه را مشخص کرده است. از جمله اینکه چه تعداد روستا باید به این شبکه متصل باشد، سرعت اتصال خدمات اپراتورهای ثابت و سیار روی این شبکه به چه میزان باشد و… ما به عنوان متولی زیرساخت‌های کشور تمامی امکانات زیرساخت ارتباطی را فراهم کرده‌ایم و اگر در این بخش مشکلی باشد رگولاتوری به عنوان ناظر بخش به آن رسیدگی می‌کند.» او ادامه داد: «امروز در حالی از توسعه بخش زیرساختی صحبت می‌کنیم که در سال ۱۳۹۲ و شروع کار دولت یازدهم تنها ۳۰۰ هزار کاربر به پهنای باند سیار دسترسی داشتند و میزان دسترسی کاربران از طریق اینترنت ثابت هم قابل توجه نبود. در لایه زیرساخت براساس سند شبکه ملی اطلاعات اتفاق‌های خوبی افتاده است. به برکت اسناد شورای عالی فضای مجازی ما توانستیم عقب‌ماندگی‌های ۱۰ تا ۱۲ ساله در حوزه زیرساخت را رفع کنیم.»

اینکه شاد مشکل دارد به معنی اشکال در شبکه ملی اطلاعات و زیرساخت کشور نیست، اگر زیرساخت کشور مشکل دارد چرا خدمات بانکی به خوبی در حال ارائه سرویس است یا چرا سرویس‌های VOD به کاربرانشان به خوبی سرویس ارائه می‌کنند
 حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس شرکت زیرساخت

فتاحی تاکید کرد که هسته اصلی شبکه ملی اطلاعات استاندارد و طبق دستورات در سند راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات توسعه پیدا کرده و حتی این استانداردها هم مطابق استانداردهای جهانی است. او با اشاره به مشکلات شبکه شاد گفت: «اینکه شاد مشکل دارد به معنی اشکال در شبکه ملی اطلاعات و زیرساخت کشور نیست، اگر زیرساخت کشور مشکل دارد چرا خدمات بانکی به خوبی در حال ارائه سرویس است یا چرا سرویس‌های VOD به کاربرانشان به خوبی سرویس ارائه می‌کنند یا چگونه سرویس‌های حمل و نقل آنلاین و نقشه‌های آنلاین بر بستر همین شبکه بدون اختلال خدمت رسانی می‌کنند. اگر زیرساخت شبکه مشکل دارد باید همه سرویس‌ها با مشکل مواجه شوند نه یک سرویس.» به باور او تقلیل دادن قدرت شبکه ملی اطلاعات به اختلال در یک پلتفرم مانند شبکه شاد درست نیست و باید مشکلات این شبکه واکاوی و پیدا شود.

فتاحی تاکید می‌کند که برای راه‌اندازی بخش‌های مختلف شبکه ملی اطلاعات حتی وزارت ارتباطات فراتر از وظایف خود عمل کرده است. او در این زمینه گفت: «در یک بخش‌هایی از شبکه ملی اطلاعات مانند بخش خدمات پایه، شرکت‌های بخش خصوصی باید براساس بستر زیرساختی که برایشان ایجاد شده خدمات ارائه کنند؛ اما با این حال ما با راه‌اندازی مرکز داده امکان فعالیت سرویس‌های پایه روی شبکه ملی اطلاعات را فراهم کردیم. ساخت دیتاسنتر وظیفه وزارت ارتباطات نبود و باید بخش خصوصی در این زمینه فعالیت می‌کرد.» او ادامه داد: «انتقادی که به شبکه ملی اطلاعات وارد و راه‌اندازی آن را زیر سوال می‌برند به خاطر نداشتن شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان قوی است. راه‌اندازی این سرویس‌ها وظیفه وزارت ارتباطات نیست. اینکه پیام‌رسانی خوب کار نمی‌کند به خاطر نداشتن دیتاسنتر نیست، بخش خصوصی باید بیزنس پلن مشخص برای توسعه پیام‌رسان خود داشته باشد.»

معاون وزیر ارتباطات و رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت با اعلام اینکه فعالیت‌های وزارت ارتباطات در شبکه ملی اطلاعات توسط شورای عالی فضای مجازی رصد می‌شود به گزارش‌های یک‌ طرفه‌ای که صدا و سیما علیه وزارت ارتباطات در این زمینه منتشر می‌کند اشاره کرد و گفت: «گزارش‌های مختلفی درست می‌کنند که وزارت ارتباطات وظایفش را انجام نداده است. برای مثلا صدا وسیما یک گزارش پخش می‌کند که وزارت ارتباطات تنها ۲۰ درصد شبکه ملی اطلاعات را ایجاد کرده و این درحالی است که براساس وظایف یعنی در بخش زیر ساخت ما ۸۰ درصد زیرساختی این شبکه را راه‌اندازی کرده‌ایم.» او با اعلام اینکه این گزارش‌ها اهداف سیاسی را دنبال می‌کنند ادامه داد:‌ « زیست‌بوم و حکمرانی سایبری، پلتفرم و محتوا همگی از اجزای شبکه ملی اطلاعات هستند که پیشرفت هرکدام از آن‌ها می‌تواند به پیشرفت ۱۰۰ درصدی شبکه ملی اطلاعات منجر شود. درست است اگر اینگونه نگاه کنیم که همه بخش‌های شبکه ملی اطلاعات تکمیل نشده می‌توان گفت تنها ۲۰ درصد شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی شده است.»  او تاکید می‌کند که راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات تنها وظیفه وزارت ارتباطات نیست.