تفاوت کارگزاری دیجیتال با سنتی در چیست؟

جنس اختلاف دو نوع کارگزاری دیجیتالی و سنتی، نحوه ارائه خدمات نیست. اختلاف از جنس ویژگی‌ها و چگونگی خدمات است. اساسا موضوع مورد بحث، معایب کارگزاران سنتی و سعی در رفع آن‌ها با تعریف نوعی دیگر از کارگزاری نیست. فضای جدید بازار سرمایه، با توجه به رشد سرمایه‌گذاران و تکنولوژی‌های جدید، نیازهایی را ایجاد کرده است که برای پاسخگویی به آن‌ها، باید تغییر نگرشی پایه‌ای در تعریف خدمات نوع کارگزاری دیجیتال ایجاد شود. علاوه بر حل معضلاتی نظیر ضعف پشتیبانی، کیفیت خدمات معاملاتی و کندی تطبیق با شرایط جدید و پاسخگویی به رشد تعداد معامله‌گران، کارگزاری دیجیتال خدمات جدیدی را به مشتریان خود ارائه خواهد داد.

با ایجاد امکان معاملات آنلاین در سال ۱۳۸۹، بازار سرمایه ایران در مسیر دیجیتالی شدن گام برداشت. پس از ایجاد این تحول، بورس برای عموم جامعه، دسترس‌پذیرتر شد. با ایجاد درخواست کد بورسی از اقصی نقاط کشور، کم کم نیازهای سهامداران به سمت آنلاین شدن پیش رفت. امکان ثبت اطلاعات به صورت آنلاین برای دریافت کد بورسی و معاملاتی، آزمون آنلاین برای دریافت دسترسی سامانه‌ معاملات آنلاین،‌ از جمله اقدامات کارگزاران برای حرکت در این مسیر بود. اما همچنان که واضح است، این اقدامات آنچنان که باید با بزرگ شدن بازار و نیازهای جدید همخوانی ندارد.

بازار سرمایه در حال تحول سریع دیجیتالی است. فناوری دیجیتال نوع متفاوتی از سرمایه‌گذاران بازار سرمایه را ایجاد کرده است. با همت سازمان بورس و اوراق بهادار و زحمت‌های فراوان جهت ایجاد زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در طول سالیان گذشته، معامله‌گران جوان مانند هزاره‌ها و نسل Z انتظار برنامه‌های تلفن همراه و سلف سرویس را دارند که به آنها امکان برقراری ارتباط و معامله را با توجه به به صورت کاملا آنلاین می‌دهد. همگرایی فناوری و تغییر ترجیح‌های مصرف کننده در بازار سرمایه، نوع جدیدی از کارگزارانی را طلب می‌کند که فناوری های جدیدی را برای رشد و شکوفایی در طی تحول دیجیتال بازار به کار می‌گیرند.

یک کارگزاری دیجیتال از فناوری‌های مدرن برای همه مراحل پذیرش، پشتیبانی، امور مالی و معاملات بهره می‌گیرد. کلیه عملیات تجاری را برای تبدیل شدن به یک کارگزاری بدون کاغذ، اتوماسیون می‌کند و باعث صرفه جویی در وقت و هزینه برای انجام همان فرآیندهای پیشین می‌شود. همچنین در کنار این مزیت‌ها، با بهره‌گیری از هوش مصنوعی، بلاکچین و پردازش دیتا، ارزش افزوده جدیدی برای مشتریان خود خلق می‌کند که تاکنون انجام نمی‌شده است و بار نظارت سازمان بورس را با استفاده از این تکنولوژی‌ها و توان بالای بوجود آمده از آن‌ها در تطبیق مقررات، کاهش می‌دهد.

یک کارگزاری دیجیتال تبادل اطلاعات یکپارچه دارد و از طریق کانال‌های بیشتر با مشتریان ارتباط برقرار می‌کند. کارگزاران دیجیتال دارای مزیت رقابتی هستند، زیرا آنها از فناوری استفاده می‌کنند که به آنها امکان موفقیت بیشتر در تجارت را با ارائه سهولت کاربری، کاهش ریسک‌های مالی از جمله ریسک سیستماتیک حاصل از گردش مالی بالا و سپرده‌پذیری به نسبت دارایی و کاهش هزینه‌های شعبه می‌دهد. به همین جهت می‌توانند علاوه بر ایجاد ارزش بیشتر برای کاربران و تجربه کاربری مناسب‌تر، کارمزدهای کمتری نیز دریافت کنند و خدمات خود را بدون لحاظ بعد مسافت به سرمایه‌گذاران در اقصی نقاط کشور ارائه کنند.

ارکان کارگزاری دیجیتال

کارگزاری دیجیتال از پنج رکن ساخته شده است که هر کدام از این رکن‌ها به فراخور نقشی که بر عهده دارند موجب نفوذ بازار سرمایه میان بخش‌های مختلف مردم شده‌اند.

۱.مدیریت یکپارچه سیستم‌ها و فراهم آوردن قابلیت‌های اصلی کارآمدتر برای ارائه خدمات قبلی به صورت با کیفیت‌تر و سریع‌تر برای مشتری.

۲.تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر تجاری و گزارش‌دهی به سازمان و مشتریان براساس بیگ دیتا. رفتارشناسی و تحلیل سوابق معاملاتی معامله‌گران جهت ارتقا سطح دانش، استفاده از ابزارهای مالی مناسب وضعیت و بهبود معاملات.

۳.بهره‌گیری از تکنولوژی‌های به روز نظیر هوش مصنوعی و بلاکچین در پشتیبانی و ثبت نام

۴.توان توسعه سریع و تطبیق با شرایط و نیازهای جدید

۵.ایجاد خدمات جدید و فراهم کردن زیرساخت برای بازیگران جدید نظیر استارت‌آپ‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات مالی نظیر بانک‌ها، پلتفرم‌های کرادفاندینگ و مدیریت مالی، جهت گسترش فرهنگ بورس در جامعه و اتصال و پکپارچه‌سازی این سامانه‌ها

همه این موارد موجب رشد نفوذ بازار سرمایه در همه اقشار جامعه و فارغ از بعد مسافت و دسترسی به مراکز، کاهش ریسک از دست رفتن داده، خطاهای انسانی، افزایش رضایت معامله‌گران، سرعت بخشیدن به عملیات، کاهش هزینه‌ها، امکان مطابقت بیشتر و سریعتر امور با قوانین و بخشنامه‌های جدید، بررسی اتومات لیست‌های ممنوع‌المعامله، کارآمدی بیشتر برای هماهنگی با ابزارهای جدید بازار، امکانات سنجش عملکرد معامله‌گران برای ارائه خدمات مشاوره‌ای هوشمند جهت کاهش ریسک مشتریان می‌شود.

برخی ویژگی‌های کارگزاری دیجیتال نیز به شرح زیر است:

• عدم نیاز به واریز پول مشتریان به حسابهای کارگزاری برای انجام معامله. نقش تسویه وجوه کارگزاری و معامله‌گر، در این مدل به سپرده‌گذاری مرکزی واگذار می‌شود تا ریسک سیستماتیک کارگزاری حذف شود.
• کنترل و مدیریت امنیت زیرساخت‌ها
• الزام به داشتن هیئت مدیره مسلط به فناوری اطلاعات
• امکان انجام سریع تطابق با قوانین به دلیل داشتن زیرساخت الکترونیکی
• کیفیت بالا در خدمات الکترونیکی به دلیل داشتن زیرساخت‌های مناسب و تخصص به روز و افزایش تعداد مشتریان با ارائه تضمین کیفیت خدمات
• امکان کاهش کارمزد به نسبت کارگزاران سنتی به سبب کاهش هزینه‌ها با استفاده از زیرساخت‌های دیجیتال و کاهش زیاد هزینه های معاملاتی و عملیاتی برای مشتریان
• ارائه تمامی خدمات به صورت غیر حضوری از طریق زیرساخت احراز هویت دیجیتال و امضای دیجیتال
• تمرکز ویژه بر موبایل و خدمات مورد نیاز مشتریان حقیقی
• ایجاد زیرساخت‌های GRC (Governance, risk management, and compliance) جهت ایجاد شفافیت بیشتر، ساخت ابزارهای نظارتی اتومات برای گزارش‌دهی به سازمان، نظیر گزارش فعالیت‌های مشکوک و تطبیق مقررات
• ارائه بسترهای نوین معاملاتی نظیر کپی تریدینگ و معاملات شرطی و الگوریتمی
• ارائه سرویس به خدمات مدیریت مالی شخصی (PFMها)، نهادهای مدیریت سرمایه نوین (Wealth Managementها) و RoboAdvisorها

با توجه به رشد این ابزارها با پایه تکنولوژی در کشورهای پیشرفته و نتیجه بخش بودن آنها در مدیریت سرمایه‌های شخصی و رشد بازار سرمایه ایران، نیاز به حضور این بازیگران بعضأ جدید و یا تغییر شکل یافته از هویت سنتی پیشین، مشاهده می‌شود. کارگزار دیجیتال با توجه به دارا بودن ابزارهای زیرساختی و توان توسعه آن، قادر به ارائه خدمات OpenAPI و OpenBrokerage مشابه صنعت بانکدارای خواهد بود.

• استفاده از مزیت ارتباط و آموزش دیجیتال

بازار سرمایه هر کشوری موتور محرک اقتصاد و شاخص سلامت مالی آن کشور است. نقش اصلی بورس اوراق بهادار، جذب و هدایت نقدینگی‌های سرگردان و پراکنده در اقتصاد کشور به صورت بهینه است به گونه‌ای که منجر به تخصیص بهینه منابع کمیاب مالی شود.

ایران و بازار سرمایه

در کشور ما که اصطلاحا اقتصاد بانک پایه دارد، تمایل سرمایه‌گذاران بیشتر به سمت سپرده‌گذاری در بانک، خرید مسکن، زمین، ارز و طلا است. بازار سرمایه در این میان، نوپا و مغفول مانده است که علاوه بر کمبود ابزارهای سرمایه‌گذاری معرفی شده در سال‌های استقرار، از فقر فرهنگ‌سازی عمومی نیز رنج برده است. حتی گاهی بازاری سراسر ریسک، غیرقابل پیش‌بینی و غیرقابل نفوذ برای عموم جلوه داده شده است.

ترس از ناشناخته‌ها طبیعت ذات بشر است که وقتی توأم با ترس از دست دادن سرمایه می‌شود، قطعا عامل بازدارنده فوق‌العاده جدی‌ای برای ورود افراد به این بازار است. آموزش، در دسترس بودن اطلاعات، امکان همفکری و حمایت جمعی، ابزارهای قدرتمندی برای فائق آمدن بر این ترس و رونق سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است.

پس از ورود سرمایه جدید، چالش بعدی هدایت صحیح سرمایه است. اگر سرمایه‌گذاران تازه‌کار، به دلیل کمبود دانش و تحت تأثیر شرایط هیجانی، انتخاب‌های صحیحی انجام ندهند، نه تنها باعث ضرر شخصی برای خود می‌شوند، بلکه با دور کردن قیمت‌ها از ارزش واقعی، باعث ایجاد مشکلاتی کوتاه‌مدت و حتی بلندمدت برای کل بازار می‌شوند.

مدیریت صحیح سرمایه‌ افراد تازه‌کار در بورس، که در دوره‌های رشد بازار شاهد اقبال آنها هستیم، چالشی است که می‌تواند تبدیل به فرصت‌های فوق‌العاده شود. ایجاد عمق بازار، منفعت برای سرمایه‌گذاران، رشد صنایع، ایجاد زمینه‌های توسعه فرهنگ جامعه در زمینه سرمایه‌گذاری‌های مولد در بازار سرمایه، و همچنین دوری از سوداگری در بازارهای ارز، طلا و امثالهم که موجب خواب سرمایه در بازارهای غیرمولد، دامن زدن به تنش‌های مدیریت سرمایه فردی و در نهایت شکل‌گیری دومینوی شکست اقتصاد کلان جامعه می‌شود، از جمله مزایای قابل بهره‌برداری در این فرصت است.

برای انتخاب سهام بهتر و کسب منفعت مالی بیشتر که ایده‌آل هر سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است، شناخت وضعیت اقتصاد داخلی و خارجی، بازار، صنعت و سهم از جوانب مختلف ضروری است. دانش و تجربه معامله‌گران نکته کلیدی در موفقیت آن‌ها است.

شبکه‌های اجتماعی دسترسی افراد به اطلاعات را دگرگون کرده‌اند. در حال حاضر بسیاری از مردم به کمک ابزارهای موجود می‌توانند در جریان اطلاعات قرار گیرند و همین دسترسی شیوه معاملات و سرمایه‌گذاری‌های افراد را دگرگون کرده است. معامله‌گری بر بستر شبکه‌های اجتماعی فضای متفاوتی را خلق کرده است و در آینده نزدیک شاهد توسعه بیشتر این شیوه‌ها خواهیم بود.

شبکه‌های اجتماعی، با ایجاد ساختارهای هفکری، آموزش آنلاین و تعامل سرمایه‌گذاران، برهم‌زنندگان بازی قدرت سنتی در این زمین هستند. با حذف رانت اطلاعاتی و محدود نبودن دانش به گروه و افرادی خاص، امکان رقابت آزاد و هموار کردن زمین بازی برای همگان فراهم می‌شود.

امکان آموزش سریعتر، عمیق‌تر و کاربردی‌تر به نسبت آموزش سنتی در فضای شبکه‌های اجتماعی وجود دارد که به Social Learning شهرت دارد. نظریه‌ی یادگیری اجتماعی که توسط آلبرت باندورا ارائه شد، تأثیرگذارترین نظریه‌ی یادگیری و رشد است.

باندورا در این نظریه عنوان می‌کند: «آموزش مستقیم، تنها وسیله برای یادگیری نیست. مردم می‌توانند اطلاعات و رفتارهای جدید را از طریق مشاهده‌ی مردمان دیگر یاد بگیرند.» این نظریه در شبکه‌های اجتماعی خاص منظوره، نظیر شبکه‌های اختصاصی اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته است. کاربران این سیستم‌ها، با پرسش و پاسخ در این فضا و مشاهده رفتار سایرین رشد بسیار چشم‌گیری را به نسبت فعالیت انفرادی تجربه می‌کنند. همچنین قدرت شبکه‌های اجتماعی برای ارائه بسترهای آموزشی آنلاین، آزمون‌ها، سنجش سطح و انتشار سریع مطالب آموزشی کاملا مشهود است.

شاید بتوان معامله‌گری بر بستر شبکه‌های اجتماعی را به نوعی ظهور مفهوم اقتصاد تعاملی، در بازارهای سرمایه دانست که امروزه کاربردهای متنوعی پیدا کرده است و در قالب ابزارهای نوین، نظیر معاملات قابل کپی کردن و اجرای اتومات از سبدهای سرمایه‌گذاران خبره حقیقی، حقوقی، الگوریتم‌ها و استراتژی‌های معاملاتی برتر رشد پیدا کرده است.

این ابزارها که می‌توان آن‌ها را متدولوژی‌های نوین سرمایه‌گذاری دانست، هم اکنون بهترین راهکار توصیه شده جهانی برای تازه ‌واردان هستند تا ضمن کسب سود از بازار، به افزایش دانش مالی و سرمایه‌گذاری خود بپردازند.