تأمین اجتماعی به مقصد تاکسی‌های اینترنتی رسید؛ به نام رانندگان، به کام تامین اجتماعی

به گزارش پیوست، اگرچه طرح بیمه اجباری رانندگان تاکسی‌های اینترنتی قرار است پوشش بیمه‌ای گروه‌های فاقد بیمه را برقرار کند، اما به نظر می‌رسد اجرای این طرح نه تنها احتمال بیمه رانندگان را افزایش نخواهد داد بلکه درآمد آنها را نیز کاهش می‌دهد. چرا که برای برقراری بیمه بازنشستگی باید ۲۴ ماه متداوم حق بیمه پرداخت شود اما گزارش‌های اسنپ وتپسی نشان می‌دهد که رانندگان تاکسی‌های اینترنتی بیشتر به چشم یک شغل موقت به این کار نگاه می‌کنند و دوره همکاری آنها با پلتفرم‌های تاکسی‌های اینترنتی کمتر از یک سال است. براساس گزارش‌های ارائه شده از سوی پلتفرم‌های تاکسی‌های اینترنتی دو سوم رانندگان همکار این پلتفرم‌ها کمتر از یک سال در این پلتفرم فعال هستند.

بر اساس جزئیات طرح، مقرر شده از هر سفر انجام‌شده در پلتفرم‌های تاکسی اینترنتی، ۴ درصد از کرایه به حساب تأمین اجتماعی واریز شود و رانندگان نیز موظف باشند ماهانه ۱۳.۵ درصد از درآمد مقطوع خود را به‌عنوان حق بیمه پرداخت کنند که در صورت عدم پرداخت، بیمه آنها بر قرار نخواهد شد، هر چند ۱۳.۵ درصد اول از سکوها وصول شده باشد.یعنی در صورت  واریز نشدن ماهانه ۱۳.۵ درصد از سوی راننده، با وجود واریز ۴ درصد افزایش کرایه و سهم ۱۳ و نیم درصد کارفرما فرد بیمه نخواهد شد. مشابه این طرح برای کارگران فصلی ساختمانی نیز پیش‌تر اجرا شده است اما مشخص شد که کارگران فصلی ساختمانی نیز حق بیمه ۱۳.۵ درصدی خود برای برقراری بیمه بازنشستگی را نمی‌پردازند. در اصل هر چند حق بیمه از سوی کارفرما پرداخت می‌شود اما چون آنها حق بیمه خود را نمی‌پردازند در نهایت بیمه بازنشستگی برقرار نمی‌شود.

از سوی دیگر طبق قانون کار و قانون تامین اجتماعی، برای برقراری بیمه اجباری نیاز به رابطه کارگر_کارفرمایی و درآمد مقطوع است که یک بخش حق بیمه را کارگر، بخش دیگر را کارفرما و یک بخش را دولت پرداخت خواهد کرد. در صورتی که در نظام حقوقی کار ایران، رابطه کارگر و کارفرما مبتنی بر مؤلفه تبعیت، دستورپذیری و تبعیت اقتصادی است. (زمان انجام کار، مکان انجام کار، نوع و نحوه انجام کار) و تبعیت اقتصادی شامل (دریافت حقوق ماهانه و پرداخت مزد منظم) است. با این حال در پلتفرم‌های آنلاین راننده نه تابع دستور پلتفرم است و نه مأمور آن؛ بلکه صرفاً در چارچوب قرارداد مدنی و بر اساس اراده آزاد خود می‌تواند در روزها و ساعات مورد نظر خود فعالیت بکند یا نکند و همچنین سفرهای ارجاع شده را بپذیرد یا نپذیرد. پلتفرم نیز نقش واسطه ارتباط میان راننده و مسافر را دارد، نه کارفرما.

روزی ۲۶ میلیارد تومان درآمد جدید

طبق گزارش سال ۱۴۰۳ اسنپ و تپسی سهم تاکسی‌های آنلاین از بازار حمل و نقل ایران ۸.۳ میلیون سفر در روز است و میانگین کرایه سفرها حدود ۸۰ هزار تومان برآورد شده است و در صورت اضافه شدن ۴ درصد به هزینه هر سفر برآورد می‌شود میانگین کرایه سفر به ۸۳ هزار و ۲۰۰ تومان برسد در این صورت روزانه به صورت مستقیم از سمت رانندگان پلتفرم‌های تاکسی‌های اینترنتی ۲۶ میلیارد تومان به حساب تامین اجتماعی واریز می‌شود و در طول ۳۰ روز این رقم به ۷۸۰ میلیارد تومان خواهد رسید.

طبق تعریف قانون‌گذار فرد بازنشسته نباید هم‌زمان بیمه بپردازد یا به کار مشغول شود در این صورت بیمه بازنشستگی‌اش قطع می‌شود این در حالی است که تعداد زیادی از بازنشستگان برای تامین کسری درآمدشان در پلتفرم‌های تاکسی اینترنتی مشغول به فعالیت هستند و در صورت بیمه شدنشان حقوق بازنشستگیشان قطع می‌شود. البته معاون حقوقی، مجلس و امور بین‌الملل سازمان تأمین اجتماعی در مصاحبه اخیر خود تأکید کرده که بازنشستگان نگران اجرای این طرح نباشند، اما تا کنون هیچ سازوکار یا تضمین عملی برای رفع نگرانی‌ها ارائه نشده است و در صورت تصویب با توجه به قانون بازنشستگی به صورت اتومات حقوق بازنشستگان قطع می‌شود مگر اینکه تغییری در قانون ایجاد شود.

دسته دیگری از شاغلان در پلتفرم‌های تاکسی اینترنتی به این شغل به عنوان شغل دوم نگاه می‌کنند در صورت تصویب بیمه اجباری برای رانندگان تاکسی‌های اینترنتی کارگاه دوم برای این افراد تعریف می‌شود و این افراد باید بیمه مضاعف بپردازند و در نهایت برایشان سودی ندارد و فقط هزینه‌اشان افزایش می‌یابد و در نهایت افراد مشمول بیمه بیکاری نیز که در این پلتفرم‌ها فعال هستند بیمه‌اشان به صورت خودکار قطع می‌شود.

 در نهایت اجرای این طرح عایدی راننده از هر سفر را کاهش داده و هزینه پرداختی مسافر را افزایش می‌دهد(۱۳.۵ درصد درآمد راننده و ۴ درصد مسافر) که این امر مستقیما موجب افزایش نارضایتی عمومی، کاهش عرضه رانندگان و گسترش سفرهای غیررسمی و آفلاین، کاهش امنیت سفر و  تضعیف شفافیت مالی می‌شود.

شاید برای شما هم اتفاق بیفتد

در نهایت مشکل کسری بودجه سازمان تامین اجتماعی ایران بر کسی پوشیده نیست و احتمالا کسی هرگز اظهارات سجاد پادام مدیرکل بیمه‌های اجتماعی وزارت کار وقت را مبنی بر فروش جزایر ایران برای بدهی‌های سازمان تامین اجتماعی را فراموش نخواهد کرد. اما به نظر می‌رسد راه‌حل این مسئله نه در اجبار بلکه در ایجاد مسیر بیمه‌ای اختیاری، ساده و شفاف برای رانندگان فاقد بیمه باشد. تکیه بر الگوی کارگر–کارفرما در شرایطی که چنین رابطه‌ای میان رانندگان و پلتفرم‌ها وجود ندارد، تنها مسیری پرپیچ‌وخم و پرهزینه را پیش‌روی همه ذی‌نفعان این بازار قرار می‌دهد.

افزون بر این، اجرای چنین طرحی می‌تواند به تهدیدی جدی برای همه فعالان حوزه خدمات آنلاین تبدیل شود. چراکه با توجه به عطش تامین‌اجتماعی برای افزایش منابع و جبران بدهی‌ها، دور از انتظار نیست که دامنه این تصمیم شتاب‌زده به‌زودی به دیگر بخش‌های اقتصاد دیجیتال نیز سرایت کند.