تفاوت نرم‌افزار متن‌باز و نرم‌افزار آزاد در چیست

نرم‌افزار آزاد، نرم‌افزار متن‌باز، FOSS, FLOSS، آیا این دو برابرند؟ متفاوت‌اند؟ اصلاً مگر اهمیتی هم دارد؟ هرچند اصطلاحات «نرم‌افزار آزاد» و «نرم‌افزارهای متن‌باز» اساساً به یک مجموعه مجوز اشاره دارند، از طریق مسیرهای متفاوتی به این قوانین و قواعد می‌رسند (نتایج کاملاً مشابه نیستند اما تفاوت‌ها به ‌طور کلی چندان اهمیتی ندارند). و اگرچه مجوزها شبیه هم‌اند، انتخاب ترمینولوژی تاکید متفاوت بر ارزش‌ها محسوب می‌شود. مفهوم «نرم‌افزار آزاد» برای نخستین بار توسط ریچارد استالمن (Richard Stallman) در دهه 80 معرفی شد. در اینجا تمرکز بر آن چیزی است که گیرنده نرم‌افزار مجاز به انجام دادن روی آن است: «منظور اینکه کاربران آزادی اجرا، کپی، توزیع، مطالعه، تغییر و بهبود نرم‌افزار را در اختیار دارند.» از طرف دیگر «متن‌باز» پیامدهای مشابهی دارد که از طریق همین مجوزها اعمال می‌شوند: مشارکت موثر بر توسعه نرم‌افزار. نرم‌افزار آزاد زودتر به دنیای اینترنت معرفی شد. بعدها مشخص شد که نرم‌افزار آزاد به پویایی‌های مشارکتی قابل توجهی انجامیده است. استالمن در «چرا متن‌باز نمی‌تواند به هدف نرم‌افزار باز برسد» توضیح می‌دهد: «این دو اصطلاح تقریباً مقوله یکسانی از نرم‌افزارها را توصیف می‌کنند اما متکی بر ارزش‌های کاملاً متفاوتی هستند. متن‌باز یک روش‌شناسی توسعه است، در حالی که نرم‌افزار آزاد نوعی تحرک اجتماعی است.» چه می‌شود اگر کسی این نرم‌افزارها را بدون در نظر گرفتن ارزش‌های زیربنایی آنها انتخاب کند؟ شگفت اینکه هیچ اصطلاح یکتا و پذیرفته‌شده‌ای که به مجوزها یا خنثی بودن نرم‌افزار نسبت به ارزش‌ها ارجاع بدهد نداریم. به‌ دیگر سخن، اصطلاح سومی نداریم تا با آن به نرم‌افزار یا مجوز مشابه ارجاع دهیم. به ‌نظر می‌رسد که اصطلاح «متن‌باز» در وهله اول با نوعی نگاه خنثی انتخاب شد؛ لیکن این روند ارزش‌های ذاتی مخصوص خودش را توسعه داد. نزدیک‌ترین اصطلاح خنثی احتمالاً FOSS (نرم‌افزار آزاد و متن‌باز- free and open source software) یا FLOSS (نرم‌افزار/آزاد/رایگان) است که گویی فاقد ارزش‌گذاری است. احتمالاً وجود...