پرداخت‌یارها در محاصره پیش‌نویس‌ها؛ پایان یک دوران

بانک مرکزی در شهریور ۱۴۰۴ با انتشار دو پیش‌نویس تازه «ضوابط تاسیس، فعالیت، انحلال و نظارت بر کارگزاران رمزپول» و «ضوابط اجرایی تاسیس، فعالیت، نظارت و انحلال شرکت‌های پرداخت‌یار» فصل جدیدی برای بازیگران شبکه پرداخت گشود. پرداخت‌یاری که روزی از دل خلأهای قانونی و محدودیت‌های رگولاتوری سر برآورد و خود را در جایگاه یکی از مسیرهای اصلی نوآوری در صنعت پرداخت تثبیت کرد، حالا در آستانه تغییر زمین بازی قرار دارد. اگر در گذشته نشانه‌های این تغییر را می‌شد در تصمیم‌های ناگهانی، انسدادهای مقطعی درگاه‌ها یا فشارهای غیررسمی مشاهده کرد، امروز چارچوب مدونی روی میز است که به‌وضوح مسیر آینده را ترسیم می‌کند: نظارت دقیق‌تر، الزامات سخت‌گیرانه‌تر و بازتعریف نقش پرداخت‌یارها در اکوسیستم. این تحولات می‌تواند آینده پرداخت‌یاری را در دو مسیر مختلف قرار دهد؛ از یک سو فرصتی برای تثبیت جایگاه این شرکت‌ها در کنار سایر بازیگران رسمی، و از سوی دیگر تهدیدی برای از دست رفتن انعطاف‌پذیری و سرعتی که پرداخت‌یاری را به نوآورترین بخش صنعت تبدیل کرده بود. پرسش اصلی اینجاست که زمین تازه‌ای که بانک مرکزی طراحی کرده، بستری برای رشد خواهد بود یا حصاری تازه برای نوآوری؟ فرزندی ناخوانده برای فهم وضعیت امروز پرداخت‌یاری، باید به یک دهه قبل بازگشت؛ زمانی که قطار صدور مجوزهای جدید برای شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت (PSP) به ایستگاه پایانی خود رسیده بود و تفکیک مجوزها، عملاً درهای ورود را به روی بازیگران تازه بست. پرداخت‌یاری پاسخی عمل‌گرایانه به این بن‌بست بود؛ مدلی سبک‌بال برای اتصال کسب‌وکارهای خرد به شبکه پرداخت که به‌سرعت به «مجوز جانشین» برای ورود نوآوران بدل شد و گره‌های خدماتی شبکه سنتی را با انعطاف در تسویه و ارزش‌افزوده باز کرد. عصر طلایی و رشد نامتوازن خلاء سیاست‌گذاری در بانکداری باز و اعطای APIهای بانکی، پرداخت‌یارها را به شبکه‌ای موازی در کنار شتاب بدل کرد؛ شبکه‌ای که به قول نوش‌آفرین مومن‌واقفی معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی،...